Г и салғараева г а кө­пеева Ə Ə Қаптағаева

134
Ав тор лық құ қық пен қор ға ла тын ғы лы ми жұ мыс тар ды, 
әде биет жә не өнер ту ын ды ла рын ав тор лар мен құ қық ие ле рі нің 
рұқ са тын сыз пай да ла ну ав тор лық құ қық тың бұ зы луы бо лып 
та бы ла ды.
Ав­тор­лық­құ­қық – адам ның өзі жа са ған әде би шы ғар ма лар­
ға, ком пью тер лік про грам ма лар ға, сәу лет ту ын ды ла ры мен му­
зы ка лық шы ғар ма лар ға, ақ па рат та ры мен ғы лы ми ең бек те рі не 
т.б. құ қы ғы.
Ав тор лық құ қық ты бұ зудың не гіз гі түрле рі не заң сыз кө ші-
ру, өнім ді та ра ту, пла ги ат жә не т.б. жа та ды. Бір қа тар осын дай 
әрекеттер ин тел лек ту ал дық қыз ме ттің әр түр лі нәтижелерін 
заңсыз иелену арқылы қыл мыс тың жа ңа түр ле рі нің пай да 
бо лу ына се беп бо ла ды. Ав тор лық құ қық бұз ған адам ар найы 
заң мен жазаланады. Ав тор лық құ қық ту ра лы заң бар лық да-
мы ған ел дер де бар.
Ав тор лық құ қықбұ зу шы лық тың ең көп та ра ған түр ле рі: 
пла ги ат – өз ге нің ту ын ды сы на ав тор лық құ қық ты заң сыз 
ие ле ну; контра фак ция – өз ге нің ту ын ды сын ав тор дың есі мін 
сақ тай оты рып заң сыз қол да ну. Осы құ қықбұ зу шы лық тар 
ав тор дың мү лік тік емес жә не мү лік тік құ қық та ры на қол сұ ғу-
шы лық бо лып та бы ла ды. Қа зақстан Рес пуб ли ка сы Заң на ма сы 
ав тор лар мен бас қа да құ қық ие ле ну ші ле рі не өз құ қық та рын 
қор ғау дың әр түр лі әдіс те рін ұсы на ды. 
Қор ға ныс әдіс те рі – заң на ма мен қа рас ты рыл ған құ рал дар, 
олар дың кө ме гі мен құ қықбұ зу шы лық қа жол бер меу, ал дын 
алу, жоюға, оны қал пы на кел ті ру мен (не ме се) құ қықбұ зу шы-
лық тан кел ген шы ғын ды өтеуге қолжет кі зу ге бо ла ды.
Сон дық тан да ав тор дың рұқ са тын сыз еш бір ақ па рат тар ды 
қол да ну ға, та ра ту ға, Ин тер нет же лі сі не жа рия лауға бол май ды.
Кей де кі тап тар дың кө шір ме сі, дис кі лер мен про грам ма-
лар дың кө шір ме сі заң сыз түр де ба сы лып, са ты лым ға да шы ғып 
ке туі кездеседі. Бұн дай жағ дай да кө шір ме сін жа са ған адам дар 
да, сат қан адам дар да заң мен жа за ла на ды.
Қа зір гі уа қыт тағы ин тел лек ту ал дық өнім нарығы өте 
ау қым ды. Осы ған орай жал ған өнім дер ді са ту ар қы лы құ қық 
бұ зу шы кә сіп кер лер дің са ны да ар тып ке ле ді.

135
Ав тор лық құ қық тың 2 тү рі бар:
• же ке құ қық;
• мү лік тік құ қық.
Же ке құ қық ав тор дан өз ге еш бір адам ға бе ріл мей ді (7-сыз ба).
Туындыны
қайта 
басып 
шығару
Туындыны 
әртүрлі 
әдістермен 
тарату
Эфирде 
жариялау
Туынды 
авторы деп 
танылу
Туындыны 
аудару 
құқығы 
Жеке автор құқығы

жүктеу/скачать 8,04 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: