Г. К. Кенжебаев ҚазаҚстан тарихынан әңгімелер Жалпы білім беретін 11 жылдық мектептің 5-сыныбына арналған оқулық

104
Егескен жауын қайырды. 
Алдына келген торғауыт
1
, 
Аяғына бас ұрды. 
 ...Ала ат мінген Наурызбай 
Алапатты асырды.
Баян батыр (1715–1757). Шоқан Уәлиханов 
«Баян батыр» туралы былай деп жазады: «Абы-
лай хан жоңғармен шайқаста аз ғана топпен  
етқызуымен жау жағына еніп кетеді. Өздерінің 
жау қоршауында қалғанын сезінген хан: 
«Қайсың барсың қоршауды бұзып шығар?» – 
деп үшінші рет ақырғанда, ақбоз атқа мінген 
алып тұлғалы жігіт келіп: «Қазақ жауға шап-
са сенен сұрай ма, хан ием!» – деп, анталаған 
жауға қарсы шабады. Батырдың ерлігін көрген 
жасақтары қосыла шауып, жоңғар қоршауын 
бұзып өтеді. Осыдан кейін басқа қазақ жа-
сақтары да рухтанып, жоңғарларды толық 
талқандап, жеңіске жетеді.
Шайқас жеңіспен аяқталған соң, Абылай 
хан: «Осы ұрыста көзсіз ерлік көрсеткен жігітті 
табыңдар», – деп бұйрық береді. Хан алдына 
бозбала батыр жігіт келеді. Сонда Абылай хан: 
«Жаудан қайтпайтын бетің бар, менің бірінші 
айғайыммен неге шаппадың?» – деген екен. 
Баян: «Алдымен ханға жол бердім. Одан аға ба-
ласы Арғынның жолын кеспедім. Ақыры ажал-
дан басқа жол болмаған соң өзім шаптым», – деп 
тапқырлықпен жауап береді.
Баян Абылай ханның сенімді батырлары-
ның біріне айналады. Ол Баян батырдың ерлігін 
ерекше бағалайды. Үмбетей жырау Абылайға 
былай деген екен:
Қаракерей Қабанбай, 
Қанжығалы Бөгенбай, 
Сары, Баян мен Сағынбай 
Қырмап па еді жауыңды, 
Қумап па еді дауыңды...
 
XVIII ғасыр басындағы 
Қазақ хандығының 
жағдайы қандай еді? 
 
Жоңғар хандығы  
туралы әңгімелеп бер.
 
Жоңғар  шапқын шы-
лығынан қазақ халқы 
қандай зардап шекті? 
 
Жоңғарға қарсы соғыс 
неліктен «Отан 
соғысы» деп аталады?
 
Қазақ батырларының 
ерлігін сипатта.
Баян батыр
1
 Торғауыт – Жоңғар хандығының құрамындағы бір 
тайпа атауы.

105

жүктеу/скачать 6,79 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: