Гаж даму тарихы
Геоақпараттық жүйелерді классификациялау әдістері
жүктеу/скачать 203,5 Kb.
|
| 2 Геоақпараттық жүйелерді классификациялау әдістері
2.1 ГАЖ классификациясының мәні ГАЖ түрлерінің алуантүрлігінде оларды бірнеше негіздеу бойынша классификациялау болады: кеңістіктік қамту, ақпараттық модельдеудің объектісі мен пәндік облысы, мәселелік бағдары, функционалды мүмкіндіктер, басқару деңгейі және басқа бірнеше белгі бойынша. Кеңiстiктiң қамтуы бойынша глобалдi, немесе планетарлық, ГАЖ, субконтинент, ұлттық (көбiнесе мемлекеттiк мәртебелі болатын), ұлтаралық, аймақтық, субаймақтық және локальды (жергiлiктi), соның iшiнде муниципальды және ультралокальды ГАЖ-дарды танып бiледi. ГАЖ құрғақта (аумақта) ғана емес, теңiздер, мұхиттер және iшкi суаттардың айдындарында да ағатын немесе шектелген объекттер мен процестерді пiшiндеуге қабiлеттi. Гис құралдар теңiздегi навигацияларында әлдеқашан және ойдағыдай қолданылады. Белгiлi жүйеден кем, Әуе кеңiстiгiне (аэроторияға) өз ықпалын таратушы жүйелер анағұрлым кем белгілі; бұл әуе навигациялық жүйелер, жоспарлау және аэротүсiрулердi орындау, әуеде ұшуға қатысты және басқа есесптердің шешімін табу жүйелері. Әйтеуiр, ғарыштық кеңістікте қызметт қамтамасыз ету үшiн ГАЖ баллистиканың және ұшулар мен басқа орын ауыстырулар, ғарыштық аппараттардың әрекеттері, жер сыртындағы объекттердiң зерттеу басқаруының есептерін шешуге қабiлеттi. ГАЖ мәліметтерінің құрамы (объект құрамы) және құрылымы нақтылықтың феномендерi (орман, жер, су, халық, шаруашылық) шындығында болған, сол сияқты процестер (тасқын, қоршаған ортаның ластануы, миграциялы процестер), сонымен бiрге материалдық емес объекттер, немесе идеялар ақпараттық пiшiндеудiң объекттерi болып саналады. ГАЖ ақпараттық пiшiндеудiң пәндiк облыстарымен өзгешеленедi; пәндiк-бағдарлылардың мекемелiк гистердің арасында табиғат қорғау ГАЖдары болады, жер ақпараттық жүйелерi (ЖАЖ), қалалық, немесе муниципальдік, ГАЖ (МГАЖ), төтенше жағдайлар зардаптарын алдын алу және оқшау мақсаттары үшiн ГАЖ (ТЖдың мақсаттары үшiн ГАЖ) және тағы басқалар. ГАЖдың мәселелік бағыты ішінде шешілетін ғылыми және қолданбалы есептермен анықталады. Олар модельдеу объекттер және процестер басқару мүмкіндіктерін күрделену және ұзартуын бойынша қатарға қойылу мүмкін: объекттер және қорлардың (кадастр, төлқұжат беру) түгендеуi, талдау, бағалау, барлау, басқару және жоспарлау, шешiм қабылдауды қолдау. Олардың функционалдығы бойынша ГАЖ классификациясы ГАЖдың бағдарламалық қамтусымен байланысты және бұдан әрi толық қарастырылады. Қазір оның жоғарыдағы анықтауына шығарылған ГАЖдың ортақ функцияларының ерекшелеуге лайықты: мәліметтерді алу, оларды компьютерлік (дәлірек цифрлік) ортаға енгізу, сақтау (оның ішінде жаңарту, немесе актуализация), өңдеу, шығару (мысалы карта түрінде), мәлiметтерді тарату және қолдану, олардың негiзiнде шешiмдер қабылдауды қоса. Канадалық және әлемдік геоақпарат «патриархы» Р.Томлинсон ұсынған және әлденеше отандық және шетелдік монографиялар мен оқулықтарда жаңадан өндiрiлген ГАЖ функцияларының классикалық көрсеткішін 3-суретке сәйкес көрсетілген. 3-сурет–Географиялық ақпараттық жүйенiң функциялары Сәйкесiнше бұл қорытылған функцияларға ГАЖдың құрылымдық бiрлiктері беріледі: оның iшкi жүйесi (блоктер, модулдар), енгiзу iшкi жүйенi және тағы басқаларды қоса. Басқару деңгейі бойынша ГАЖ классификациясы да бар. Мысалы, геоақпарат жүйесiнiң қорын қолданушы мемлекеттiк құрылымдар органдары деңгейiне байланысты федералды, аймақтық және арнайы мәндегi ГАЖдарды танып бiледi, соңғылардың ретінде халық шаруашылығы салаларының ақпараттық қажеттiлiктердi қызмет көрсету үшiн қолданылатын жүйелер ұғылады. жүктеу/скачать 203,5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|