Гаврилова екатерина николаевна

24 
 
Кәсіби педагогикалық іс-әрекет тұжырымдамасының олардың әр элементі 
кәсіби  педагогикалық  қызметтің  белгілі  бір  деңгейіне  сәйкес  келетіндей  етіп 
мазмұнын  және  таңдалған  негізгі  компоненттерді  талдай  отырып,  авторлар 
белгілі бір ретпен тізбентен орналастырғалып атап өтуге болады. 
Сонымен, жақында білім беруде мамандардың кәсіби дайындық деңгейін 
сипаттайтын "құзыреттілік" ұғымы қолданылуда. Білім беруді модернизациялау 
стратегиясында  құзыреттілік  ұғымы  білім,  білік  немесе  дағды  ұғымынан  гөрі 
танымдық  және  пәндік-технологиялық  компонент,  сондай-ақ  мотивациялық, 
этикалық,  әлеуметтік  және  мінез-құлық  тұжырымдамасы  ретінде  енгізілгені 
атап айтылады[48]. 
Педагогтің  кәсіби  құзыреттілігіне  біліктілік  туралы  түсінік  қана  емес 
(кәсіби  дағдылар  қызмет  тәжірибесі,  іскерліктер  мен  білім  ретінде),  сонымен 
қатар кәсіби қызметтің тиімділігін қамтамасыз ететін негізгі әлеуметтік-мәдени 
және жеке қабілеттер де кіреді. 
Е.  И.  Смирновтың  пікірінше,  "құзыреттілік"  ұғымын  педагогикалық 
қабілеттерге  де,  психология  мен  педагогика  саласындағы  мұғалімнің  жеке 
қасиеттерінің  сипаттамаларына  да  және  т.б.  жатқызуға  болмайды.  Мұғалімнің 
кәсіби  құзыреттілігі  оның  бірлігімен,  арнайы  және  психологиялық-
педагогикалық  дайындықпен,  белгілі  бір  құзыреттердің  әдіснамалық 
қалыптасуымен  анықталады,  өйткені  ол  жеке  маңызды  мақсаттарға  қол 
жеткізуге  мүмкіндік  береді  атқаратын  қызметіне  сәйкес.  Құзыреттілік-бұл 
әлеуметтік  рөлдің  параметрі,  ол  жеке  тұлғаның  құзыреттілігі  ретінде  көрінеді, 
бұл  әлеуметтік  талаптар  мен  үміттерге  сәйкес  іс-ірекетті  жүзеге  асыру 
мүмкіндігі" [34]. 
Құзыреттілікті  білім  мен  жағдай  арасындағы  байланысты  орнату 
мүмкіндігі  ретінде  немесе  кең  мағынада  мәселені  шешуге  қолайлы 
процедураны  (білім,  дағды)  табу  мүмкіндігі  ретінде  қарастыруға  болады. 
Маманның  кәсіби  іс-ірекетке  дайындығы-бұл  білімнің,  кәсіби  дағдылардың, 
Дағдылар  мен  әлеуметтік  қатынастардың  толық  құрамын  игеру,  тұлғаның 
кәсіби  маңызды  қасиеттерінің  қалыптасуы  мен  жетілуінен  құралады. 
Осылайша, бұл негізгі құзыреттерді игерумен байланысты. Түйінді құзыреттер 
деп  бірқатар  аралас  кәсіптерде  не  әртүрлі  бейінді  кәсіптердің  үлкен  тобында 
пайдаланылатын  жеке  кілттік  қасиеттер  түсініледі.  Негізгі  құзыреттіліктерден 
басқа,  болашақ  математика  мұғалімі  кәсіби  құзыреттіліктерді  игеруі  керек. 
Олардың  қалыптасуының  негізгі  критерийлері  өзінің  әдістемелік  шеберлігін 
жетілдіруге және білім беру процесіне өзгерістер енгізуге, қолданылатын оқыту 
технологияларына  байланысты  оқу-тәрбие  процесінің  нәтижелерін  жобалауға, 
алынған  нәтижелер  негізінде  өзінің  педагогикалық  іс-ірекетін  және  білім 
алушылардың іс-ірекетін бағалауға дайындық болып табылады. 
Б. Р. Қасқатаеваның диссертациялық зерттеуінде "математика мұғалімінің 
әдістемелік  құзыреттілігі"ұғымының  мәні  мен  мазмұны  анықталды.  Болашақ 
математика  мұғалімінің  әдістемелік  құзыреттілігін  қалыптастыру  моделі 
жасалды,  оны  тиімді  іске  асырудың  педагогикалық  шарттары  анықталды. 

25 
 
Математика  студенттерінің  кәсіби  дайындығында  олардың  әдістемелік 
құзыреттілігін қалыптастыру әдістемесі әзірленді " [11]. 
Осы  негізде  біз  кәсіби  педагогикалық  қызметтің  келесі  деңгейлерін 
анықтаймыз: 
I  деңгей-репродуктивті,  оның  ішінде  мұғалімнің  педагогикалық 
қабілеттері  мен  кәсіби  әлеуеті-кәсіби  дайындық  процесінде  алынған  табиғи 
және  жеке  қасиеттер  жүйесі;  стандартты  педагогикалық  жағдайларда  көрінеді 
және оны педагогикалық сауаттылық (білім) деп те атауға болады); 
II  деңгей-қабылданған  стандарттар  мен  нормаларға  сәйкес  кәсіби  іс-
ірекетті  орындауға  дайындық  ретінде  анықталатын  педагогикалық  кәсіби 
құзыреттілік.  Педагогикалық  құзыреттілік  адамның  қарым-қатынас  жүйесін 
дамыту  және  бірлескен  іс-әрекетке  қосу  барысында  қалыптасады.  Кәсіби-
педагогикалық құзыреттілік 
мұғалімнің  интегралды  кәсіби  және  жеке  сипаттамасы  ретінде  қызмет 
етеді, өйткені ол үнемі өзгеріп отыратын кәсіби жағдайда барабар, дербес және 
жауапкершілікпен әрекет ету қабілетінде көрінеді. 
III  деңгей-педагогикалық  шығармашылық,  стандартты  емес  жағдайларда 
педагогикалық  мәселелерді  шешу  процесінде  көрінеді.  Шығармашылық 
қабылдау,  түсіну  және  шындықты  өзгерту  қабілеті  кәсіби  мәдениет  деп  те 
аталады. 
В.М.  Монаховтың  анықтамасы  бойынша  оқу  процесі  оқу  іс-әрекетінің 
реттілігімен, 
яғни 
мұғалімнің 
оқу 
пәнінің 
мазмұнын 
меңгеруді 
ұйымдастыруымен  сипатталады  [50].  Оқыту,  В.  А.  Сластениннің  айтуынша, 
мұғалім  басқаратын  танымның нақты  процесі  ғана  емес  [51].  Барлық пәндерді 
оқытуға  тән  жалпы  ережелер  мен  заңдылықтар  дидактикада  қарастырылады, 
сондықтан  осы  жалпы  заңдылықтарға  сүйенетін  мұғалімнің  "дидактикалық  іс-
ірекеті" туралы шартты түрде айтуға болады. 
Сонымен  бірге,  әр  пәнді  оқытудың  оны  оқыту  мақсатымен,  мазмұнымен 
білім  алушылардың  оны  игеруімен  анықталатын  өзіндік  ерекшелігі  бар.  Бұл 
ерекшелік  пәндік  әдістемелерде  (немесе  жеке  дидактикаларда)  ескеріліп, 
көрініс  табады,  сондықтан  математика  мұғалімінің  "арнайы  дидактикалық  іс-
ірекетті" туралы шартты түрде айтуға болады [52]. Оқу үрдісіндегі мұғалімнің, 
оның  ішінде  математика  мұғалімінің  іс-әрекетінің  мазмұны  мен  құрылымы 
ғылыми  зерттеулерде  жиі  талқыланады,  2-кестеде  осы  іс-әрекеттің 
компоненттерін анықтаудың әртүрлі тәсілдері келтірілген. 
 
Кесте 2. Оқу үрдісіндегі мұғалімнің іс-ірекеті 
 

жүктеу/скачать 4,75 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: