Гаврилова екатерина николаевна

26 
 
 
2-кестенің жалғасы 
 
2  Э. К. Брейтигам 
[53] 
Математикалық  іс-ірекет;  оқу  қызметі,  кәсіби  қызмет, 
кәсіби-педагогикалық қарым-қатынас. 
3  Т.М. Сафронова 
[54] 
Жобалау  іс-ірекеті:  оқушылардың  математикалық 
дамуын жобалау технологиясы. 
4 
H.A. Дука [55]  Инновациялық  іс-ірекет:  компоненттер:  мотивациялық, 
танымдық,  технологиялық,  рефлексивті;  педагогикалық 
дизайн инновацияға дайындық шарты ретінде. 
5  Е.Б. Майнагашева 
[56] 
 
Жобалау  іс-ірекеті:  мақсат  қою,  диагностика,  үй 
тапсырмасын  мөлшерлеу,  оқу  процесінің  логикалық 
құрылымы, түзету; тұтас оқу процесін ойластыру, бекіту 
және іске асыру бойынша іс-ірекет. 
6  В.Ф. Любичева 
[57] 
Жобалау  іс-ірекеті:  мақсат  қою,  диагностика,  түзету, 
өзіндік жұмысты мөлшерлеу; ғылыми-зерттеу іс-ірекеті 
7  Т.К. Смыковская 
[58] 
Әдістемелік  іс-ірекет:  эпистемологиялық,  гуманистік, 
дизайн, нормативтік және рефлексивті компоненттер. 
8 
Дроботун Б.Н. 
[59] 
Оқушылардың 
жеке 
ерекшеліктері 
негізінде 
оқушылардың  оқу  іс-әрекетін  модельдеу,  оқушыларды 
саралап  оқытуға  қажетті  математика  мұғалімінің  білімі 
мен іскерлігі. 
 
Жоғарыда қарастырылған кәсіби педагогикалық қызметтің компоненттері 
(2-суретті  қараңыз)  белгілі  бір  жолмен  математика  мұғалімінің  қызметіне 
айналады; олар "оқыту", "тәрбие", "даму" ұғымдары сияқты өзара байланысты. 
Мысалы,  сабақты  жобалау  кезінде  мұғалім  тек  пәндік  мазмұнды  ғана  емес, 
сонымен  бірге  әр  оқушының  мінезін,  жеке  мәселелерін  де  ескеруі  керек, 
сондықтан  танымдық  (гностикалық)  және  ұйымдастырушылық  компоненттер 
бір-бірімен  байланысты;  олар  осы  сабаққа  қай  сабақтан  келеді  және  т.  б. 
Осылайша,  КПІӘ  тұрғысынан  оқытудағы  математика  мұғалімі  іс-әрекетінің 
сипатталған  компоненттерін  дәстүрлі  (ақпараттық,  танымдық,  сындарлы 
(жоспарлау),  ұйымдастырушылық,  коммуникативті)  және  инновациялық 
(жобалау, болжау, зерттеу, зияткерлік, түзету, диагностикалық, аксиологиялық, 
креативті,  рефлексивті)  деп  классификациялауға,  ал  математиканы  оқыту 
бойынша  мұғалімді  арнайы  іс-әрекет  тұрғысынан  математикалық  және 
әдістемелік деп классификациялауға болады. 3-суретте математика мұғалімінің 
дидактикалық іс-әрекетінің сызбасы көрсетілген. 

27 
 
 
3 сурет - математика мұғалімінің дидактикалық іс-әрекеті 
Осылайша,  математикалық  және  әдістемелік  компоненттер  болашақ 
математика  мұғалімін  даярлаудың  негізі  және  оның  кәсіби  құзыреттілігін 
құрайтындығы  туралы  қорытынды  жасауға  болады,  олар  болашақ  мұғалімнің 
теориялық  білім  жүйесіне  және  математиканы  пән  ретінде  оқыту  әдістемесіне 
негізделген Математиканы оқыту бойынша білім беру процесін ұйымдастыруда 
практикалық  дайындығында,  болашақ  маманның  өз  бетінше  және 
шығармашылық  дайындығында  болашақта  оның  кәсіби  қызметінің  құрамдас 
бөлігі болатын әдістемелік мәселелерді шешуде көрінеді. 
Бүгінгі  таңда  болашақ  математика  мұғалімінің  дидактикалық  іс-әрекетін 
қалыптастырудағы инновациялық бағытты ескеру қажет. 
"Инновация" ұғымы қазіргі жағдайда өзінің бастапқы мағынасын жоғалта 
отырып  кең  сәйкессіздікке  ие  болды.  Инновация  (латынша  –  innovato, 
ағылшынша  -  innovation  жаңашыл)  -  оның  дамуының  алдыңғы  сатыларында 
болмаған,  бірақ  осы  сатыда  пайда  болған  және  онда  танылған 
("әлеуметтендірілген") мәдениет құбылыстары; символдық түрде және (немесе) 
іс-әрекеттің  тәсілдерін,  тетіктерін,  нәтижелерін,  мазмұнын  өзгерту  арқылы 
бекітілген  іс-әрекет  (тіркелген).  Екінші  жағдайда,  "инновация"  ұғымы  оның 

28 
 
мәнін  инновациялық  іс-әрекет  және  инновациялық  процестер  тұрғысынан 
өрнектей  отырып  жиі  қолдануда  (егер  қоршаған  ортадағы  конъюгативті 
өзгерістер процесі ескерілсе) және оның мазмұнын әлеуметтік-мәдени жүйелер 
мен  субъектілердің  дамуы  кезінде  өзгеретін  адамның  қажеттіліктерін 
қанағаттандыру  үшін  жаңа  практикалық  құралдарды  (инновацияларды)  құру, 
тарату және пайдаланудың кешенді процесі ретінде ашады [60]. 
Инновацияны қазіргі зерттеушілер [61] білім беруді дамытудың маңызды 
элементі  ретінде  қарастырады.  Олар  білім  беру  кеңістігіндегі  әртүрлі 
бастамалар  мен  инновациялардың  жинақталуы  мен  өзгеру  тенденцияларында 
көрінеді, бұл білім беру саласындағы аз немесе аз жаһандық өзгерістерге және 
оның  мазмұны  мен  сапасының  өзгеруіне  әкеледі.  Бастамалар  Білім  беру 
саласының  өзіндік  эволюциясы  барысында,  педагогикалық  іс-әрекеттің 
перспективалық  нысандары  мен  құралдарын  іздеуде,  оқытудың  жаңа 
технологияларын  сынақтан  өткізуде  туындайды.  Бастамалар  тәжірибемен 
алмасу  және  оны  тарату  кезінде,  педагогтердің  әлеуметтік  қозғалыстарын 
қалыптастыру  кезінде  бекітіледі,  олардың  аясында  нақты  (бар)  және  идеалды 
(ойлы  түрде  құрылатын  және  идеализацияланатын)  білім  беру  кеңістігінің 
өзекті  өнімді  мағыналары  мен  құндылықтары  ретінде  жаңа  әлеуметтік  - 
педагогикалық, 
психологиялық, 
проективтік 
және 
әлеуметтік-мәдени 
идеяларды  генерациялайтын  бастамашылар  мен  жаңашылдар  топтары 
қалыптасады. 
Инновациялар-бұл  білім  беру  эволюциясы  үшін  перспективалы  болып 
табылатын  және  оның  дамуына  оң  әсер  ететін  бастамалар  мен 
жаңашылдықтардың әртүрлілігі негізінде пайда болатын маңызды және жүйелі 
түрде ұйымдастырылған жаңалықтар. 
Жаңашылдықтың  бірінші  координаты  жаңашылдықтың  бірнеше  деңгейлері 
бар екендігімен анықталады: 
  Жаңашылдықтың  ең  жоғары  деңгейі-мүлдем  жаңа.  Нысан  мүлдем  жаңа 
болып саналады, егер ол ешқашан болмаған болса; 
  Екінші  деңгей  жергілікті  абсолютті  жаңалықты  құрайды.  Нысан 
жергілікті  жерде  мүлдем  жаңа  болып  саналады,  егер  бұл  аймақта  бұрын 
кездеспеген болса (басқа аймақта мұндай болуы мүмкін); 
  Шартты  жаңашылдық.  Нысан  шартты  түрде  жаңа  болып  саналады,  егер 
ол  бұрын  белгілі  болса  (оны  сол  аймақта  да  қолдануға  болады),  бірақ 
қазір ол ұмыт болған болса; 
  Нормативтік  жаңашылдық  (немесе  өзіндік  ерекшелік).  Нысан 
нормативтік  жаңа  болып  саналады,  егер  ол  қазір  (норма  ретінде) 
қолданылатын объектілерден өзгеше болса. 
Э.  М.  Роджерс  инновацияға  келесі  анықтама  береді:  "Инновация  -  бұл 
белгілі  бір  тұлға  үшін  жаңа  идея.  Идея  объективті  түрде  жаңа  ма,  жоқ  па, 
маңызды  емес,  біз  оны  ашу  немесе  алғашқы  пайдалану  уақытты  бойынша 
анықтаймыз" [62]. 
Француз  ғалымы  Э.  Брунсвик  педагогикалық  жаңашылдықтың  үш  түрін 
ажыратады: 

29 
 
-  білім  беру  идеялары  мен  іс-әрекеттері  толығымен  жаңа  және  бұрын 
белгісіз болған. Мұндай жаңа және түпнұсқалы идеялар өте аз; 
-  жаңашылдықтың  ең  көбі  белгілі  бір  ортада  және  белгілі  бір  уақыт 
кезеңінде ерекше өзектілікке ие болатын бейімделген, кеңейтілген немесе қайта 
ресімделген идеялар мен іс-әрекеттер болып табылады; 
-  педагогикалық  жаңашылдықтар  өзгертілген  жағдайларда  мақсаттарды 
қайта  қоюға  байланысты  бұрын  болған  кейбір  іс-әрекеттер  өмірге  келетін 
жағдайда пайда болады, өйткені  жаңа  жағдайлар олардың сәттілігі мен белгілі 
бір оң идеялардың сәттілігіне кепілдік береді [63]. 
Американдық  зерттеушілер  A.  Bill  және  E.  Bolen  педагогикалық 
инновацияны  "материалдың  өзгеруін  ғана  емес,  сонымен  қатар  оны  қолдануға 
қатысты өзгерістер жиынтығын да қамтитын өзгеріс"деп анықтайды. 
Марклунд өз кезегінде жаңашылдықтар мен өзгерістер арасындағы келесі 
айырмашылықты  көрсетеді:  "жаңашылдық  ұғымы  көбінесе  өзгеріс  ұғымымен 
синоним  болып  табылады  (бірдей).  Егер  бұл  өзгеріс  кең  ауқымды  және  бүкіл 
білім  беру  жүйесін  қамтыса,  онда бұл  реформа  ретінде  айтылады.  Алайда  кез-
келген  өзгерісті  жаңашылдық  деп  санау  дұрыс  болмас  еді"  [64].  Біз 
Марклундтың  жаңашылдық  алдын-ала  қойылған  мақсаттарға  сәйкес 
жетілдіруді қамтуы керек деген тұжырымдарымен толық келісеміз. Осылайша, 
инновацияны  қолдану  ретінде  жаңашылдық  саналы  және  мақсатты  түрде 
жүзеге асырылатын өзгерістерді білдіруі керек деп санаймыз. 
"Инновация"  ұғымы  және  оның  туындылары  (инновациялық  процестер, 
жүйелер,  технологиялар,  әдістер  және  т.б.)  қазіргі  уақытта  өте  кең  таралған 
және  сонымен  бірге  әлі  толық  анықталмаған.  Бұл  ұғымдардың  отандық 
ғылымда пайда болуы халықаралық ынтымақтастықтың кеңеюіне байланысты. 
ЮНЕСКО 
мойындаған 
инновацияның 
жарқын 
мысалы-Евклид 
геометриясының  геометриялық  білімін  қарапайым  қудалау  геометриясы 
арқылы кеңейту. Математикалық білімнің шекарасын ф.-м.ғ. д., профессор Г. в. 
Томский кеңейтті. Бұрын геометриялық  Е. Евклидтің "Бастау" кітабында білім 
заңдылықтарын орнатудағы орталық орын б.з. д. III ғасырда жазылған ғылыми 
еңбекте  жүйеленген  және  дәлелденген.  Екі  мыңжылдықтан  астам  уақыт  бойы 
бұл  жұмыс  аксиомалық  әдіс  негізінде  көрнекті  мазмұндау  болып  саналды: 
барлық  ережелер  нақты  көрсетілген  және  дәлелденбеген  болжамдардың  аз 
санынан  —  аксиомалардан  қисынды  түрде  алынады.  Геометриялық 
мәлімдемелердің  алғашқы  дәлелдері  Фалестің  еңбектерінде  пайда  болды  және 
теңдіктері  дәлелденуі  керек  фигураларды  бір-біріне  қабаттастыру  принципін 
қолданды.  Қарапайым  ізге  түсу  геометриясы  классикалық  геометрияның  жаңа 
перспективалы  кеңеюін,  ол  математика  мен  математикалық  білім  беруді 
танымал  ету  үшін  қызықты,  зерттеуге  арналған  тақырыптардың  шексіз  саны 
мен  ерекшеленді  [65].  Геометрия  көптеген  математикалық  нысандар 
сипаттарының  ядросы  болып  табылады.  Қарапайым  ізге  түсу  геометриясының 
негізгі  бөлігі  -  ЖИПТО  математикасының  Геометриялық  бөлімдері  және  жай 
ізге түсу қарапайым геометрия есептерінің жиынтығы болып табылады. 

30 
 
ЮНЕСКО  бас  директорының  білім  жөніндегі  орынбасары  Колин 
Пауэрдің  ұсыныстарының  арқасында  математикалық  ЖИПТО  (JIPTO-Jeux 
Intellectuels  de  Poursuite  de  Tomski)  1993  жылы  ЮНЕСКО  бастамасымен 
халықаралық  FIDJIP  /  ФИДЖИП  Федерациясы  (Fédération  internationale  du 
Système JIP / халықаралық ЖИПТО федерациясы) ұйымдастырған халықаралық 
ауқымда танымал болды [66]. 
Осылайша,  педагогикалық  инноватикада  тұтастай  алғанда  қоғамда  бар 
педагогикалық құндылықтар жүйесіне сәйкес жаңасын (идеяларды, фактілерді, 
тұжырымдамаларды,  теорияларды)  құру  және  ашу,  оларды  салыстырмалы 
бағалау,  практикада  игеру  және  пайдалану  процестері  бірлікте  көрініс  табады. 
Инновациялық  процестер  осындай  бірліктің  арқасында  процесті  едәуір 
жеделдете алады. 
Білім  берудің  инновациялық  бағытының  әлеуметтік-педагогикалық 
аспектілерін қарастыру келесі қорытынды жасауға мүмкіндік береді: 
1. 
Білім 
берудегі 
инновациялар 
қоғамдағы 
әлеуметтік-мәдени 
өзгерістермен тығыз байланысты және  қазіргі жағдайда олар тек  олармен ғана 
емес, сонымен бірге әлеуметтік өзгерістерді де анықтайды. 
2.  Білім  берудегі  инновациялар  жүйелік  көзқарас  пен  өзін-өзі 
ұйымдастыру  теориясы  тұрғысынан  талданады  және  зерттеледі,  бұл  оларға 
тұтас, болжамды, озық сипат беруге мүмкіндік береді. 
3.  Инновациялар  білім  беруді  тұрақты  және  тұрақты  дамытудың,  оның 
қазақстандық  қоғамды  реформалаудың  қазіргі  кезеңінің  ерекшеліктеріне 
негізделген сапалы жаңа жағдайға көшудің негізгі механизм болып табылады. 
4. Білім берудегі инновациялар тек инновациялардың өздеріне ғана  емес, 
сонымен  бірге  олардың  әлеуметтік-мәдени  ортасына  да  қатысты  жүйелі 
зерттеуді қажет етеді. Және білім беру жүйесін жаңартуды талап етеді. 
Қорытындылай  келе,  болашақ  математика  мұғалімдерін  кәсіби  және 
педагогикалық  даярлау  жүйесінің  маңызды  компоненттерін  педагогикалық 
университетте өзгертудің қажеттілігі туындауда, яғни: 
-  қазіргі  қоғамда  күнделікті  өмірде  қолданылатын  қолданбалы 
математикалық білімге сұраныс; 
- білім берудің барлық деңгейлерінде оқытудың мазмұндық саралануын; 
- болашақ мамандардың педагогикалық процесті студенттердің қызметіне 
бағыттайтын  инновациялық  компоненттерді  қолдану  дағдыларын  дамыту, 
студентке 
орталықтандырылған 
оқытуды 
ескере 
отырып 
оқытушы 
ұйымдастырушысы және жетекшісі болып табылады. 
-кәсіби-педагогикалық 
қызмет 
деңгейін, 
ерекше 
жағдайларда 
педагогикалық  міндеттерді  шешу  және  кәсіби  мәдениетті  қалыптастыру 
қабілетін арттыруға ұмтылу. 
Сондықтан  білім  беруді  дамытудың  қазіргі  кезеңі  қазақстандық  білім 
беруді  жаңғырту  жағдайында  оқу-тәрбие  процесін  шығармашылық  тұрғыдан 
ойлайтын  және  жемісті  ұйымдастыратын  оқытудың  жаңа  әдістемелері  мен 
технологияларымен  қаруланған  педагог  ретінде  болашақ  математика 
мұғалімдерінің  кәсіби  сәйкестілігінің  өсуі  негізінде  олардың  кәсіби 

31 
 
(математикалық, 
психологиялық-педагогикалық 
және 
әдістемелік) 
құзыреттілігін қалыптастыруға жоғары талаптар қояды. 
 
 

жүктеу/скачать 4,75 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: