Фамилия, имя, отчество Занимаемая № Дата Роспись Дата
Роспись при должность удостоверения выдачи работника сдачи ра-
ботника, наличии) кому кто сдал выдано удостоверение
вопросами и печатью.
(при наличии), занимаемую должность), на основании пункта 15
Составили настоящий акт по их списанию и уничтожению.
ных расчетных показателей.
сячных расчетных показателей.
месячных расчетных показателей.
месячных расчетных показателей.
«Жаркент өңірі»
№ 50 (8841)
9 желтоқсан 2016 жыл
3
Әдеп
туралы
жаңа
кодекстің 5 бабында судья заңдар
мен басқа да нормативтік құқықтық
актілерді жалпылама, негізделмеген
сынға
алудан
тартынуға
тиіс.
Аталған ереже судьяға құқықтық
нормаларды түсіндіруге, түсініксіз,
қарама-қайшылық себептері бойын-
ша немесе өзге де негіздер бойынша
оларды бағалауға байланысты өзінің
пікірін жалпы ғылыми-практикалық
пікірталастарға, конференцияларға,
дөңгелек үстелдерге , семинарларға
немесе басқа да ресми іс-шараларға
қатысу арқылы, сондай-ақ бұқаралық
ақпарат құралдарында білдіруге
кедергі келтірмейді деп нақтыланған.
Судья
өз
білімдерін
кеңейту, практикалық тәжірибе мен
жеке қасиеттерін жетілдіру үшін осы
мақсаттарға үздіксіз оқыту мен өз
бетінше білім алу құралдарын пайда-
лана отырып, жүйелі түрде шаралар
қолданғаны жөн.
Құралай Байоразова,
аудандық соттың судьясы.
Әдеп кодексінде әдептен
озған мемлекеттік қызметшінің әрекеті
жауапсыз қалмайды. Айталық, өзі
қызмет істейтін мемлекеттік орган
басшылығының тапсырмасы бойынша
мемлекеттік қызметшілердің қызметтік
әдеп нормаларын бұзу фактілері бойын-
ша және заңды тұлғалардың өтініштерін
қарайды. Сондай-ақ ұжымды жалпы
қабылданған
моральдық-әдептілік
нормаларына сәйкес келетін өзара
қатынастар мәдениетін қалыптастыруға
жәрдемдеседі. Заңнамада белгіленген
тәртіппен тиісті лауазымды адамдарға
қызметтік нормаларын бұзуға жол
берген мемлекеттік қызметшілердің
жауапкершілігін
қарау
туралы
ұсыныммен жүгінеді. Қызметтік әдеп
нормаларын
бұзудың
профилакти-
касы мақсатында өзге де қызметті
ұйымдастырады.
Заңнамада
белгіленген
тәртіппен тиісті лауазымды адамдарға
қызметтік әдеп нормаларын бұзуға
жол берген мемлекеттік қызметшілердің
жауапкершілігін
қарау
туралы
ұсыныммен жүгінеді.
Әлия БесҚалиева,
аудан әкімі аппаратының персонал-
ды басқару қызметі
бөлімінің басшысы .
Мемлекет басшысы Нұрсұлтан
Назарбаевтың ел халқының назарына
ұсынған Бес институционалды реформасы
Қазақстанның стратегиялық тұрғыда қарышты
дамуының кепілі. Сонымен қатар, осы Ұлт
жоспары аясында іске асырылуы тиіс «100
нақты қадам» жобасы берекелі істің баста-
уына айналды. Ол реформалық игі істердің
негізін жариялай отырып, басымдыққа ие
салалардың бірі – сот қызметін заманауи
ағымға сай жетілдіру болып табылатындығын
қадап айтқан болатын. Сондықтан да осы
саладағы шаруаның тасын өрге домалату-
да соттарға бірқатар міндеттер жүктелетіні
анық. Өйткені, оны мінсіз орындау уақыт пен
заман талабы. Ал Қазақстанның әлемдегі
дамыған 30 елдің қатарына ену жолында сот-
тар мен судьялардың ең жоғарғы деңгейден
көрінуі – тиянақты атқарылған шаруаларға
тікелей байланысты. Осыған орай, біз бүгінгі
әңгімемізде ұлтымызды ұшпаққа шығаратын
Ұлт Жоспарындағы «100 нақты қадам» жо-
басында көрсетілген сот қызметіне қатысты
нақты тапсырмаларды таратып айтпақпыз.
Өркениеттілік
пен
дамудың
даңғыл жолына бастайтын Ұлттық Жо-
спарда негізгі басымдық 100 қадамның 16-шы
мен 34-ші қадамы тұтасымен заң үстемдігін
қамтамасыз етуге бағытталған болса, оның
ішінде сот жүйесін жетілдіру мәселесі 16
мен 27-ші қадамдарда нақты айтылады.
Ендеше, қазіргі кезеңде осы саланы зама-
науи талаптарға сай дамытуға қатысты ой-
пікірімізді ортаға салып көрелік.
Бұл ретте 16-қадамда азаматтардың сот
төрелігіне қолжетімділігін арттыру үшін сот
жүйесіндегі инстанцяларды оңтайландыру
көзделген. Яғни, бес сатылы (бірінші,
апелляциялық, кассациялық, қадағалау және
қайта қадағалау жасау) сот жүйесінен үш са-
тылы (бірінші, апелляциялық, кассациялық)
сот төрелігі жүйесіне көшу. Бұл тапсырма
қазіргі кезде қоғам арасында мүмкіндігінше
кеңінен іске асыру қолға алына бастады. Оның
көрінісін қоғам арасында заң өкілдері тара-
пынан жан-жақты түсіндіру жұмыстарының
жүргізілуінен байқауға болады. Ал енді бұл
өзгеріс бізге «не береді?» деген мәселеге ке-
лер болсақ, ол – сот құрылымы мен сот өндірісі
қызметін жаңғырту арқылы елді жоғарыда
атап өткен өркениеттілікке жетелейді. Соны-
мен қатар, қоғамды жаңа заманның талап-
тарына сай бейімдеп, бәсекеге қабілеттілігін
арттырады.
Сондай-ақ,
жаңашылдыққа
негізделген реформалар мен онда көрсетілген
Әкімшілік жауапкершілік –
азаматтар мен лауазымды адамдардың
өздерінің әкімшілік құқық бұзушылық
әрекеттері
үшін
заң
алдындағы
жауапкершілігінің бір түрі. Кінәлі адамдар
өзі құқық бұзған уақытта және территория-
да қолданылатын заңдар негізінде әкімшілік
жауапкершілікке тартылады.
Республикада
қоғамдық
тәртіпті,
басқару
тәртібін
орна-
ту,
азаматтырдың
құқықтары
мен
бостандықтарын
жүзеге
асыру,
азаматтардың демалу мен еңбек етуі үшін
қолайлы жағдайлар туғызу мақсатында
сақталуы қажетті болатын ережелер
өте көп. Ондай ережелерге жолда жүру,
санитарлық мал дәрігерлік, өртке қарсы,
кедендік, қауіпсіздік, табиғи ресурстар-
ды қорғау ережелері жатады. Ондай
құқық бұзушылықтар «әкімшілік құқық
бұзушылықтар» деп саналады және
әкімшілік жауапкершілікті тудырады.Егер
осы ережелердің бұзылуы қоғамға үлкен
зиян келтіретін болса, онда олар қылмыстық
жауапкершілікті
туғызады.
Кәмелеттік
жасқа толмағандар жасаған әкімшілік
құқық бұзушылықтар, жасау уақытында
16 жасқа толмағандар болып есептеледі.
16 жасқа толмағандар үшін әкімшілік
жауапкершілікті
ата-аналары
өтейді.
Жазаның негізгі түрлері – әкімшілік жаза не-
месе тәрбиелеу сипатындағы мәжбүрлеу
шаралары. Әкiмшiлiк құқық бұзушылықтар
жасағаны үшiн мынадай әкiмшiлiк жазалар
қолданылуы мүмкін:
1) ескерту жасау;
2) әкiмшiлiк айыппұл;
3) әкiмшiлiк құқық бұзушылықты жасау
құралы не нысанасы болған затты, сол
сияқты әкiмшiлiк құқық бұзушылық жасау
салдарынан алынған мүлiктi тәркiлеу;
4) арнайы құқықтан айыру;
5) рұқсаттан айыру немесе оның
қолданылуын тоқтата тұру, сондай-ақ
тiзiлiмнен алып тастау;
6) қызметті тоқтата тұру немесе оған тый-
ым салу;
7) заңсыз тұрғызылып жатқан немесе
тұрғызылған құрылысты мәжбүрлеп бұзу;
8) әкімшілік қамаққа алу;
9) шетелдікті немесе азаматтығы жоқ
адамды
Қазақстан
Республикасының
шегінен әкімшілік жолмен шығарып жіберу.
Кәмелеттік жасқа толмағанға
әкімшілік жаза тағайындау кезінде оның өмір
сүру мен тәрбие жағдайы, психикалық даму
деңгейі, жеке тұлғаның өзге ерекшеліктері,
сонымен қатар оған басқа ересек
адамдардың әсері ескеріледі. Кәмелеттік
жасқа толмау жазаны жеңілдететін жағдай
ретінде ескеріледі.
Г.ӘБілмӘжінова,
аудандық соттың
бас маманы.
Әкімшілік
жауапкершілік
туралы
ДамуДың
даңғыл жолы
жүйелердің артықшылығы жарқын болашақты
кепілдендіруде бірін бірі толықтыра түседі.
Осындай бағытты ұстанған ба-
сты құжатымызда сот жүйесінің қызметіне
де басымдықтар берілген. Нәтижесінде,
азаматтардың сот төрелігі жүйесінің қызметін
тұтыну тиімділігі артады. Сонымен қатар, іс
жүргізу үдерісін жеделдетумен қатар, оның
қолайлылығын да қамтамасыз ететіндігі
сөзсіз. Айталық, бұл жерде судья шешіміне
қанағаттанбаған азаматтардың шағымдану ис-
танциялары қысқаратыны белгілі. Есесіне, бес-
тен үшке қысқарған сатылы қызметтің құзыреті
күшейеді.
Осылайша,
сатыланған
инстанцияларды
оңтайландыру арқылы, Қазақстандағы сот
саласы халықаралық деңгеймен теңесіп,
дамыған елдер тәжірибесімен ұштасады. Өз
кезегінде бұл әдіс біздің еліміздің терезесін
әлем елдерімен теңестіре түседі. Демек, біздің
стратегиялық даму бағытымызды Елбасымыз
әлемдік тәжірибеге сүйене отырып айқындап
бергендігіне тағы бір көз жеткізе түсеміз.
Осы
ретте
Президентіміздің
құқық пен қаржылық мәселеге қатысты
заңнамаларымызды жетілдіруге қатысты ел
Үкіметіне нақты тапсырмалар жүктеген еді:
Мысалы, 23-қадамда Инвестициялық даулар
бойынша жеке Сот істерін жүргізу қажеттігін
құруды атап өткен. Бұл жерде Жоғарғы Сотта ірі
инвесторлар қатысатын дауларды қарау үшін
Инвестициялық алқаны ұйымдастыру мақсаты
тұр. Ендеше, елдегі соттарда судьялық міндет
атқаратын мамандарымыз үшін, халықаралық
деңгейде жұмыс істеуіне қажеттілік туындай-
ды. Ал бұл міндет кім-кімнен болса да, терең
біліктілік пен мол тәжірибені талап етеді.
Сонымен
қатар,
24-қадамда
көрсетілген тапсырмаға сәйкес, Астана-
да Халықаралық арбитраждық орталық
құрылатындығын
ескерсек,
алдымызда
жауапкершілігі зор биік белес тұрғандығын
аңғарамыз. Өйткені, бұл саладағы судьяларға
қойылатын талап, міндеттердің өзіне тән кейбір
нәзік иірімдері бар. Мысалы, облыстық немесе
аудандық сот судьясы үшін, қоғамдағы әкімшілік
жауапкершілікке қатысты шешім шығару ісі
мен халықаралық деңгейде жұмыс істейтін
инвестициялық
компаниялар
арасындағы
дауларға қатысты арыз-шағымдарды қарап,
оған төрелік айту құзыретінің арасалмағы
салыстыруға мүлдем келмейді. Алдыңғысына
қарағанда соңғысының мысы басым. Оның
үдесінен шығатын маманға қойылатын талап
заңгерлік терең білім мен судьялық қызметтегі
мол тәжірибеге қоса, халықаралық деңгейдегі
құжаттамалық келісімдердің маңыздылығын
еркін ұғыну, дипломатиялық қатынастардың
кейбір қыр-сырын сезіну, заң тармақтарын
жетік меңгерумен қатар, қаржылық терең
сауаттылық сынды шарттары бар.
Елбасы айтқан осы тапсыр-
маларды орындау үшін бізге білікті ма-
мандарымызды осы деңгейде дайындау
ісін ілгерілеткеніміз жөн. Өйткені, Астанада
құрылатын
Халықаралық
арбитраждық
орталық Дубай тәжірибесіне негізделе
отырып, іске қосылады. Ал Дубай қаржы
орталығының қысқа уақыт ішінде жүріп
өткен жолы, әлемдік тәжірибеде озық деп
мойындалған.
Ендеше, аз уақытта көп жетістікке жетуге
жетелейтін Мемлекет басшысының тапсыр-
масын шашау шығармай іске асыруымыз
Қазақстан судьяларының халықаралық
деңгейдегі дәрежесі мен қабілет-қарымын да
айғақтай түседі. Олай дейтін себебіміз, Ұлт
жоспарының 25-қадамында бұл мәселеге
қатысты мынадай ой айтылған:
«Шетелдік және халықаралық
соттардың үздік стандарттары бойынша
сот істерін жүргізуді қамтамасыз ету үшін,
Жоғарғы Сот жанынан беделді шетелдік
судьялар
мен
заңгерлер
қатысатын
халықаралық кеңес құру керек. Кеңес
қазақстандық
сот
жүйесін
жетілдіру
мәселелері бойынша Жоғарғы Сотқа кеңес
беріп отырады» делінген. Бұл ой еліміздің
судьяларын уақыт талабына сай, заман
ағымына ілесе отырып, жан-жақты әрі сапа-
лы қызмет көрсетуге үндейді. Ендігі мақсат
осы үмітті ақтап, сенім үдесінен шығу қажет.
Себебі, бұл қадам жоғарыда атап өткен ең
үздік халықаралық тәжірибені пайдалануға
мүмкіндік береді.
«Жүз нақты қадам» – бұл біздің
жаһандық және ішкі сын-қатерлерге, соны-
мен бір мезгілде, жаңа тарихи жағдайларда
30 дамыған мемлекеттің қатарына ену
жөніндегі жоспарымыз. Ал реформаларды
жүзеге асыру – алда тұрған 10-15 жылдағы
бірінші кезекті жалпыұлттық міндет екендігін
атап өткен Мемлекет басшысы елдің ішкі
жағдайындағы сот саласы қызметін де
жетілдіре түсу керектігіне ерекше көңіл
бөлген.
н.молБаева,
аудандық соттың
бас маман - сот отырысының
хатшысы.
Судья
және БаҚ
Әдептен озБайыҚ
сот реформасы сӘтті
іске асырылуда
Судьялардың
қызметін
қамтамасыз етуде маңызды рөлді сот
отырысының хатшысы атқарады. Сот
отырысының хатшысы лауазымына жоғары
заң білімі бар не мемлекеттік қызмет өтілі
бір жылдан кем емес немесе осы санаттағы
нақтылы лауазымның тиісті функционалдық
бағыттарына сәйкес салаларда кемінде екі
жыл жұмыс өтілі бар болған жағдайда заң
мамандығы бойынша арнаулы-орта білімі
бар адам тағайындалады, сондай-ақ олар
кеңсе басшысы мен кеңсе меңгерушісіне
бағынады және оларға есеп береді. Сот
отырысының хатшысы өз жұмысында
Қазақстан Республикасының Конститу-
циясын, «Қазақстан Республикасының сот
жүйесі мен судьяларының мәртебесі тура-
лы» Конституциялық Заңын, «Қазақстан
Республикасының мемлекеттік қызметі тура-
лы», «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл
туралы», «Жеке және заңды тұлғалардың
өтініштерін
қарау
тәртібі
туралы»
Заңдарын, облыстардағы, Астанадағы және
республикалық маңызы бар қалалардағы
сот кеңселері туралы ережені және басқа да
нормативтік құқықтық актілерді басшылыққа
алады.
Сот отырысы хатшыларының құқықтары
мен міндеттері «Қазақстан Республикасы
Жоғарғы Соты жанындағы Соттардың қызметін
қамтамасыз ету департаментінің (Қазақстан
Республикасы Жоғарғы Соты аппаратының)
Астана қалалық соты кеңсесінің» мемлекеттік
мекемесі басшысының бұйрығымен бекітілген
бас маман-сот отырысы хатшысының
лауазымдық нұсқаулығында көсетілген.
Сот отырысы хатшысының құқықтары:
Республика
азаматтарына
Қазақстан
Республикасының Конституциясымен және
заңдарымен кепілдендірілген құқықтар мен
бостандықтарды пайдаланады; лауазымдық
міндеттерін орындау үшін қажетті ақпараттар
материалдарды
белгіленген
тәртіппен
алады; атқарып отырған қызметіне сәйкес
тапсырмалардың және қызметтік өкілеттіктерінің
көлемінің дәл белгіленуін талап етеді; басшы-
лар, өзге де лауазымды адамдар мен азамат-
тар тарапынан жеке басының қадір-қасиетін
құрметтеуді, өзіне әділ әрі құрметпен қарауды
талап ете алады; атқарып отырған қызметіне,
жұмыс сапасына, тәжірибесіне қарай және
Заңдармен белгіленген өзге де негіздерге бай-
ланысты ынталандырылуын және еңбегіне ақы
төленуін талап етеді; тиісті бюджет есебінен
қайта даярлықтан өтеді (қайтадан біліктілігін
арттырады) ; өзінің мемлекеттік қызметте бо-
луына қатысты материалдармен кедергісіз
танысады, қажет болған жағдайларда жеке өзі
түсініктемелер береді; біліктілігі мен қабілеті,
өзінің қызметтік міндеттерін адал орындалуы
ескеріле отырып қызметі бойынша жоғарылай
алады; өзінің пікірі бойынша негізсіз кінә
тағылған кезде қызметтік тексеру жүргізуді та-
лап етеді;еңбегінің, денсаулығының қорғалуын,
жоғары өнімді жұмыс істеуі үшін қауіпсіз әрі
қажетті жағдайлар жасалуын талап етеді;
әлеуметтік және құқықтық жағынан қорғалады;
мемлекеттік органдарда бар кез келген
қолжетімді ақпараттық банктерді Қазақстан
Республикасының заңнамасына сәйкес пай-
даланады;
Қазақстан
Республикасының
заңнамасымен көзделген өзге де құқықтарды
жүзеге асырады.
Сот отырысы хатшыларының жұмысы
сырт көзге қарапайым, әрі оңай болып көрінуі
мүмкін. Бір қарағанда, сот отырысының хатшы-
лары тараптардың жауаптарын қағазға түсіріп,
хаттама жазып, іс құжаттарын реттеп отыра-
тын жәй ғана маман сияқты. Алайда, сотта
қаралатын кез келген істің өзіндік қиындықтары
мен қатар істі өндіріске дайындау сатылары бо-
лады. Судья істі сот өндірісіне қабылдау
туралы ұйғарымды қабылдағаннан кейін, сот
отырысының тізімдемесін жасап, тігеді.
Сот отырысының хатшысы істі сот
талқылауына дайындау туралы ұйғарымның
көшірмесін талапкер не арызданушы, жауап-
керге және процеске басқа да қатысушыларға
пошта арқылы жолдайды, сондай-ақ сот ісін
жүргізуге қатысушыларды арызды (шағымды)
қарау туралы сот талқылауының күні мен
уақыты туралы хабарлау мақсатында ұялы
байланыс абоненттік нөмірі немесе электрондық
мекенжай, телефонограмма, жеделхат арқылы
не хабарлаудың немесе шақырудың тіркелуін
қамтамасыз ететін өзге де байланыс құралдары
пайдаланыла отырып хабарландырады.
Істі тыңдаудың алдында сот отырысының
хатшысы әр іс бойынша сотқа шақырылған
тұлғалардың келуін тексеріп, олардың келмеуі
себептерін анықтап, судьяға баяндауға міндетті.
Сот отырысының хатшысы ic қаралып, сот
отырысы аяқталғаннан кейін сот талқылауының
хаттамасын үш жұмыс күннен кешіктірмей дай-
ындайды, істегі бар тізімдемені жалғастырады,
сот отырысының қысқа хаттамасына ды-
быс-, бейнежазба дискісін қоса тіркейді, сот
актілері заңды күшіне енгеннен кейін атқару
құжаттарын, орындауға жібереді, сот ісіне
қатысушыларға заңды күшіне енбеген сот
актілерінің көшірмелерін береді, от отырысы-
на келмеген тараптарға және іске қатысатын
басқа тұлғаларға шешімнің көшірмелері шешім
түпкілікті нысанда шығарылған күннен бастап
үш жұмыс күнінен кешіктірмей, оның алынғанын
тіркеуді қамтамасыз ететін байланыс құралдары
пайдаланыла отырып, салып жібереді немесе
береді.
Сот саласындағы қауырт жұмыс та сот
отырысы хатшыларының көзге көрінбейтін, ты-
нымсыз тірлігінен басталады.Сот отырысының
хатшысының тыңдауға тағайындалған істерді
қарау кестесін бір аптаға әзірлеу, әр тараптың
арыздары мен қоңырауларына жауап беру,
куәландыру және анықтама парақтарын тол-
тыру, бұйрық арқылы іс жүргізу, оңайлатылған
(жазбаша) іс жүргізу тәртібі бойынша және
т.б., сот актілері мен басқа да құжаттарды іс
жүргізу нұсқаулығына сәйкес сатыларға жолдау,
заңды күшіне енген істер бойынша сот актілерін
орындау, оларды істерді қабылдау және беру
актілері арқылы мұрағатқа тапсыру секілді көзге
көрінбейтін жұмыстары жетерлік.
Сот отырысы хатшысының жұмысы
С 1 января 2016 года введен
новый Гражданский процессуальный кодекс
Республики Казахстан. Большим достижением
нового процессуального закона является рас-
ширение сферы примирительных процедур.
Одной из форм примирения сторон в граждан-
ском судопроизводстве является – медиация.
Согласно новому Гражданскому процессуаль-
ному кодексу урегулирование спора в порядке
медиации возможно в суде любой инстанции.
В преддверии завершения первого года дей-
ствия нового Гражданского процессуального
кодекса, хотелось бы подвести результаты
проведенной работы, направленной во испол-
нение указания главы государства о макси-
мальном разрешении споров путем примене-
ния примирительных процедур.
Несмотря на то, что закон «О ме-
диации» принят в 2011 года, на территории
Панфиловского района он начал активно при-
меняться в 2014 году. За последние три года
данные по применению процедур медиации в
Достарыңызбен бөлісу: