Гендердің өзара әрекеттесуі Ақпараттық-дидактикалық блок Фенотип

Гендердің өзара әрекеттесуі 
Ақпараттық-дидактикалық блок 
 
Фенотип бұл адамның барлық қалыпты сыртқы (бойы, көздің түсі, аяқ-қол 
саусақтарының саны, әртүрлі физиологиялық, биохимиялық және молекулалық 
сипаттамалары) және патологиялық (тұқым қуалайтын аурулар және оның симптомдары, 
мысалы, құлақ қалқанының жетіспеуі, талма, ақыл есінің кемістігі және т.б.) белгілерінің 
жиынтығы. 
 
Генотип бұл адамға генетикалық ақпараттың тұқым қуалау арқылы ұрпаққа берілетін 
гендердің немесе ағзаның барлық гендерінің жиынтығы. Фенотип генотиппен 
анықталынады, ал гендер – фенотиптің жеке белгісі. 
Фенотип тіршілік барысында өзгереді, генотип өзгермейді. Адамның фенотиптік алуан 
түрлілігі тұқым қуалау арқылы берілген генотиппен қоршаған орта факторларының
арасындағы айырмашылықпен анықталынады: нәрестенің өсуіне ұрыққа анасына 
берілетін қоректік заттардың, туылғаннан кейін балаға ортаның, күн сәулесінің, 
физикалық жүктері әсер етеді. Сонымен фенотип ағзаның генетикалық құрылымдарымен 
қоршаған ортаның әсеріне тәуелді болатындықтанда дәрігерлер үшін бұл ауруларға 
диагноз қою да маңызды. 
Геннің өнімі – ақуыз, ол басқа ақуыздармен өзара әсерлесуі қажет. Гендердің өніміне 
қоршаған ортаның факторларыменде өзара әсер ете алады. 
Гомологтық хромосомалардың бірдей локусында орналасқан гендер аллельді 
гендердеп аталады. Аллельді гендердің өзара әрекеттесуі аллель ішілік әрекеттесу деп те
аталады. Аллельді гендердің өзара әрекеттесулерінің негізгі типтері:
Доминанттылық: егер бір аллельді геннің функциональдық жағдайы 2-ші 
бір аллельдік гендерге тәуелді болмаса, ондай гендер-доминатты гендер. 
Мұндай жағдайда белгінің жарыққа шығуы доминантты гендермен анықталынады да, 
белгі доминантты  деп алынады. Мысалы, доминантты белгілерге: бір тұтам ақ шаш,
полидактилия, „‟тауықтық соқырлық„‟- ымырт жамылғаннан кейінгі көздің көрмеуі, 
хондродистрофия, көптеген доминантты тұқым қуалайтын аурулардың түрлері жатады.