Өрісті  график  (қисык сызық)  түрінде  бейнелеу,  оның өзгерісін

2.7.2. Автомобилъдік магниттік (автомагниттік) тусірім
Авгомашитгік түсірім деп магнит өрісі элементгерін жүріп келе жатқан 
автомобилъден  өлшеуді айтады. Бүл өдіс 1972—1974 жылдары біріиші рет 
Кеңес  Одағында қолданылып,  автомобиль жол  қатынасы  бар елсіз 
далалық аудандарда кеңінен жүргізілдІ. Құрлықтық түсірімге қарағанда 
бүл өдістің өнімділігі әлдеқайда жоғары және бағасы төмен. Автомаг- 
ниток түсірім  бір-бірімен  параллель профильдердің бойымен тура 
жөне кері багытгарда жүргізіледі. Әдетге, түсірім тірек пунктіиен баста- 
лып,  автомобиль тура профиль бойымен жылжиды.  Магнит өрісін 
өлшеу автоматты түрде жүргізіліп, оператор болса, автомобидцегі маг­
нит станциясының жүмысын бақылап, таспаға қажетгі магл үматтарды 
түсіреді (профиль жөне пикет номерлері,  багыт, түсірімнің басіалу 
уақыты, жодца кездескен кедергілерді айналып өту жоне т.б.)-
2.3-кесте.
  Автомагниттік  түсірім  кезіндегі  көршілес 
магистральдардың  қолайлы  ара  қашықтыгы
Магистральдардың  ара  кашықтыгы,  км 
Тегіс жер 
Адырлы  жер 
(1  категория)______ (11+III  категориялар)
Түсірім  масштабы
5 000 
10 000 
25  000
Аппаратура. Түсірімде қолданылатын аспаптарға қойылатын негізгі 
мақсат — автомагнитометр қүрамындағы магнитсезгіш түрлендіргіштің 
автомобиль селкіліне орнықтылығы. Мүндай талагггарды протондық 
МСС-1 жөне кванттық ММА- 301 магнитометрлер толығымен қанагат-
тандырады.
2.10-сурет.
1
3 -
Автомобильдік магнитометрдің негізгі бөліктерініц орналасу сүлбасы 
-  магнитсезгіш түрлендіргіш; 2 — сигнал қоздырушы блок;
■
 өлшеу-тіркеу блогы;  4 — масштабты редуктор;  5— девиация 
(автомобиль әсері) компенсаторы; 6 — компенсаторды 
басқару блогы;  7— жүмыр сым; 8 — тіркеме
42

Іүсф,м ад,стемес  және онын нөтижесін өвдеу. 
Автомагшптік бао-
лауды жүрпзудщ негізгі өдісіері -  алға қойылатын геологиялық талап- 
гар, зертгелетш учаскені таңцау, түсірім масштабы, маршруггар бағьпы 
жәнс т.б. 
қүрлықтагы магншбарлау әдісімен бірдей. Тек қана авто-
магкитпк барлауда автомашинаның девиациялық (белгілі бір бағытган 
ауытқуы)өсері ор уақытга еске алынуы қажет.
Автомашитгік гүсірімнің нөтижесін өңдеудің өзінше ерекшеліктеоі 
бар. Олар алынған материалдың түріне (цифрлы магнитомеірлер) жөне
автотүсірш жүмысыньщ технологиясына байланысты.
Камералдық жүмыс қүрамына төмеңцегілер кіреді: 
а)
 алынган маге- 
риаддар бойынша графиктер тұрғызу; 
6)
 түзетулер енгізу; 
в)
 магнит
өрісі картасын жасау; 
г)
 аномальды магнит әрісін интерпретациялау.
Өріс графипн түрғызу үшін түсірім кезінде жазылған магниттік 
таспа пайдаланады. Бүл жүмыстың өзінше қиыншылықгары бар  авто­
мобиль спидометрінің нақты болмауына байланысты график түргы-
зьшатын нүктелер аралығы дал болмауы мүмкін. Сонымен қатар жер
оетінщ тепс болмауы, автомобиль дөңгелегінің көнелігі қосымша қиын- 
дықтар тудырады. 
^
Әрбір графикте горизонталь және вертикаль масштабгарымен қагар
станция  номері,  маршрут бағыты,  күні,  жылы,  жүмыстың  басталу
аяқгалу уақытгары, автомашинаньщ маршругган бүрылып жүруі немесе
тоқтауы жене басқа да деректер жазылады.  Бүл деректер келешек 
түзетулер енпзу үшін пайдаланылады.
(АТ>л
иңцукииясын
үшін өлшеу нөтижесіне төмендегідей түзетулер енгізіледі: а) багытшқ 
о)  өрістщ  озгерісі  үш ін; 
в)
 
қалыпты  оріс  үш ін; 
г)
 
қалыпты  өрістіг
градиенті үшін.
Магнит өрісінің картасы
 (Д 7)а жогарыда  аталған түзетулер енгізгел-
геннен кейін,  арнаулы компьютерлік программалар көмегімен 
tyd
-
гызылады. 
*
2.7.3. Аэромагниттік тусірім
Аэромагнитпк түсірім деп магнит өрісін  ұшақ арқылы  өлшеуді 
айтады.  Бүл  түсірімнің  физика-геологиялық  негіздері  қүрлықтық 
түсфіммен бірдей. Олардың арасыңдағы айырмашьотық аэромагниттік
тусірімшң масштабы, басқа да параметрлер үшақтың үшу жылдамдыгы 
жөне оның бшсгігімен байланысты болуы керек. Әдетге, ірі масштабты 
түсірімдерді аса жоғары биіктікте жүргізу орынсыз. Өйткені, мүндай 
биікгікге майда рудалық денелерді сипаттайтын аномалиялар білінбеуі
43

мүмкін. Ал, жер қыртысының ірі тектоникалық элементгерін, мөселен, 
алқапты алып жатқан шөгінді түзілщцер астында кездесетін тау қырат- 
тырын бардауда, ұшақтъщ үшу биіктігі жоғары болтаны орынды. Өйт- 
кені, мүндай биіктікте майда аномалиялардың өсері барынша аз болады.
Аэромагниттік түсірімнің басым көпшілігі кеңістікте жүргізіледі. 
Олар бір-бірімен параллель, ара қашықтыгы бірдей маршрутгардан 
түратын жүйе арқылы орындалады. 
Ал,
 маршруттық аэромагнитгік 
түсірімдер  масштабсыз,  маршруттары  бір-бірімен  параллель  емес, 
қосышпа мәселелерді (аддын-ала барлау, тірек пунктерін жасау. т.б.) 
шешу үшін жүргізіледі.
Жогары дөддігаі аэромагнитгік түсірім көгггеген геологиялық мөсе- 
лелерді  шешу  үшін  пайдаланылады.  Жер  бедері тегіс жөне  магнит 
әрісі градиенті болмашы болтан жагдайда, аэромагнитометрлер көме- 
гімен мөлшері аз (0,7-2 нТл) аномалияларды анықтауга болады.  Бүл 
шогінді жыныстарды және тектоникалық жарылымдарды картага түсі- 
руге, мүнай қүрылымд ар ын және комір кен орындарьгаа байланысты 
қүрылымдарды, қүрамында аз да болса ферромагниттік минералдар 
бар ер түрлі кен орындарын анықтауға  мүмкіндік береді.
Дегенмен, аэромагниттік барлаудың түсірім қателігі өлі де болса 
жогарьі ±(0,5-0,7) нТл. Бүл қателік үшақтъщ үшу биіктігінің нақты 
болмауына, өр түрлі кедергілерге (дрейф, девиация, озгерістер), магнит 
орісі градиент! жогары болуына, зерттейтін аудан көлемінің өсуіне, 
түсірім масштабы азайган сайын және т.б. өдістмеліх қателерге байла­
нысты өсуі мүмюн. Сонымен қатар, жер бетіне жақын орналаскан өр 
текті геологиялық денелерге байланысты шыгатын шулар өлшенетін
өрістегі пайдалы сигналды ажыратуга айтарлықтай кедергі жасайды.
Міне, осыңдай факторлар (өлі де болса) аэромагшптік түсірімнің дәл- 
дігін жогарылатуга жол бермейді.
Аппаратура. Аэромагнитометрлер машит орісі толық векторы модудін 
Т жөне оның өсімшесін AT олшеуге арналган. Ол үшін феррозондты, 
протондық, квантгық аэромагнитометрлер және де көптеген қосымша 
аспаптар (аэрофотоаппараттар, радиогеодезиялық жүйелер жөне т.б.)
пайдаланылады.
Геофизикалык пракгикада кеңінен қолданылып жүрген аэрома-
гнитометрлердің басты ерекшеліктері төмендегід ей:
1. 
Феррозоидты аспаптар магнит өрісі векторы модулінің өсімшесін 
(AT) өлшеу үшін пайдаланылады.  Бүл аспаптың көрсеткіші өзінше 
Уакыт еткен сайын өзгеруі мүмкін (түрақсыз дрейф). Сондықтан да
магнит орісінің градиенті жогары аудандарда елшенген аномалияларда 
қателік болуы ықтимал.
44

2  Протоңдық аэромагнитометрлермен Т модулі жөне оның өсімшесі
дТ өитшенеді.  Бүл  аспаптарда түрақсыз дрейф  болмайды,  AT өсім- 
шссін  өлшеу дөлдігі  (орташа квадраттық қателік)  2-10  нТл-ға тең. 
Аспаптардың  кейбір  түрінде  сигнал /шум  қатмнасы  жоғары  емес, 
сондьгктан да жазылған параметрлерде аз да болса қателіктер (разброс)
болуы мүмкін.
3. 
Квантгық аэромагнитометрлер протондық сияқты Т және оның 
өсімшесін олшеу үшін пайдаланады. Бүл аспаптың көрсеткіштеріне 
олшенетін өрістің мөлшеріне байланысты жүйелік қателер есер етеді, 
Өлшенетін өрістің диапазоны жоғары болса, бүл қателік ±(4-6) нТл- 
га жетуі мүмкін, мүндай жағдайда түзетулер енгізілуі қажет.
Аэромагниттік түсірімнің әдістемесі. 
Аэромапшттік түсірімнің жалпы 
технологиялық сүлбасьш бірнеше сатыға белуге болады.
1. Орталык базадагы үйымдастыру жүмысының қүрамына: 
а)
 жү- 
мысты жоспарлау; 
6)
 аспалтарды тексеру, жөңцеу, метрологиялық тек­
серу; 
в)
 аспаптарды үшаққа бекіту; 
г)
 аспаптарды жүмысын тексеру
үгаін бақылау (пробный) үшу.
2. Зерттелетін аудандағы үйымдастыру жүмысының қүрамына: 
а)
 аспаптарды қайта тексеру; 
б)
 түсірімге дайындық.
3. Дала жүмыстары: 
а)
 ауданды зерттеу жене түсірім едістемесін 
нақтылау үшін алдын-ала үшу; 
б)
 девиацияны зерттеу; 
в)
 геологиялық 
тапсырысқа  байланысты  маршруттық  жене  көлемдік  түсірімдер 
жүргізу; 
г
) түсірімнің қателігін анықтау үшін ішкі (тірек жене қайталау 
маршруттары) жене сыртқы (үйлестіру маршруггары) маршрутгармен 
косымша түсірім жүргізу; 
д)
 жүмыс орнында (дала базасында) каме- 
ратдық жүмыстарды орындау.
4. Камералдық мерзім: 
а)
 үшақтың биіктігін жене жоспарлы үшу 
материалдарын оңдеу; 
б)
 девиация деректерін еңдеу; 
в)
 маршруттьщ 
материалдарын өңдеу; 
г)
 магнит ерісі графиктерін жене карталар түр- 
гызу; 
д)
 түсірімнің жене карталардың қателігін анықтау; 
ё)
 түсірім 
нәтижесін интерпретациялау. 
\
2.7.4. Гидрамагниттік тусірім
 
!
Теңіздегі магниттік (щдромагниттік) түсірім деп магнит ерісін су
бетінЯб немесе су астыңда (су түбінде) елшеуді айтады.  Бүл түсірім 
жүзіп  келе  жатқан  кемеде  жүргізіледі.  Гидромагниттік  түсірімдер 
арнайы
 жөне 
геалогиялық барлау
 болып белінеді. Арнайы гидромагнштік 
түсірімдер магнитпк картография жүмыстары үшін, су түбіне батып 
кеткен объектілерді табу үшін қолданылады. Ал, геологиялық барлау
45

түсірімдері су түбінің геологиялық карталарьш жасау үшіи, паидальі
қазбалар кен орындарын іздестіру үшін жүргізіледі.
Гидромагниттік түсірімде,  негізінен,  протондық жөне кванттық 
магнитометрлер  қолданылады.  Өйткені,  аталмыш  аспаптар  магнит 
өрісінің элементтерін үздіксіз (толассыз) өлшеуге мүмкіндік береді. 
Әдетте, магнитометрге кеменің өз магнит өрісінің өсерін азайту үшіи, 
магнитометр арнайы қорапқа салынып, кеменің буксир іне альінады. 
Түсірім, негізінен, параллель маршрутгар бойымен, мүмкіндігінше, 
ықтимал рудалық деиенің созылу бағытына перпендикуляр багытта
жүргізіледі.
Теңіздеіі магниттік түсірімнің өзінше ерекшеліктері бар. Солардың 
бірі -  теңіз толқынының түсірімге тигізетін әсері.  Физика пәніпен 
белгілі, егер өткізгішті магнит өрісінде қозғалтсақ, онда электр тогы 
пайда болады. Осыған үқсас процесс теңіз толқынында да кездеседі. 
Теңіз толқыны өткізгіш сияқты жердің магнит өрісінде жылжуына 
байланысты,  онда  электр  тогы  пайда  болады.  Ал,  бүл  ток  электр- 
магниттік  эффект  туғызады,  одан  қүтылу  үшін  арнайы  түзетулер
енгізілу қажет.
Түсірім нетижесін картаға түсіру үшін кеменің координаталары 
белгілі болуы керек.  Ол үшін,  ертеде, жағалауда орналасқан радио- 
станциялардың көмегімен кеменің өр сәттегі орны анықталып оты-
ратын.  Қазірде,  бүл мәселе  GPS  (Global  Positioning  System  — бүкіл 
жер шарын қамтитын позициялық жүйе, оның көмегімен жер бетіндегі
объектілердің координаталарын жөне дәл уақьггты анықтауға болады)
станциясы көмегімен шешіледі.
Жоғарыда айтылған кемшіліктерге байланысты кей кездері тещздегі
магнитпк түсірімнің двлдігі аса жоғары болмайды.
2.8.  Магниттік  өлшеулерге  түзетулер  енгізу
Жер бетінде маппгг өрісіне өр түрлі факторлар эсер етеді. Олардың
кейбіреулерінің жер қойнауындаіъі геологиялық объектіге қатысы жоқ
болуы да мүмкін.  Міне, осындай бүрмалаушы факторлар үш топка 
белінеді.
I . 
Өлшеу барысында жіберілген техникалық қателіктерге байла­
нысты факторлар: 
а
 -температура өсері; 
б
 — аспаптьщ ноль-пунктініц 
ыгысуы; 
в
 -  аспап багытын бақылау пунктінде дүрыс орналастыр- 
мау; 
г —
 топографиялық карталар арқылы олшенетін пунктті немесе 
маршрут багытын  дүрыс анықтамау. Аталған факторлардың әсерін 
азайту немесе тіпті жою жолдары магнитпк түсірім кезінде жан-жакты 
қарасгырылуы керек.
46

2.  Магнит өрісінің физикалық жаратылысына байланысты фак-
торлар: 
а
  жердің бас немесе қалыпты магнит өрісін дұрыс есептемеу-
6  магнит өрісінің уақыттық және кеңістіктегі өзгерістерінің дүрыс
ескерілмеуі; 
в
 — зертгелетія аудан аумағындағы жер бедерінің өсерін 
ескермеу. 
^
3. Жер қойнауында орналасқан өр турлі геологиялық обьектілердің 
сол жерден магнит өрісіне әсерін ажыратып көрсету (даралау). Жер 
бепңце алшенген магнит өрісі дегеніміз, едетге, өр түрлі геодогиялық 
факгорлардың жиынтыгы. Олардың есерлерін езара бөліп көрсету -  
талдау  барысында шешілетін күрделі мөселелердің бірі.
Енді магнитгік тусірім нетижесіне енгізілетін кейбір түзетулерге 
тоқталайық. Бүл түзетулер, зерттелетін геологиялық объектілермен
тікелей байланысы жоқ, өр түрлі магнитгік өзгерістердің өсерін жою
үшін 
жургізіледі.
Магниттік өрістің төуліктік өзгерісіне тузету.
 Бүл өсерді бірнеше 
жолдармен жоюға (түзетуге) болады. Қүрылықтагы жүргізілетін маг­
нитик түсірім кезінде тірек пунктіңде  магнит өрісін оқтын-оқтын 
қайта өлшеп, табылган есімшелерді барлық пункттердегі өлшенген 
мәндерге озара баледі. Әрине, мүндай тәсіл қолайсыз, өйткені жүмыс 
кезіцде оператор оқтын-оқтын тірек пунктіне қайта келуге мөжбүр 
болады. Бүл қиыншылықтан қүтылудың жолы -  сол тірек пунктінде
түракты бір аспашы (магнитометрді) орнатьт, үэдіксіз алшеу жүмысын
жургізу. Алынған маліметтер машит өрісінің төулік ішіндегі озгерісін 
анықтауға мүмкіндік береді.
Аймақтық түсірім жасау кезіңце барлау торабына жақын орналасқан
магниттік обсерватория мөліметгерін пайдалануга болады.  Бірақта,
кеңістікте магнит өрісі өзгерістерінің  біркелкі еместігіне байланысты 
(пространственная неоднородность), барлау торабы магниттік обсер- 
ваториядан 100 км-ден асгам қашықта орналаспауы тиіс.
Аэромагнитпк түсірім 
кезшде 
магнит өрісінің төуліктік өзгерісін,
үшақгың 
қиьпт өткен пуктгеріндегі көрсеткіпггерді 
пайдаланады. 
Әрбір
қиылыстағы алшенген магнитгік параметрді талдай келе, бүкіл барлау 
торабьгңцағы 
көрсеткіштерді түзетуге болады.
Геомагниттік  тузету
  деп  түсірім  нөтижесіне  жердің  қалыпты 
магнит өрісінің озгерістері  үшін түзетуді  айтады.  Бүл түзетудің ең
оңай жолы — жер бетіңдегі  әрбір нүктеде теорилық есептеулермен 
аныкталган  халықаралық  эталондық  магнит  өрісінің  формуласын
пайдалану. Бірақта, бүл формула бардық жердс бірдей дал емес, өйткені
ол  жер  бетпще  сирек  орналасқан  магниттік  обсерваториялардың 
маглүматгарына негізделіп жасалынған.
47

Жер бедері мен биіктік ушін түзету.  Магнит өрісшің жер оетінен 
тік жоғары өзгерісі шамамен полюстерде 0,03 нТл/м болса, экваторда -  
0 015 нТл/м-ге тең ягни бұл өте аз мөлшер. Сондықтан да биіктік үпіін
түзету, өдетте, енпзілмеиді.
Ал, бақылау пунктінің төңірегіндегі жер бедерінің магнит өрісіне
есері едеуір болуы мүмкін.  Бірақта, бүл өсерді нақты анықтау үшін
магнит өрісінің жер бедері пішініне байланысты өзгерісін бшу қажет.
Бұл оңай жүмыс емес, сондықтан да аталмыш түзету өте сирек енпзілещ.
Сонымен, ең басты екі түзетулерді (төуліктік жене жердің қалыпты
магнит өрісінің өзгерістері) енгізгеннен кейін, калган көрсеткіш тек
қана жер қойнауындагы магниттік рудаларға байланысты деп айтуга
болады. Соңдықтан да тазартылған магнит өрісінің көрсеткишн магнит
тік ауытқу (аномалия) деп атайды.
2.9.  Магниттік  ауытқуларды  (аномалияларды)  талдау
Магнитпк түсірімнің нәтижесін 
талдау
 немесе 
интерпретацияпау 
деп  табылған  аномалияның  себеп-салдарын  түсіндіру  жөне  оны 
тудырған жер қойнауындагы геологиялық объектінің пішінін, малше- 
рін, тереңдігін анықтауды айтады.  Магниттік барлаудың бұл кезеңі 
күрделі жүмыстардың қатарына кіреді. Өйткені, магнипік аномалия- 
ның мөлшері мен қарқындыльпы геологиялық объектінін магниттік 
қасиеттеріне,  оның мөлшеріне, пішіні мен терендігіне,  магниттелу 
багытына, магниттік меридиан мен жер бетіндегі орналасу ендігіне
тікелей байланысты.
Магниттік түсірім нэтижесін талдау 
сапалық
 жөне 
сандық
 болып
екіге бөлінеді. Талдаудың бүл екі түрі бір-бірін толықтырып, жүмыс- 
тың сапасын артгыруға көмекгеседі.
Сапалық талдаудың негізгі мақсаттары:
1. Тау жыныстарының магнитпк қасиеттерін зертгей кел е магнит 
өрісінің осы ауданга төн ерекшеліктерін тудыратын ықтималды геоло-
гиялық факторарды анықтау.
2. Өлшенген магнит өрісінің қүрылымы бойынша жер қойнауыңдагы 
геологиялық объектінің орнын анықтау.
3. Келешек толык зертгеулер немесе басқа геофизикалық әдістер
жүргізетін учаскелерді бөлу.
4. Сандық талдау жүргізудің мүмкіндіктерін анықтау.
Талдаудьщ келесі сатысы -  сандық талдау, ол бірнеше жолдармен
*  
•
жүрпзілуі мүмкш.
1. Анатштикальіқ формул аларды қолдану.

2. Арнайы палеткалар мен номограммалар қолдану.
3. Жер қойнауында орналаскан геолопшлық объектілер үшін аддын- 
ала есептелген теориялық аномалиялар түрлерімен салыстыру.
4. Тікелей интехралды төсілдермен есептеу.
Жүмыс барысында біггікгі мамандар магнит аномалиясын өз тэжри- 
бесіне сүйене отырып та немесе бүрын оның тадданган аномалиялармен 
үқсастығына карай да түсіндіреді.
Магнитпк аномалияны 
аналитикалық формулалар
 көмегімен таддау, 
негізінен, сыртқы формасы қарапайым: шар, цилиндр, элшісоид сияқты 
геолошялық денелер үшін жүргізіледі.
Төменде,  2.7-суретте шар пішінді тік магниттелген рудалы дене 
үшін есептелген 2және 
Н
 теориялық аномалиялары келтірілген. Егер, 
магнитгелу багыты кері өзгеретін болса, барлық векторлар бағыты да 
және кернеулік таңбалары да кері озгереді.
2.11-сурвт.
  Шар пішінді дене үстіндегі
Z
 жөне 
Н
 аномалиялары
*  
| І  
j  
J  
‘  W i   '  
*  
j
Сонымен, центрі (кіндігі) 
h
 — тереңдікте орналасқан шар пішіңді 
рудалы дененің жер бетіндегі магнит өрісінің Z жөне 
Н
 қүраушылары 
темендегідей формулалармен өрнектеледі.
Z
 = ~ (3 co s2 
Ө
 — l)cos20; 
ң
 = Z ^ ^ sm0cos0 
(2.11)
hr 
Һ
Мүндағы 
М  — I  V —
  шардың магниттік моменті,  I  — магниттелу 
қарқындылығы,
V—
 шар көлемі, Ө — влшенетін нүктемен тік багьгг аралығындагы 
бүрыш.
49

4
Бул формул аларды таддай келе, төмеңдегідей тұжырымдар жасауг
бапаі
Шардың центрі үстіңце 
Н —
0, ал Zem жоғарғы (маскималь)
қабыддайды
лары бір-бірімен қиылысады жөне олардың әрбіреуі 0,42Zm-re
3. 
Х —±0,5Һ,  Н
қисық сызығы  0,43  Zm-re тең  максималды 
қабылдайды.
'4. 
X
 =±1,41й, Z  =0.
5. 
Х~±2,0Һ
 болғанда Z  қисық сызығы теріс таңбалы болады,
0,018 Zn-re тең.
бетінде дөңгелек формалы, ал 
Н
 векторы
жақтан шардың эішцентріяе бағытталған
Мүндай  аналитикалық  формулалар  мен  графиктер  басқа  да 
қарапайым денелер үшін 2.4-кестеде келтірілген. 
1
Жоғарыда келтірілген формулаларды қоддана отырып, барлау нөпги-
жесінде түрғызьинан Z немесе 
Н
қисық сызықтарын талдау арқылы,
жер қойнауыңцағы рудалы дененің орналасу тереңцігін жөне магниттік
моментін анықтауға болады. Егер де ол дене үшін басқа тәсілдермен 
магниттік қарқындылық немесе магнитгік қабілетгілік белгілі болса, 
онда ол дененің мөлшерін жөне көлемін табуға болады. Мөселен, шар 
төрізді денелер үшін оның центрінщ тереңдігімен қатар, көлемін, ра- 
диусын және жоғарғы бетінің тереңдігін анықтауға болады.
Осыңцай төсілмен пішіні күрдеяі денелердің де пара-метрлері анық-
талады.  Бірақ  та,  күрделі  мүндай  денелер  үшін  таддау  процесі  де 
күрделі. 
J[
Аналитикалық формулаларды қолдану кемшілігі, барлау нөтиже- 
сінде түрғызылған аномалияның пішіні бойынша, алдымен, осы пі- 
шінге сөйкес келетін қарапайым денелерді (шар, цилиндр) алып, сосын 
осы денелерге сөйкес пшгінмен есептеу керек. Мүнцағы кемшілік қара- 
пайым денелер үшін есеіггелген формулаларды күрделі денелерге кол- 
дану нөтижесі үлкен қателіктер жіберуге өкеледі
Күрделі денелердің, өсіресе, еңкіш магнитгелген денелердің пішіні 
мен орналасу тереңдіпн анықтау үшін аналитикалық формулатгр орнына 
арнайы есептеліп түрғызылған 
палеткалар
 қодданылады.
-
!
Аномалия эпицешрінен 
Х^-0,54 һ
 қашықтықта Z sсөне 
Н
 аномалия*  1
50

тура
аналитикалық  формулалары
ене  П
1
ШШ
1 
үктелі  по­
люс  (шексіз 
жүка  жәнс 
шексіз  үзын 
тік  немссе
көлбсу
такташа
Тік  қосөріс
(вертикальный! 
аипольягни  ]
біркелкі
магннттедген
асүшысы  Н қүра;
ісы  Іолық  векто
тх
(һ2 + х2)’
(һ2 + х2У,г
2Һг
 -  х
= т—
Н~-
Зтһх
(һ2 + х1)2
ШГ-МГ)
Келленең
айкалма
цилиндр
һг- х г  \н=-2М
 —
2һх
2\2
(k2 + x2)2
Шексіз
қалы ңдықты
тік  тзқташа
Т=Тг
m
һ* +  х
Г=т
■ДҺй +Х1
(Һ2 + Х1)1
2 М
һ  +х
\Н= -о\п
һ2 + х*-Ь
ft +(x+b)\
o  —  беткеилік  магнитпк 

жүктеу/скачать 22 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: