Негізгі əдебиет  1 нег [190-198]  Қосымша əдебиет 1 қос [113-116]

 

42

 8 дəріс.  ГАММА - ƏДІСІ (ГАММА - КАРОТАЖ) 

 

Гамма - каротаж (ГК) ұңғыма бойымен тау жыныстарының табиғи 

γ

- сəулеленуінің қарқындылығын есептеуге негізделген. Ол  үшін  ұңғыма 

ішіне түсірілетін аспаптағы 

γ

 - сəулеленуінің индикаторы (Гейгер-Мюллер 

немесе сцинтилляциялық санауыштар) пайдаланылады. 

Ұңғыма  бойымен  тау  жыныстары  қабаттарының 

γ

-сəулелену 

қарқындылығын  өлшеу  барысында  жазылған  қисық  сызықты  гамма 

каротаждық  қисық  сызықтар  деп  атайды.  Өлшенген  параметр 

жыныстардың радиоактивтілігімен ғана емес  ұңғыманың жағдайымен де 

(ұңғыма диаметрі, сұйықтың тығыздығы жəне т.б.) тікелей байланысты. 

Кейбір учаскелерде ұңғыма диаметрінің үлкеюі (қабырғаларының 

сұйықпен  шайылуынан) 

γ

-  каротаж  көрсеткішін  өзгертеді.  əдетте, 

γ

- 

каротаж қондырғысының тиімді жұмыс істеу радиусы шамамен 30 см-ге 

тең,  сондықтан  ұңғыма  қабырғасынан  əрірек  орналасқан  жыныстар 

қабаттарынан шыққан 

γ

-сəулелену, жолда жұтылып индикаторға жетпейді. 

Гамма-каротаж,  негізінен,  жыныстардың  литологиясын,  сазды 

қабаттарды ажыратып, олардың саздылығын сандық жəне сапалық түрде 

бағалау үшін кеңінен пайдаланылады. 

Гамма 

каротаж 

нəтижесінде 

гамма-сəулелену 

(I

γ

) 

қарқындылығы  үздіксіз  қисықтар  немесе  диаграмма  арқылы 

алынады.  Көрсеткіштері  импульс  минутпен  (имп/мин)  немесе 

микрорентген  сағатпен  (мкр/с)  өлшенеді.  Ядролардың  ыдырауы 

кездейсоқ  процесс  болғандықтан,  олардың  гамма-сəулелерінің 

қарқындылығы    статикалық  флуктуацияға  ұшырап  орта  деңгейде 

болады.  Оларды  санау  үшін  баяу  жылдамдықпен  зерттеу  қайта 

жүогізіледі. Гамма- сəулесі 1-2 м қалыңдықты тау жыныстарының 

қатпарында  толығымен  жұтылғандықтан,  ал  ядролық  энергияның 

30 

%

  шегенделген құбыр əсерінен өтпейді, сондықтан ұңғымалық 

радиометр  ұңғыма  осінен  0,5  м  радиуста  орналасқан  тау 

жыныстарының  гамма-сəулесін  тіркейді.    Ұңғыма  диаметрінің 

кеңеюі  жəне  онда  судың  немесе  бұрғылау  ерітіндісінің  болуы  

зерттеу радиусын одан əрі кемітеді.  

Гамма-  каротаж  диаграммасында  радиоактивтілігі  əртүрлі 

қабаттар  белгіленеді.  Максимум  мəнге  құрамында  уран,  радий, 

торий,  калий-40  жəне  басқа  да  радиоактивті  элементтер  бар  тау 

жыныстары  мен  рудалар,  сонымен  бірге  граниттер  мен  саздар, 

минимум мəнге- құмтастар мен карбонатты тау жыныстары.

 

 

43

ГК  қисығының  формасы.  Мəліметтерді  санды  талдау 

жүктеу/скачать 1,47 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: