«Гносеологиялық оптимизм, скептицизм және агностицизм»: эссе
жүктеу/скачать 29,58 Kb.
|
Тұрсынбек Е
- Бұл бет үшін навигация:
- Жоспар Кіріспе Таным және дүниетаным ұғымдарына түсініктеме Негізгі бөлім Гносеологиялық оптимизм.Скептицизм.Агностицизм Қорытынды
|
Оңтүстік қазақстан мемлекеттік педогогалық университеті Тақырыбы:«Гносеологиялық оптимизм, скептицизм және агностицизм»: эссе Орындаған: Тұрсынбек Е
Адамдар қазіргі таңда жаңа білімді білуге,жаңашылдыққа ұмтылуға бейім.Қазіргі уақытта адам білімі аса бай әрі күрделі жүйені құрайды, осыған сәйкес әр адамның қоғамға деген көзқарасы,дүниетанымы пайда болады. Дүниетаным - ол, жеке адамның, əлеуметтік топтың, таптың немесе тұтас қоғам қызметiнiң бағытын және шындыққа деген катынасын айқындайтын принциптердiң, көзқарастардың мақсат-мұраттар мен сенiмдердiң жүйесi болып табылады. Адамзат сонымен қатар ертеректе жердің қалай пайда болғанын,дүниетанымның,өмірдің қайдан шыққанын зерттемек болып талпынған.Алайда ешкім бұл сұрақтың жауабын таппаған.Бұл жөнінде тіпті философтардың дәлелденбеген пікірлері ғана бар.Осыған байланысты философияның таным теориясы адамзатқа үш түрлi түсiнiк ұсынады: «оптимизм», «агностицизм», «скептицизм». Таным- адамзаттың санасындағы ақиқаттылық және нағыздықтың оны одан әрi өзгерту мүмкiндiгiн мақсат ететiн, мақсатты бағытталған белсендi бейнелену үдерісі. Ал таным теориясы-философиямен бiрге, оның iргелi бөлiмдерiнiң бiрi ретiнде пайда болды және қалыптасты.Ендігі кезекте осы аталған оптимизм,скептицизм,агностицизм ұғымдарына түсініктеме бере кетсек. Гносеологиялык оптимизм дегенiмiз-дүниеге үміт көзiмен, сенiммен қараушылық, үмiтсiздiктен аулақ болушылықты бiлдiредi. Гностицизм- танымның қазіргісі мен келешегіне оптимистік тұрғыдан қарайды. Олардың пікірі бойынша, дүниені тануға болады, адамда танымның шексіз қабілеттік мүмкіндіктері бар. Скептицизм- объективті шындықты дұрыс тану мүмкiндiгiне күдiкпен қарайтын философиялық бағыт,бұл жағынан скептицизм агностицизмге -дүниені танып білу мүмкіндігін жоққа шығаратын философиялық бағытқа жақын, соның бастапқы сатысы болып табылады; бiр нәрсеге сыни тұрғыдан, күдікпен қарау, мүмкіндігіне, шындығына күмандану; күдікшiлдiк, сенбеушілік.Скептицизм-дүниенiң ұстанымды танылуын жоққа шығармайды, тек танымның дәйектiлiгiне күмән келтiредi. Скептицизм (грек тiлiнен аударғанда skeptikos қарастыру, тергеу) - теориялық ойлаудың басты қағидасы ретінде күмәнді алға тартатын философиялық ұстаным, атап айтқанда, шындық туралы абсолютті сенімді және шынайы бiлiмге кол жеткiзуге күмән. Бұл ұстаным ежелгi скептицизмнен бастау алады (Пирро, Энесидем, Секст Эмпирик), олар соңғы пайымдаулардан аулақ болу қажеттілігі туралы тезисті тұжырымдап, тек ақылға қонымды бiлiмге кол жеткiзу мүмкiндiгiн мойындады. Болашақта скептицизм алуан түрлі формаларға ие болады және негiзiнен белгiлі бiр нәрсенi қабылдамауды, кез келген берiлгендiк үшiн сұрақ қоюды және сынақтан өткізбеудi белгiлейтiн бiлiм жүйелерi немесе күнделiктi тәжiрибенiң ойдан шығарылган далелдерi бола отырып, ойлаудың сыни көзқарасы түрінде көрінеді. Бұл тұрғыда П.Абелардтын, Кузанскийдiн Николайынын. М.Монтеньдің, Р.Декарттың, Д.Дидро, Д.Юм, И.Канттың және басқалардың скептицизмі туралы айтуға болады. Бұл жерде оқулыктың мысалы ретiнде Декарттың «Мен ойлаймын, сондықтан мен бармын» формуласында көрсетiлген сананың бар екендiгiнiң абсолюттi дәлелi деңгейіне жету үшiн сыртқы әлемнің және тіпті өзінің денесінің бар екендiгiне күмәнданған радикалды күмән техникасы келтірілген. Жалпы алғанда, скептицизмді догматизмнiн кез-келген түрiне карсы «егу» ретiнде қарастыруға болады және осы тұрғыдан әлемге философиялық және ғылыми көзқарастың ажырамас бөлiгi ретiнде қарауға болады.Агностицизм - обьективті әлемді, ақиқат объективті белгiсiн мойындауды жоққа шығаратын, оларды жай елес етіп түсiндiру арқылы ғылымның рөлiн шектейтiн, табиғи, соның iшiнде әлеуметтік процесс заңдылығы мен заттың мәнiн түсiну мүмкiн емес деп есептейтін философиялық iлiмi. Бұл ұғымды XIX дiни сайыстарда ғылыми көзкарастар айкындаушы ретiнде 1869 жылы Т.Гексиль енгізген. Агностицизмнiн кайнар көздерi - скептицизм, Зенонның апориялары iлiмi, И.Канттын антиномиялары агностицизм негiзгi көзi болып табылады. Адамның кез-келген мәлімдемені қабылдағанға дейін оның сенімділігіне күмәндануға бейімділігі скептицизм ғасырлар бойы әр түрлі формада болды. Бұл қарапайым өмірдегі көзқарасқа да, философиялық ұстанымдарға да қатысты болуы мүмкін. Скептицизм көбінесе догматизммен, белгілі бір шындыққа сәйкес әдісті қолдану арқылы қол жеткізуге болатын жағдаймен қарама-қайшы келеді. Эпистемология, білуге деген сенімділік шарттарын зерттеу іс жүзінде кез-келген ойшының белгілі бір шамада уақытша шектелген скептицизмнің қандай да бір түрін қабылдауға мәжбүр етті. Дэвид Юм сияқты кейбір ұлы философтар белгілі бір білім негізінен қол жетімді емес деген қорытындыға келді. Өзінің табиғаты бойынша скептицизм нәтиже ретінде қанағаттанарлық емес. Бұл, сайып келгенде, қабылдана ма, жоқ па, көп жағдайда адамның жалпы көзқарасы, пессимизм скептикалық опциямен байланысты. Қалай болғанда да, скептицизм философия тарихында катализатор ретінде орны толмас рөл атқарды. Гносеология немесе таным теориясы философиялық білімнің бөлігі, танымдық іс — әрекетінің мәні шарттары ұқсас білімге жету жолдарын қарастырады. Одан басқа таным теориясын адасушылық оның пайда болу себептері мен оны жеңу жолдары білімнің өмірлік экзистенциалды мазмұны қызықтырады. Гносеология философиялық білімнің бір бөлімі, сондықтан оның зерттеуі адам өмір жүйесіндегі жалпылық болып қолданады. Бірақ, гносеология — бұл қатынастың тек танымдық аспектісін зерттеп, танымның нФилософияда, скептицизм нақтырақ бірнеше болжамдардың кез келгеніне қатысты. Оларға: білімнің шектеулілігі, жүйелі күмәндану және үздіксіз тестілеу арқылы білім алу әдісі, моральдық құндылықтардың еркіндігі, салыстырмалылығы немесе субъективтілігі, зияткерлік сақтану және т.б. тоқтатылған сот шешімі, адам іс-әрекетінің оң себептеріне немесе адам кәсіпорындары үшін оң нәтижелерге, яғни цинизм мен пессимизмге деген сенімсіздік жатады. жүктеу/скачать 29,58 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|