Х а б а р ш ы с ы в е с т н и к семипалатинского государственного

119 
 
 
ӘӨЖ 636.32/ 38.082.453.53 
 
К. Р.Сатиева 
 
Шәкәрім  атындағы Семей мемлекеттік университеті, Семей қ. 
 
ӨҢДІРУШІ 
– ҚОШҚАРЛАРДЫҢ ҰРЫҒЫН МҰЗДАТУ ЖӘНЕ ҰЗАҚ САҚТАУ 
 
Соңғы он жылда зерттеулер қарқыны өсіп және шәуетті суылту мен мұздату саласындағы 
жетістіктерде 
кездеседі, 
сондай-ақ 
мұздатылған 
шәуетті 
қолдану 
және 
консервілеу 
технологиялары  отандық  және  шет  елдік  ғалымдармен  ұсынылған,  өзгертілген  және 
жақсартылған. 
Түйінді сөздер: криоконсервация, ұрықтандыру, гранулдар. 
 
Қой шаруашылығында  өңдіруші -  қошқарларды  қолдануға  көп көніл аударады, олар ұрпақ 
ұшін  максималды    генетикалық  прогрессті  қамтамасыз  ете  алады.  Сондықтан  ұрпақты  жақсартатын 
бағалы жануарларды, сондай-ақ  фенотипі мықты,   бірақ  бағасыз жануарларды қолданған жөн. Бұл 
қошқарларды    шәуетінмұздату    әдісін  тәжірибеге  кеңінен  енгізумен  байланысты  (1).КазНИТИО-да 
1970 жылдан бастап қошқардың  шәуетін сұйық азотта ұзақ сақтау әдісі қолданылуда. Нәтижесінде, 
қошқарлардың  шәуетін  сұйық  азотта  мұздату  үшін  №2  синтетикалық  орта  қажет  екені  анықталды. 
КазНИТИО-да  жасалған  орта  өзінің  антиоксиданттық  қасиетімен  ерекшелінеді  және  қошқардың 
шәуетін тұқымына және өнімділігінің бағытына сәйкес мұздатуға мүмкіндік береді.  
Зертханалық  зерттеулер  он  түрлі  қошқардың  (куйбышев,  ромни-марш,  линкольн, 
асканийский,  кавказдік,  ставропольды,  советский  меринос,  романов,  корридель,  архамеринос) 
шәуетін  мұздату,  қошқардың  тұқымына  және  жеке  ерекшеліктерінің  көрсеткіштеріне  тәуелді  екенін 
анықтады.  Түрлі  тұқымдағы  қошқардың  шәуетін  мұздату  және  сақтау  айырмашылығы,  олардың 
бойындағы фруктозаның деңгейіне сәйкес  екенін көрсетті:  бастапқыдағы деңгейі неғұрлым аз болса 
(1500-300  мг  куйбышевтық  тұқым  қойында)  соғұрлым  ол  төмен  температураны  жақсы  көтереді,  ал 
керісінше  фруктоза  деңгейі  көп  болған  жағдайда  (600-800  мг  романовтық  қой  тұқымы)  мұздатуды 
нашар көтереді.   
Шәуетіге  фруктозаның  деңгейі  фруктозаның  қышқылдану  интенсивтілігіне  және  сүт 
қышқылының    жинақталуына  байланысты,  ол    аталық  жыныс  жасушаларының  қайтарылмас 
қышқылдық инактивациясын жандандырады (2). 
Варнавский  А.Н  1981  жылы  қошқардың  мұздатылған  шәуетінің  ұрықтандыру  қасиетін 
жоғарылату  үшін,  еріген  шәуетке  25  мг  простагландин  енгізіп  және  нәтижесінде    61,7    %    қоздату 
болды.    Волков  А.С.  жүргізген  тәжірибелер  де    жемісті  еді,  шәуетті  еріткеннен  кейін  ондағы 
сұйықтықты  жойып  және  ондағы  шәует  концентрациясын  арттыру,тіпті  жаңа  алынған  шәуеттердің  
деңгейіне  жеткізген.Бүкіл  Ресейлік  асыл  –  тұқымдылық  ісі  институт  отырысында  қошқар  шәуетін 
ұзақ  уақыт  синтетикалық  ортада  полисахаридтермен,  гуммиарабикамен  сақтау  әдісі  жасалған 
болатын.    Платов  Е.М,  Малинова  В.А  мәліметтері  бойынша,  қошқардың  шәуеті  лактозо-сарыузды  
ортада температураны  жақсы көтеретіні анықталған, онда  1,5-15  %  гуммиарабика кездеседі. 
ВИЖ-дің  жануарларды  қолдан  ұрықтандыру  және  өндіру  биология  бөлімінде,  шәуетті 
сұйылту  мақсатында  қанттарды  тексеру  жүргізілді.    Нәтижесінде  бірінші  орынды  шәуеттердің 
қозғалу, тіршілік ету және акросоманың сақталу пайызы бойынша сахароза алды.  Қошқар шәуетінің 
тірі қалу қарқыны ең жоғары  80%  изотондық сахароза ерітіндісінен тұратын   синтетикалық ортада 
байқалды (3). 
Қойлардың  қоздауна    гуммиарабиканың  оң  әсері,    ғалымдардың  айтуынша,  оның 
қорғаныштық  қасиетімен  қоса  бұл  полисахарид,  ерітілген  шәуетің  тұтқырлығын  арттырып,  оның  
кіші тереңдікке енгізуде жатыр мойнынан ағып кетпеуін қамтамасыз етеді. 
Австралия жағдайында жүргізілген зерттеулер, орта құрамына  көмірсулар, глицерин, фосфор 
және  сарыуздың  енгізілуі  керек  екені  дәлелденді.  Қойдыңқоздауы  мұздатылған  шәуетімен 
ұрықтандыру кезінде  деңгейі 36,0-ден 54,4 % құрады. 
G.  Colas  қошқарлардың  шәуетің  түтікшелерде  мұздату  жолымен  консервілеу  әдісін  ұсынды. 
Қой  шәуетіне  лактоза  ерітіндісі  мен  жұмыртқа  сарыузын  қосады.  Шәуеттің  екінші  сұйылтуында  
40
0
С-та      концентрленген  суспензия    алынған  глицеринді  сүтпен  жүргізеді.  Екі  сұйылту  да  1  мл 
сұйылтылған  шәуетте  90  млн  шәует  болатындай    есеппен  жүргізіледі.    Екі  сағаттан  кейін 
сұйылтылған  шәуетті  түтікшеге  құйады  және  75
0
С-та  сұйық  азоттың  буына  бірнеше  минутқа  

120 
 
енгізеді.    Мұздатылған    шәуетті  сақтауға  сұйық  азотқа  енгізеді  де,  алдын  ала  ертуден  кейінгі 
сапасына  баға  береді,  шәуеттің  60%-ы  жарамды,  жақсы  сапада  болуы  үшін    түтікшені  37°С-та 
лимонқышқылды  натрийге    енгізеді  (4).Шәуетті  организмнен  тыс  сақтау  әдісін  құрастырғанда, 
алдымен  онда  жүретін  зат  алмасу  процестерінің  максималды  төмендетуін  қарастырған  жөн,  себебі  
шәуеттегі  қор  заттарының  ыдырауын  және  улы  заттардың  жинақталуын  болдырмау  қажет.Жасуша 
аралық және қоршаған ортамен жүретін  зат алмасу процесі, цитоплазмалық мембрана немесе өткізу 
қабаты  арқылы  жүзеге  асады.  Өткізу  таңдау  жолымен  өтеді.  Жетілген  жыныс  жасушаларының 
ерекше  қасиеті  зат  алмасуы  катаболитикалық    типте,  диссимиляция  процесін  иеленумен  өтеді. 
Шәуеттер  қоршаған  ортадан    нәрлі  заттарды  сіңіруге  дәрменсіз.  Жыныс  жасушаларының  тіршілігі 
көбінесе  қалыптасқанда  қорға  жиналған  қор  заттарының  және  аз  көлемде  қоршаған  ортадан  кей 
заттарды қолдану арқылы өтеді. Дегенмен культурада өсіру және құрамында  барлық қажетті заттар ( 
ақуыздар,  аминқышқылдары,  көмірсулар,  майлар,  витаминдер    және  басқа  заттар)оптималды 
қатынастағы   жасанды қоректік  орталарда  шәуеттерді белсенді етіп сақтау әрекеттері еш оң нәтиже 
берген жоқ. Жасушалар өз қорындағы қоректік заттар таусылғаннан кейін қозғалысын тоқтатты, олар 
қоректік  заттарын  қоршаған  ортадан  толықтыра  алмады  және  нәтижесінде  өлді.  Сондықтан 
ұрықтандыру  қасиетін  ұзақ  уақытқа  дейін  сақтау  үшін,  ондағы  тіршілік  процестерін  бәсеңдетіп, 
тіршілікке  қажетті  заттардың  мөлшерін  ұзақ  уақытқа  дейін    сақтау  керек.Қошқарға  талапты  өсірген 
сайын, оның  шәует сапасының деңгейі де жақсарады. Ұрғашыларды  ұрықтандыруға пайдаланатын 
қошқар  шәуетінің, генетикалық ауытқуларға және  тұқым қуалайтын ауыруларға тексерілуі тиіс және 
оның шығу тегіне байланысты кәсіби құжаттарда нақты жазбалары болуы тиіс.  
Соңғы  он  жылда  зерттеулер  қарқыны  өсіп  және  шәуетті  суылту  мен  мұздату  саласындағы 
жетістіктерде  кездеседі,  сондай-ақ  мұздатылған  шәуетті  қолдану  және  консервілеу  технологиялары 
отандық  және  шет  елдік  ғалымдармен  ұсынылған,  өзгертілген  және  жақсартылған.  Отандық 
криогендік  техника жасалынып  шығарылды  және кәсіби  серіктестіктерді  сұйық  азотпен  қамтамасыз 
ету, сондай-ақ  қошқарлардың шәуетін ұзақ сақтау  әдістері тәжірибеге кеңінен енгізілген, бұл оның 
кең ауқымда қолданылуын және қолдан ұрықтандырудың өзіндік жүйесін қалыптастыруға мүмкіндік 
береді.  
Бұл әдістің ғылыми-өндірістік және техникалық меңгерілу кезеңі аяқталды деп айтуға болады, 
енді  жануарлардың  қолдан  ұрықтандыру  әдістерін  нақты  бағыты  бойынша    қолдануды 
ұйымдастырылу кезеңі басталуы  тиіс. Нақты айтқанда, жануарлардың конституциясының жақсаруда  
жалпы  ұлғаю  темпін  арттыру  және  жануарлардың  өнімділік  деңгейін  арттыруды,    үлкен 
масштабтагенетикалықселекция  әдісін  қолдану  арқылы  іске  асыру.Басты  негізігі  міндетінен  басқа, 
қолдан  ұрықтандыру  әдісінің    бірқатар  мал  шаруашылығын  дамытуда  атқаратын    пайдалы  тұстары 
бар.  Мысалы,  Блом  Е.  бұл  әдіс  Данияда  сүт  беретін  малдардың  өнімділігін  аттырып  қана  қоймай,  
қолдан  ұрықтандыру  әдісі  брузеллез,  вибриоз  және  трихоминоз  ауруларын  толығымен  жоюға 
мүмкіндік  берді.    Бірақ  бұл  әдісте  ветеринарлы-санитарлық  ережелерді  бұзушылық  байқалса,  түрлі 
жұқпалы  және  гинекологиялық  аурулар  тудыруы  мүмкін  (5).Көп  жылдық  зерттеулерден  кейін 
ғалымдар  мынадай  тұжырымға  келді:түрлі  тұқымдағы  және  бұданқойлардың  шәуеттерін  сәтті 
мұздатуға  болады.Шәуеті  мұздатуға  қошқардың  жас  ерекшелігінің  әсерін  зерттеу  ең  алдымен 
мұздатуға  шәуеті  жақсартатын  қошқардан  алған  жөн  және  сапасы  бағалы  ұрпақ  беру,сондай-ақ, 
ережеге сай,  алты жастан асқан жануарларды қолдану.Жас қошқарға  қатысты , мұздатудан алынған 
нәтижелерге  сай  біріншіге  қарағанда  екінші  эякуляттың  көрсеткісі  жақсырақ  болды.  Бұл  сұрақты 
қарастырған  Хабибуллин  Х.Х..  Бірінші  эякуляттардың  суыққа  төзімсіздігін  ғалым,  шағылыстыру 
алдыңда    жоғары  қозғыштығы  және    толық    эякулятқа  жыныс  жүйесіндегі    жүйке-бұлшықетті 
аппараттарының  жеткіліксіз  дайындығы  деп  түсіндіреді.  Ғалымдардың  пайымдауы  бойынша 
қошқарлардың  шәует  өнімі  маусымға  сәйкес  ауытқиды  дейді,  ол  маусымға  сәйкес  жем-шөптің 
мөлшері мен сапасынның ауытқуына тікелей байланысты. Жазғы-көктемгі маусымда шәует өнімінің 
сапасы,  күзгі-қысқы  маусымға  қарағанда  айтарлықтай  төмен,  сондықтан  күзгі-қысқы  мерзім 
мұздатылған шәует қорын жасауға қолайлы кезең деп саналады.Қошқарлардың шәуетің мұздату және 
ұзақ  сақтау  әдісін  заманауи  тәжірибеге  кірістіру  және  кірістіру  жолдарын    іздестіру,  оның  толық 
жағдайда  қолданыста  болуына  мүмкіндік  жасайды.  Сондай-ақ  шәуеттін  сапасын  және  оның 
ұрықтандыру қасиетінің жыл мезгіліне  сай өзгеруі зерттеу айтарлықтай маңызды шару болып отыр. 
Сондай-ақ  біз    қазақтың  құйрықты  қылшық  жүнді  қойларының  ұрықтануын  зерттедік,  авасси 
тұқымды  қошқарлардың  мұздатылып-еріген    шәуетімен  ұрықтандырылды.  Зерттеулер  Шығыс 
Қазақсатан  облысы  Абай  ауданында  жүргізілді.Шәует    Израилдегі  «Ейн  Харод»  кәсіби 
шаруашылықтағы 6 қошқардан мұздатылып алынды.Тәжірибеде қою шәует алынды, оның қозғалуы 8 

121 
 
баллдан  жоғары  болды  және  концентрациясы  2,5млр./мл.  болды.  Шәуеттің  сапасын  көзбен 
(көлемі,түсі және концентрациясы) және микроскопиялы (қозғалысы,концентрациясы) бағаланды. 
Жаңа  алынған  шәуетте,  бір  дозасында  100  млн.  аталық  жыныс  жасушасы  кездесетіндей 
есеппен сұйылтты. Шәуетті мұздатуға  осмостық  және  температуралық факторларға қарсы блоктық 
қасиеті  бар  сұйлтқыштар  қолданылды.  Ол  Қазақстандық    ғылыми  –  зерттеу  қой  шаруашылығының 
технологиялық институтында жасалынған орта өзінің антиоксиданттық қасиетімен ерекшеленеді. Бұл 
орталар  шартты  түрде  АС-6  және  АБС-8    (қой  шәуетің  қатыруға  арналған  антиоксиданттық 
бактериялық  орта)деп  атанған.Бұл  ортаны  даярлау  үшін  колбаға  қажетті  мөлшерде  дистелденген  су 
құйылды. Алдымен суды қайнатып, кейін 40-45°С   дейін суытты. 100 мл суды  25-тен 50 ЕД мыңға 
дейін  левомицеттин  және  осы  мөлшерде  полимиксин  қосып  сұйылтты.  Сондай-ақ  «Спермосан-3» 
қолдануға  болады.  Мөлшері  100  мг  сұйылтылған  шәуетке  25  мың  ЕД  құйылуы  тиіс. 
Антибиотиктердің  толық  еруінен  кейін  50  мл-ін  алады.  Сахароза  ,  кейін  ЭДТА  нартий  тұзын  және 
фосфорқышқылды  калиймөлшерін  өлшеп  алады  және  кезекпен  колбаға  құйып,    компонентердің 
толық еруі үшін аздап шайқап отырады. Ортаға  күңгірт сары түсті  тауық жұмыртқасының сарыузын 
салады,  оған  алдын  ала  токоферол  ерітіндісін  араластырады.  Сарыузды  ортаға  салады,  глицеринді  
мұқият  араластырады,  осыдан  кейін  орта  шәуетті  сұйылтуға  дайын  болады.  Орталарды  әдетте 
тұқымды  алмай  тұрып  даярлайды  да,  оларды  сулы  ыдыстарда  немесе    температурасы  35-40
0
С-та 
термостатта  сақтайды.  Сұйылту  деңгейі  шәуеттін  қозғалуына  және  концентрациясына  байланысты. 
0,2  мл  дозада    кем  дегенде  80  млн  қозғалғыш  шәует  болуы  үшін  1:1  -ден  1:4  дейін  қатынаста 
сұйылтылды.Сұйылту  кезіндегі    ортадағы  темрература  мөлшері  30-35
0
С-тан  кем    болмауы    тиіс. 
Сұйылту  алдында  «тамшыларды  араластыру»  әдісі  арқылы  ортаны  шәует  өсіруге    қолайлылығын 
тексеру міндет  болып саналады. Сұйылтылған шәует  қозғалу жылдамдығына тексеіледі, ол сұйылту 
алдында болған қозғалу жылдамдығынан төмен болмауы тиіс. Шәуеттің расфасовкасы стерильденген 
боксте немесе арнайы бөлмеде жүргізіледі.  
Гранулада мұздатылу бес сатыда өткізілді: 
-
 
Фторопласты пластина сұйық азотқа қайнау соңына дейін енгізілді; 
-
 
Сұйық азоттың үстінде пластинаның салқындауы; 
-
 
Пластинаның саңылауларына пипеткамен немесе шприцпен тұқымды тамызу; 
-
 
Шәуетті пластинаны толық мұздатылғанға дейін сұйық азотқа енгізу; 
-
 
Гранулдарды жинау және флаконға орналастыру; 
Гранулдар 40-42°С  жылы  температурада  алюминді түтікте ерітілді. Тәжірибеге 4-4,5 жасар 
екі  отардан  аналықтар  алынды,  олардың  жайылым  ара  қашықтығы  10  км  және  олардың  қоректенуі 
мен ұстау жағдайы бірдей болды.  
Аналық қойды  (саулық)  мұздатылған- ерітілген шәуетімен цервикальді жолмен ұрықтандыру 
жартылай  -  автоматты  шприц  және  қынап  айнасы    көмегімен  жасалды.    Саулықтарды  екі  ретті 
ұрықтандыру кезінде 0,2 мг ерітілген шәуеті жатыр мойнына  таңертен (8-10 сагат) және кешке (16-18 
сағат) енгізілді. Бірінші ұрықтандыру кезінде  саулықтарға  0,4 млшәуетің  байқалғаннан 10-16 сағат 
өткеннен  кейін енгізілді. 
Екі  отардан  қолдан    ұрықтануға    284  саулық  қатысты,  бірінші  отардан  136,  ал  екінші  отардан  148 
және жаңа алынған шәуетпен 14 саулық ұрықтандырылды.  Ең жақсы нәтиже саулықтарды таңертенгі 
жүргізілген  таңдауда  және  оларды  кешке  10-11  сағат  өткеннен  кейін  ұрықтандыруда  анықталған, 
қозды саулықтардың  пайызы - 58,8 %. Екі отардағы 133(47,3%) қозды саулық  анықталды. 
Сонымен,  тәжерибе  қошқарлардың  шәуетің  сұйық  азотта  ұзақ  уақыт  сақтау,  оның  сапалық 
көрсеткіштерін төмендетпейтінін көрсеттті. 
Криоконсервация  мәселелері  тек  қана  криобиологтарды  алаңдатып  қана  қоймай,  сондай-ақ  басқа  да 
мамандарды  қызықтырады,  себебі  ол  адамдарға,    жануарлар  және  өсімдіктер  әлеміне  тигізетін 
фундаментальдық және практикалық маңызы зор. 
 
Әдебиет
 
 
1.
 
Касымов К.Т., Ашимов Ж.  Глубокое замораживание спермы баранов в жидком азоте // Пути 
повышения продуктивности животноводства в Казахстане. – Алма-Ата, 1975. – С.48 
2.
 
Касымов К.Т.  Оплодотворяемость и плодовитость овец, осемененных замороженной спермой 
баранов, завезенных из Австралии // Вестник с.-х. науки Казахстана, 1990. - №12.- С.21 
3.
 
Аузбаев С.А., Касымов К.Т. и др., Длительное хранение спермы баранов – производителей 
мясо-сальных пород //  Воспроизводство и выращивание молодняка в овцеводстве. – Алма-Ата, 
1984. – С.108 

122 
 
4.
 
Зайцев В.В.  Криогенная технология в осеменении овец // Вестник с.-х. науки, 1990. - №5. – 
С.157 
5.
 
Касымов К.Т., Бисенов Б.  Качественные показатели и оплодотворяющая способность 
длительно хранящегося семени баранов // Интенсивные технологии воспроизводства поголовья и 
выращивания молодняка овец. – Алма-Ата, 1987. – С.32 
 
Использование  замороженной  спермы  в  овцеводстве  экономически  оправдано,  так  как 
значительно  сокращаются  трудовые  и  материальные  расходы,  позволяет  выранжировать 
малоценных  и  максимально  использовать  высокоценных  баранов-производителей.  Эксперименты 
показали  возможность  длительного  хранения  семени  баранов-производителей  в  жидком  азоте  без 
снижения его качественных показателей и использование его для получения потомства. 
The  resefrchers  which  were    conducted  ghjwed  The  posgobility  of  usssing  of      grozenmeltedgperm    of  
rams  of  avfssi  breed    with    one    year  gtorage-  period,  at  insemination  Kazakh-  fat  bees,  come  out  cross- 
breed young gtockdoesnot yield to the Kazakh- fat coarge-  wollsheeps in principal producting indexes and 
biological hropertie 
 
 
 
 
УДК 619:579.843.95:636.294 
 
А. Н. Байгазанов, Б. Т. Мусатаева, А. А. Имажанова 
 
Семипалатинский государственный университет имени Шакарима, г.Семей 
 
БИОЛОГИЧЕСКИЕ СВОЙСТВА ВОЗБУДИТЕЛЯ ПАСТЕРЕЛЛЕЗА
 МАРАЛОВ 
 
В  данной  статье  приведены  результаты  исследования    культуральных,  биохимических, 
патогенных и антигенных свойств возбудителя пастереллеза. 
Ключевые слова: Пастереллез, маралы, антиген, вторичная инфекция. 
 
Пастереллез  –  инфекционная  болезнь,  характеризующаяся  септицемией  и  воспалительно-
геморрагическими  процессами  во  внутренних  органах,  на  серозных  и  слизистых  оболочках  /1/. 
Инфекционная  природа  возбудителя  была  установлена  в  1878  –  1887  гг.,  после  того  как  Боллингер 
(1878)  описал  пастереллёз  у  крупно  рогатого  скота.  Выявлены  и  описаны  возбудители  пастереллёза 
кур (Е. М. Земмер, 1878; Л. Пастер, 1880), кроликов (Гафки, 1881), свиней (Лоффлер, 1886), буйволов 
(Гресте,  1887).  В  эти  же  годы  Луи  Пастер  провел  первые  опыты  по  ослаблению    вирулентности 
культуры  бактерий  и  осуществил  иммунизацию  птиц.  В  честь  его  заслуг  в  микробиологии  этот 
возбудитель был назван пастереллой, а вызываемое ею  заболевание – пастереллёзом /2/.Заболевание 
регистрируется по всему миру. Экономический ущерб наносимый болезнью складывается от падежа, 
вынужденного  убоя  животных  и  затрат  на  лечебные  и  профилактические  мероприятия  /3/.При 
отсутствии  профилактики  пастереллеза  в  неблагополучном  хозяйстве  возможны  эпизоотические 
вспышки, сопровождающиеся гибелью до 8-15% поголовья марал /4/По данным Луницына В.Г. (1998 
г.)  у  марал  зачастую  из  за  отсутствия  естественного  отбора,  высокая  концентрация  животных  на 
пастбищах,  плохое  кормление  способствует  распространению  среди  пантовых  маралов  свыше  50 
различных  инфекционных  и  инвазионных  болезней,  при  чем  пастереллез  протекает  в  основном  как 
вторичная  инфекция/5/.Несмотря  на  значительные  успехи  современной  науки  и  практики 
бактериальные  инфекции  в  мараловодстве  наносят  ощутимый  экономический  ущерб,  что  влияет  на 
производство  пантовой  продукций.  Среди  этих  заболеваний  пастереллез  занимает  одно  из  ведущих 
мест,  так  как  инфекция  в  основном  протекает  в  острой  и  хронической  форме.  Учитывая,  это 
отечественные  и  зарубежные  ученые  разрабатывают  меры  по  профилактике  и  ликвидации  той  или 
иной болезни с расчетом ущерба наносимого болезнью. 
Диагностика  пастереллеза  основана  на  результатах  бактериологических  и  серологических 
исследований.Для  постановки  бактериологического  диагноза  нами  был  взят  патологический 
материал  –  кусочки  паренхиматозных  органов    (легких,  печени  и  селезенки).  Мазки  отпечатки 
окрашивали  по  Граму  и  по  Романовскому  –  Гимза.  Из  патологического  материала  были 
приготовлены  препараты.  В  мазках  окрашенных  по  Граму  возбудители  имели  вид  мелких 
грамотрицательных биполярных эллипсоидных коккоовоидных палочек располагающихся по парно. 

123 
 
В мазках окрашенных по Романовскому – Гимза мы наблюдали  биполярных палочек с интенсивным 
окрашиванием  полюсов,  бактерии  имели  заметную  капсулу.Для  выделения  чистой  культуры  нами 
был  проведен  посев  из  кусочков  паренхиматозных  органов  (легких,  печени  и  селезенки)    на 
мясопептонный агар и мясопептонный бульон, элективная питательная среда Хоттингера. 
ост культуры в бульоне вызвал равномерное помутнение среды с образование пристеночного кольца 
на поверхности, при хранении среды в течение 2-х недель мы наблюдали на дне пробирки слизистый 
осадок,  который  при  встряхивании  поднимался  в  виде  косички  с  полным  просветлением  бульона. 
Рост  культуры  на  МПА  в  виде  круглых  серовато-белых  S-формы  колоний  с  ровными  краями, 
диаметром  от  2  до  5  мм.  Биохимические  свойства  определяли  путем  посева  чистой  культуры 
возбудителя  в  пробирки  со  средой  Гисса.  Пробирки  с  посевами  инкубировали  в  термостате  при 
Т=37°С в течение 7-10 дней, учет результатов проводили ежедневно.Результат посева на пестрый ряд 
показал, что возбудитель разлагает с образованием кислоты без газа галактозу, глюкозу, и маннит, не 
изменяет лактозу и мальтозу, образовывает индол и сероводород, не изменяет молоко,  не разжижает 
желатин  и  не  обладать  гемолитическими  свойствами.Для  определения    антигенной  структуры 
возбудителя,  мы  использовали  реакцию  агглютинации  на  стекле.Так,  для  постановки  реакции 
агглютинации (РА) на стекле необходимы три компонента:  
1) антиген (агглютиноген);  
2) антитело (агглютинин)  
3) электролит (изотонический раствор натрия хлорида). 
Постановка реакции агглютинации на стекле: 
 -  на  предметное  стекло  с  краю  пастеровской  пипеткой  наносили  каплю  агглютинирующей 
сыворотки,  разведенной  физиологическим  раствором  (0,1  мл  сыворотки  и  7,9  мл  физиологического 
раствора) в центре нормальной сыворотки, а на другой край - каплю физиологического раствора.  
В  каждую  каплю  вносили  такое  же  количество  антигена  и  хорошо  смешивали  стеклянной 
палочкой.  Читку  реакции  проводили  в  течение  10  минут.  После  перемешивания  жидкость  в  капле 
становилась  прозрачной    наблюдали  скучивание  микроорганизмов  в  виде  мелко-зернистых 
крупинок.Патогенные  свойства  возбудителя  определяли  путем  постановки  биопробы.  Для  этого 
суточную бульонную культуру вводили внутрибрюшинно белым  мышам (массой 14-16 г) в дозе 0,2 
мл.Гибель  белых  мышей  мы  наблюдали  на  2  сутки  –  это  свидетельствует,  о  высокой  патогенности 
возбудителя.    
Патологический материал от белых мышей мы исследовали по  вышеописанному методу: 
- микроскопия мазков из крови и мазков-отпечатков из пораженных органов;  
-  выделение  чистой  культуры  на  питательных  средах  с  идентификацией  по  биохимическим 
свойствам. 
У  белых  мышей  при  патологоанатомическом  исследовании  мы  обнаружили  типичный  для 
пастереллеза  признак  –  воспалительный  очаг  на  месте  инъекции,  отечность  подкожной  клетчатки  и 
мускулатуры,  кровоизлияния  на  эпикарде,  увеличение  и  отечность  лимфатических  узлов.Из 
патологического  материала  лабораторных  животных  провели    посев  из  крови  сердца  и 
паренхиматозных органов на простые питательные среды, приготовили и окрасили мазки-отпечатки 
из  органов,  а  затем  провели  микроскопию  для  идентификаций  культуры  возбудителя.В  мазках  из 
паренхиматозных  органов  и  из  крови  сердца,  мы  наблюдали  грамотрицательные  короткие  с 
закругленными 
краями 
эллипсовидной 
коккоовоидной 
формы 
палочки 
с 
выраженной 
биполярностью.  Обнаружение  биполярности  –  это    ценный  диагностический  признак  пастереллеза 
для  постановки  окончательного  диагноза.Таким  образом,  по  результатам  культуральных, 
морфологических,  биохимических,  патогенных  и  антигенных  свойств  выделенные  нами  культуры 
отнесены к Pasteurella multocida В антигена. 
 

жүктеу/скачать 22,31 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: