Х. Досмұхамедов атындағы Атырау му хабаршысы №4(39), 2015

Х.Досмұхамедов атындағы Атырау МУ Хабаршысы 
 № 4(39), 2015 
180 
 
Summary 
In this article, the analysis of experimental studies, determiningthe growth and 
developmentof plantsgrown onsoilscontaminated with oil. There determined the species 
of plantswhich are tolerantto the growth and development in the contaminated soil with 
oil.  When  purifying  thes oil,  there  have  been  identified  the  species  of  microorganisms, 
which  are  suitable  for  that  process.  Some  plants  as  maize,  sunflower  andsoya  can  be 
usedas phytoremediators, it turned out that among them the most suitedare the soybean 
plantsfor this purpose. 
Қабылданған күні 23.11.2015 ж 
 
 
УДК 630.114.66 
А.К. Токабасова, А.Ж. Мендигалиева  
Атырауский государственный университет имени Х.Досмухамедова 
Республика Казахстан, 060011, г. Атырау, пр. Студенческий, 212 
 
ПРИМЕНЕНИЕ  СЕДИМЕНТАЦИОННОГО МЕТОДА  ПРИ ИССЛЕДОВАНИИ  
ВОЗДУХА В ЗАКРЫТЫХ ПОМЕЩЕНИЯХ 
 
Аннотация  
В  статье   рассматривается   санитарно-эпидемиологическое   состояние 
микрофлоры  воздуха.   Изучение  микроорганизмов  выделенных  из  микрофлоры 
воздуха  является  актуальной,  так  как  от  общей  численности  микроорганизмов 
зависит экологическое состояние атмосферы и здоровье человека. 
Ключевые  слова: 
атмосфера,    микробиологический  контроль    воздуха, 
седиментационный метод. 
 
ВВЕДЕНИЕ 
           Многочисленные 
бактериологические 
анализы 
воздуха 
установили 
нахождение микроорганизмов как в атмосферном воздухе, так и в воздухе закрытых 
помещений.  Влиянию  микроорганизмов  мы  подвергаемся  на  улице,  дома  и  на 
рабочих  местах,  а  взаимосвязь    между  чистотой  воздуха  и    здоровьем  населения 
очевидна [1]. 
           Микробиологический  анализ  воздуха  проводят  с  целью  изучения  условий 
воздушной  среды  и  разработки  комплекса  гигиенических  мероприятий,  которые 
направлены  на  создание  оптимальных  условий  по  предупреждению  воздушно-
капельных  инфекций.  Микрофлора  воздуха  разнообразна,  её  изучение 
взаимосвязано с микрофлорой почвы и воды. Микробы  являются составной  частью 
биоценоза, так как они обнаруживаются в почве, воде, воздухе [2]. 
Постоянная  микрофлора  воздуха  формируется  за  счёт  почвенных 
микроорганизмов,  в  её  состав  входят  виды:  Micrococcusroseus,  M.Candicans, 
Sarcinaflava,  S.alba,  S.rosea,  Bacillussubtilis,  B.mycoides,  B.mesentericus,  Actinomyces, 
Penicillium,  Aspergillus,  Mucor  и  др.  Временная  микрофлора  воздуха  формируется 
преимущественно  за  счёт  микроорганизмов  почвы,  а  также  за  счёт  видов, 
поступающих  с  поверхности  воды.  Жизнеспособность  микроорганизмов  в  воздухе 
обеспечивают взвешенные частицы воды, пыли, кусочки почвы и т.д. 
Циркулирующие  в  атмосферном  воздухе  микроорганизмы  перманентно 
пребывают под воздействием солнечных лучей, колебания температуры, изменения 

Х.Досмұхамедов атындағы Атырау МУ Хабаршысы 
 № 4(39), 2015 
181 
 
скорости и направления ветра атмосферных осадков. Поэтому микрофлора воздуха 
всегда динамична и постоянно подвергается непрерывному обновлению. 
Атмосферный  воздух  и  воздух  закрытых  помещений  значительно 
различается по количественному и качественному составу микрофлоры. 
 
ОСНОВНАЯ ЧАСТЬ  
Бактериальная  обсеменённость  жилых  помещений  всегда  превышает 
обсеменённость  атмосферного  воздуха,  в  том  числе  и  патогенными 
микроорганизмами,  попадающими  в  воздух  от  больных  людей,  животных  и 
бактерионосителей.  Состояние  воздуха  закрытых  помещений  зависит  от  экологии 
воздуха атмосферы. 
Микрофлору  воздуха  условно  разделяют  на  резидентную  (более  часто 
обнаруживаемому)  и  временную,  менее  стойкую  к  воздействию  различных 
факторов  (обнаруживают  спорадический).  Наибольшее  количество  микробов 
содержится в приземных слоях атмосферы. 
В  воздухе  может  образовываться  аэрозоль,  она  в  основном  образуется 
капельным путём при разговоре, чихании и кашле. В состав воздуха реже попадают 
микроорганизмы с эпителия кожных покровов, с пылью загрязнённых поверхностей 
(посуды, мебели, постели и др.), зараженной почвы и воды [2]. 
Аэрозоль  представляет  собой  коллоидную  систему,  состоящую  из  воздуха, 
капелек  жидкости  или  твёрдых  частиц  включающие  различные  микроорганизмы. 
Размер  аэрозольных  частиц  может  быть  различным  (от  10-100  до  2000  нм).  При 
чихании может образовываться до 40000 капель. В зависимости от размера капель, 
их  электрического  заряда,  скорости  движения  в  воздухе  аэрозоль  может  иметь 
капельную и пылевую фазы, а также капельные ядрышки. 
Основными  задачами  в  изучении  микрофлоры  воздуха  является 
гигиеническая,  эпидемиологическая и  экологическая  оценка  воздушной  среды  [1]. 
При  изучении  санитарного  состояния  воздуха  закрытых  помещений  определяют 
наличие  стафилококков  и  стрептококков,  являющимися  основными  показателями 
микрофлоры воздуха. 
 
ЭКСПЕРИМЕНТАЛЬНАЯ ЧАСТЬ  
Целью  данного  исследования  является  изучение  видового  состава 
микробоценоза  воздуха,  изучение  их  морфологических,  физико-биохимических 
свойств  и  определение  видовой  принадлежности,  идентификация  бактерий.  Для 
достижения поставленной цели решались следующие задачи: 
- изучение и выделение бактерий из микрофлоры воздуха различных объектов; 
- идентификация бактерий и определение их видовой принадлежности; 
- изучение метода осаждения с использованием питательной среды МПА (мясо-
пептонный агар); 
-  определение  количества  микроорганизмов  выделенных  из  воздуха,  выросших 
на питательной среде  МПА; 
- изучение  и сравнение  микрофлоры воздуха закрытого помещения с общими 
нормами санитарно-эпидемиологических показателей. 
 
МЕТОДЫ ИССЛЕДОВАНИЯ  
Приготовление  питательной  среды,  выращивание  и  культивирование 
микроорганизмов,  определение  морфологии  выросших  колоний,  приготовление 

Х.Досмұхамедов атындағы Атырау МУ Хабаршысы 
 № 4(39), 2015 
182 
 
препаратов  для  микроскопирования  культур  по  общепринятым  методам  Грамма  и 
идентификация культур. 
Седиментационный метод исследования воздуха (чашечный метод): 
           Этот  метод является наиболее простым методом для изучения микрофлоры 
воздуха,  хотя  и  не  обладает  большой  точностью.  Если  применять  чашки  одного 
диаметра при одном сроке экспозиции, то этот метод может быть использован для 
получения сравнительных данных по бактериальному загрязнению воздуха. Техника 
этого  метода  заключается  в  следующем.  Чашки  Петри  с  мясо-пептонным  агаром 
открывают, ставят  в помещении на различные промежутки времени  от 15 мин. до 
1,5  часов.  Затем  чашки  Петри  закрывают  и  переносят  в  термостат.  Инкубацию 
посевов  производят  по  методике,  описанной  выше.  Для  пересчета  количества 
микробов на 1 м
3
 пользуются формулой   В.Л. Омелянского, который считал, что в 
течение 10-минутной экспозиции на поверхность плотной питательной среды 100см
2
 
оседает  столько  микробов,  сколько  их  находится  в  10  л  воздуха.  Им  была 
составлена соответствующая таблица расчета, пользуясь которой можно высчитать 
общее  количество  микроорганизмов  в  1  м
3
  воздуха.  В  этой  таблице  даны 
постоянные множители, на которые надо умножить полученные количества колоний 
в  зависимости  от  диаметра  и  площади  чашки,  где  производится  посев.  Приводим 
схему  постоянных  множителей  для  расчета  количества  микробов  по  Омелянскому 
[2]. 
Таблица 1 
Расчет числа микробов в 1 м
3
 воздуха (по Омелянскому) 
Диаметр чашки, см 
Площадь чашки, см
2 
Множитель расчета числа 
микробов в 1 м
3
 воздуха 
8 
50 
100 
9 
63 
80 
10 
78 
60 
11 
95 
50 
12 
113 
45 
 
Пример. На чашке площадью 63 см
2 
выросло 25 колоний. Количество микробов в 
1м
3   
воздуха в данном случае равно 25X80 = 2000. 
Полученные  результаты.  Была  изучена  микрофлора  воздуха    в  помещении  и 
выделены  культуры  микроорганизмов  выращенные  на  среде  МПА.  Выделенные 
культуры были идентифицированы. 
 
ЗАКЛЮЧЕНИЕ 
В 
данной 
работе 
применялись 
общепринятые 
методы 
при 
микроскопировании,  использовались    различные    питательные  среды:  мясо-
пептонный  агар  -  (МПА),  мясо-пептонный  бульон  -  (МПБ).  Был    изучен  видовой 
состав микрофлоры воздуха. Показано, что популяции микроорганизмов различных 
объектов отличаются как по составу, так и в количественном отношении. 
Изучены  и  обнаружены  виды  микробоценоза  воздуха:  Bacillussubtilis, 
Bacillusmesentericus,  Bacillusmycoides,  Staphylococcusaureus,  Streptococcus,  Mucor, 
Aspergillusniger, Penicillium, Actinomyces, Sarcinaalba и др. 
Проводили    анализ  микрофлоры  по  количеству  колоний  на  питательной 
среде,  сравнили  результаты  загрязнения  по  сезонам  года.  Количество 

Х.Досмұхамедов атындағы Атырау МУ Хабаршысы 
 № 4(39), 2015 
183 
 
микроорганизмов  в  закрытых  помещениях  зависит  от их вноса  из  внешней  среды. 
Это в основном кокковая микрофлора, плесневые и дрожжевые грибы. Количество 
микроорганизмов,  находящихся  в  воздухе  закрытых  помещений,  почти  не  зависит 
от  сезона  года.    Микроорганизмы  быстрее  размножаются  на  остатках  пищевых 
продуктов, в затемненных и сырых местах помещений. 
Ознакомились  с  общими  положениями  санитарно-бактериологического, 
санитарно-эпидемиологического  исследования  воздуха.  Во  –  время  уборки 
помещения  с  применением  дезинфицирующих  средств  погибает  огромное 
количество  микроорганизмов.  Среди  факторов  окружающей  среды,  влияющих  на 
жизнь человека, воздух занимает ведущее место. Воздух не содержит питательных 
веществ  и  находится  в  постоянном  движении.  Количество  микроорганизмов    в 
помещениях обычно больше, чем в воздухе открытых мест. 
В  настоящее  время  больше  внимания  уделяют  непосредственному 
обнаружению  в  воздухе  патогенных  и  условно-патогенных  микроорганизмов.  Это 
необходимо знать для общего состояния микрофлоры воздуха, которое   влияет   на 
здоровье населения. 
В воздухе наиболее часто обнаруживаются все возможные кокки, особенно 
сарцины, споры различных палочек, плесени, актиномицеты. 
Патогенные микробы попадают в воздух при кашле, разговоре, чихании от 
больных людей, а также с предметов загрязненных из внешней среды. Они недолго 
сохраняются в воздухе, так как на них оказывают вредное воздействие различные 
факторы:  высыхание,  солнечный  свет,  колебание  температуры,  недостаточное 
количество питательных веществ. 
 
Список литературы 
1 Муравьева С.И., Бабина М.Д., Атласов  А.Г., Новикова И.С. Санитарно-химический 
контроль воздуха  промышленных предприятий.- М.: Медицина, 1982.-  С. 5-6. 
2  Иванова    В.П.  Санитарно-микробиологическое  состояние  окружающей  среды  и 
методы  его изучения.- Л., 1985.- С. 35-69. 
 
Түйіндеме 
Мақалада  ауа  микрофлорасының  санитарлық-эпидемиологиялық  жағдайы 
қарастырылған. Ауа микрофлорасынан бөлініп алынған микроорганизмдерді зерттеу 
өзекті  мәселе,  себебі  адамның  денсаулығы  мен  ауаның  экологиялық  күйі  
микроорганизмдердің жалпы санына тәуелді. 
 
Summary 
 
In  the  article  the  sanitary  and  epidemiological  state  of  microflora  of  air  is 
examined.   The  study  of  the  isolated  microorganisms  from  the  microflora  of  air  is 
important, since ecological state of the atmosphere and human health depends on the 
total number of microorganisms. 
Дата приема 23.11.2015 г 
 
 
 
 
 
 
 

Х.Досмұхамедов атындағы Атырау МУ Хабаршысы 
 № 4(39), 2015 
184 
 
ӘОЖ 542 
А.Т. Қаршағұлова, Қ. Жұмабаева 
Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университеті 
Қазақстан Республикасы, 060011, Атырау қ., Студенттер даңғылы, 212 
E-mail: dostyk_k_17@mail.ru 
 
ХИМИЯЛЫҚ ЭКСПЕРИМЕНТТІ ПАЙДАЛАНУ АРҚЫЛЫ ОРТА МЕКТЕП 
ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ХИМИЯЛЫҚ БІЛІМІН ЖЕТІЛДІРУ 
 
Аңдатпа 
           Мақалада орта мектеп химиясында химиялық экспериментті қолдану, жалпы 
эксперимент  пен  теорияның  байланысы,  оқушыға  берер  әсері  мол  екендігі 
баяндалады. 
Негізгі  сөздер:   
химиялық  эксперимент,  демонстрациялық  эксперимент, 
әректтесуші қосылыстар.  
 
КІРІСПЕ 
Химия  ғылымының өзіне  тән  ерекшелігінің  мектептегі  химия пәнінің тапқан 
көрінісінің  бірі  –  ол  осы  ғылымның  зерттеу  әдістерінде  кең  қолданылатын 
зертханалық  жұмыстар.  Осы зерттеудің екі әдісі де оқушылардың алғашқы күнінен 
басталып  әрі  қарай  кәсіби  мамандығында  жалғасып  жататын  ғылыми  танымның 
негізгі  жолы.  Орта  мектептегі  химия  курсындағы  бағдарламалар  мен  жоспарларда 
осы  зертханалық  жұмыстарға  арнайы  сағат  бөлініп  немесе  тақырыптарда  қоса 
өткізілуі көрсетіледі. 
 
НЕГІЗГІ БӨЛІМ 
         Химия  -  эксперименттік  ғылым.  Сондықтан  оқушылардың  оқуға  деген 
қабілетін  арттыруда,  дербестікке  баулуда,  тақырыпқа  байланысты  материал  іздеп 
тауып, білімін толтыруда өткізілетін зертханалық жұмыстың маңызы зор. 
 
Әдістемелік  әдебиеттерде  оқушылардың  дамуы  химиялық  білімнің 
мазмұнына байланысты химиялық эксперимент жасағанда, сан және  сапа есептерін 
шығарғанда және мәселелерді оқыту кезінде жүзеге асатыны баяндалған. 
 
Оқушылардың  ойлау  қабілетін  дамыту  жөнінде  Ходаковтың  еңбегінде  
оқушылардың  логикалық  ойлауын  дамытудың  мазмұнына  мыналар  жатады: 
бақылаған нәрселерді салыстыру арқылы ұқсастығы мен айырмашылығын анықтай 
білу;  нәрсені ой жүзінде жеке бөліктерге жіктеу (анализ), оларды қайтадан біріктіру 
(синтез)  арқылы  нәрсенің  тұтас  күйін  және  жеке  бөліктерінің  арасындағы 
байланысты  танып  білу,  нәрселердің  елеулі  қасиеттерін  елеусіздерінен  ажыратып, 
бөле  білу;  бақылаулардан  және  жеке  деректерден  тиісті  қорытынды  жасап, 
дұрыстығын  тексере  білу;  өз  ойының  дұрыстығын дәлелдеп,  жалған  болжамдарды 
теріске шығара білу; өз ойын анық, жүйелі және нанымды баяндауға үйрену [1]. 
Оқушылар   теориялық   білім   алу   барысында   ғылыми   дәйектермен 
танысқанда  зертханалық  жұмыстар  түрінде  өткізілетін  химиялық  экспериментке  
сүйенеді.  Химиялық эксперимен  –  ерекше динамикалық,  өз  бетінше  өзгеріп 
отыратын көрнекі құрал.     
Зертханалық   жұмыстар   білім   сапасының   жоғарылауына   көп   әсер   етеді 
және  оқушылардың  өз  бетінше  жұмыс  істеуін  қалыптастырады. 
 
Сонымен қатар оқушылардың зерттеу әдісін пайдалана отырып зертханалық-
практикалық жұмыстар орындау барысында, эксперименталдық зерттеу машықтары 

Х.Досмұхамедов атындағы Атырау МУ Хабаршысы 
 № 4(39), 2015 
185 
 
жүйесінің бағытты түрде қалыптасу мәселелері әдістемелік әдебиеттерде жеткілікті 
дәрежеде  жарық  көрмегендігін  атап  кетсе  болады.  Бұл  тұрғыдан  А.В. 
Усованың оқушыларды  оқу  мен  жазуды  үйретуден  бастап,  өз  бетінше  жұмысын 
жоспарлауға дейін оқу еңбегінің машықтары мен дағдыларымен  қаруландырмай оқу 
танымдық  процестің  табысты  болмайтындығы   жөніндегі  пікірі  өте  әділ  болып 
табылады. 
 
Оқушылардың  алған  білімдерін  іс  жүзінде  пайдалана  білуіне  қажетті 
жағдайдың бірі - алғаш қалыптасқан пәндік икемділіктерді одан әрі дамыту.  
"Даму" деген ұғым педагогикалық энциклопедияда қарапайымнан күрделіге 
төменнен  жоғарыға  бағытталған,  мөлшерлік  өзгерістердің  сапалық  өзгерістерге 
ауысуы.  Оқушыларың  эксперимент  кезінде  жұмыс  жасауға  икемділіктері 
қалыптасады. Еңбекке икемділіктердің 3 деңгейі ескеріледі: 
1 - деңгей - жаңа оқу материалын өткенде төменгі  сыныптарда қалыптасқан тірек 
икемділіктерді немесе оның құрамына кіретіндерді пайдалану. 
2  -  деңгей-тірек  икемділігінің  не  оның  құрамдас  бөлігінің  Х  сыныпта 
қалыптастырылатын негізгі күрделі құрамына енгізілуі. 
3  -  деңгей-жинақталған  икемділіктерді  игеру  немесе  әр  түрге,  жататын 
икемділіктерді іс-әрекеттің жаңа жүйесіне енгізу [2]. 
 
Елбасымыз Н. Назарбаевтың 
«Қазақстан-2030» Қазақстан халқына арналған 
Жолдауында 
«Біздің  жас  мемлекетіміз  өсіп,  жетіліп,  кемелденеді,  біздің 
балаларымыз  бен  немерелеріміз  онымен  бірге  ер  жетеді.  Олар  қазақ,  орыс, 
ағылшын  тілдерін  еркін  меңгереді, олар  бейбіт,  абат,  жылдам  өркендету  үстіндегі, 
күллі  әлемге  әйгілі  әрі  сыйлы  өз  елінің  патриоты  болады» ,-  деп  көрсетілгендей, 
ертеңгі  келер  күннің  бүгінгіден  гөрі  нұрлы  болуына  ықпал  етіп,  адамзат  қоғамын 
алға апаратын құдіретті күш – білімге тән. Жас мемлекетіміздің болашағы – бүгінгі 
мектеп оқушылары. Оларға бірдей талап қойып, олардың табиғи қабілеттерін, нақты 
мүмкіндіктерін анықтап, соған негіздеп оқыту – бүгінгі күннің өзекті мәселесі. 
    Оқушыларды  сөйлеуге,  өз  ойларын  жеткізе  білуге,  пікір  таластыруға  тек 
тестік  бақылау  кезінде  емес,  оқыту  барысында,  күнделікті  сабақта,  тіпті  сабақтан 
тыс  жұмыстарда  да  (үйірме,  факультативтік  сабақ,  т.б.)  қалыптастырып  үйрету 
қажет.  Ұстаздың  рөлі  тек  емтихан  алып,  баға  қоюмен  шектелмейді,  сабақты  бере 
білу мен оқушыларды еңбекке баулып, тәрбиелеу және пәнге қызығуын арттырумен 
айқындалады. Ал оқушы білімінің сапасы заңдылығына сүйенсек, кез келген өнімнің 
сапасын  өндіруші  емес,  оны  тұтынушы  анықтауы,  бағалауы  қажет.  Сондықтан 
мұғалімнің берген білімін оның өзі емес, басқалардың бағалағаны жөн [3]. 
Химия  бағдарламасы  химиялық  экспериментті  кең  көлемде  пайдалануды 
ұсынады  -  демонстрация,  зертханалық  тәжірибелер,  практикалық  сабақтар  және 
эксперименттік есептер. 
Химиялық эксперимент - түрлі дидактикалық функцияларды түрлі формада, 
түрлі оқыту әдістерімен сәйкестендіріп орындай алады.  
Химиялық  эксперимент  оқушылардың  өзін-өзділігін  біртіндеп  дамытатын 
принципке  негізделген  жүйеден  тұрады:  демонстрациялық  құбылыстардан, 
фронтальді зертханалық тәжірибелерді оқытушы басқару мен жүргізу, практикалық 
тапсырмаларды  орындаудағы  өздік  жұмыс  және  эксперименттік  есептер  шығару 
қарастырылған. 
 
 
 

Х.Досмұхамедов атындағы Атырау МУ Хабаршысы 
 № 4(39), 2015 
186 
 
ҚОРЫТЫНДЫ 
           Қорыта  айтқанда,  зертханалық  жұмыс  кезінде  оқушылар  бұрын  сабақта 
алған  білімдерін  практикада  өз  бетімен  жұмыс  жасау  кезінде  ұштастырып,  білім 
деңгейлерін кеңейте алады.  
 
Сондықтан  орта  мектептерде  химия  пәнінен  өтілетін  зертханалық  сабақтар 
өз  мәнінде  өткізіліп,  оқушылардың  ойлау  қабілетін  арттыру,  білімге  деген 
құштарлығын  ұштау  қажет  деп  ойлаймыз.  Орта  мектептегі  химия  курсының 
мазмұнын  оқушыларға  жеткізудегі  біздің,  яғни  мұғалімдердің  негізгі  мақсаты  тек 
теориялық  түрде  білім  беріп  қана  қоймай,  оны  практикалық  түрде  жүзеге  асыру. 
Қоғамның  қажеттілігіне  сай  маңыздыларын  оқушыларға  ашып  көрсету.  Әрбір 
сабақтың мазмұны мен міндеті оқу курсының бағдарламасымен анықталады. Белгілі 
дәрежедегі білім жүйесі мен біліктілікті меңгеру, оқушыларды тәрбиелеу мен дамыту 
оқу үрдісін ұйымдастырудың алуан түрлерінде жүзеге асырылады. 
 
Әдебиеттер тізімі 
1 Нұғыманұлы И., Шоқыбаев Ж.Ә., Өнербаева З.О. "Химияны оқыту әдістемесі". Оқу 
құралы.- Алматы: Print-S, 2005.   
2 Жадрина М.Ж. "Оқушыларды химиядан алған білімін пайдалануға дағдыландыру". 
- Алматы, 1990. 
3  http://www.studmed.ru/docs/document5341?view=4 
 
 
Резюме  
В   статье  рассматривается  значение  и  роль  проведения  химического 
эксперимента  в  средней  школе  как  неотъемлемого  компонента  связи  теории  и 
эксперимента в процессе обучения химии. 
  
Summary 
The article discusses the importance and role of the chemical experiment in high 
school  as  an  integral  component  of link  between  theory  and  experiment  in  teaching 
chemistry. 
Қабылданған күні 23.11.2015 ж 
 
 
ӘОЖ 576. 63 
 
С.З. Сағындықова, Қ. Мырзахметова, А.Б. Дюсекенова, А. Қуанышбаева  
Х.Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университеті 
Қазақстан Республикасы, 060011, Атырау қ., Студенттер даңғылы, 212 
E-mail:
 
Sofiazul@mail.ru
 
 

жүктеу/скачать 6,15 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: