Хабаршы вестник bulletin «Филология ғылымдары» сериясы Серия «Филологические науки»
жүктеу/скачать 4,16 Mb. Pdf көрінісі
|
| Түйін сөздер: тіл тарихы, түркі тілдері, түркітану, көне жазба мұралары, диагностикалық тапсырмалар,
әдісті тест Тіл тарихы мен түркітануға қатысты пәндерді жүргізу барысында түркі тілдерінің фонетикалық, лексика-грамматикалық құрылымының өзіндік даму эволюциясына қатысты көптеген күрделі теориялық мәселелер ғылыми тұрғыда жүйелі түрде қарастырылуға тиіс екендігі белгілі. Осыған орай оқытушыға пәндерді өту барысында, дәріс оқығанда шығармашылық үлкен еркіндік берілетіндіктен, ол өзінің білімі мен өмір тәжірибесі негізінде әрбір тақырыпты түркі халықтарының рухани құндылықтарға толы жәдігерліктерінен алынған мысалдармен байыта отырып, оларды тартымды да қызықты етіп жеткізу жолдарын өз қалауымен таңдап алуы қажет. Тіл тарихы курсында, ең алдымен, студенттердің университет қабырғасында алған толық білімін саралауға, ғылыми зерттеу жұмыстарымен айналысуға баса назар аударған абзал. Ол үшін сабақ кезінде тіл тарихына қатысты студенттің өзіндік дүниетанымын кеңейтіп, танымдық қабілеттерін дамытатын дағды мен кәсіби бейімділіктерін қалыптастыруға, материалдарды терең меңгеруіне мүмкіндік жасалады. Түркітану және тіл тарихы пәндерін жүргізуде басты мақсат тек білімді меңгерту ғана емес, сонымен қатар студенттің танымдық қабілетін дамытып, оны бекіту, шығармашылық деңгейін арттыруға негізделуге тиіс десек, қателеспейміз. Осымен байланысты оқытушы сабақты өту барысында әдеттегідей жоспарланған әр тақырып пен онда қарастырылған ұғым-түсініктерді тереңдете түсу үшін жаттығулар орындатқызып, сұрақ-жауап түрінде талдау тәсілдерін қолданумен қатар бұл ұғымдар студенттердің алған білімдері негізінде толықтырылып, пікірталастар ұйымдастырылып, сахналық көріністер жасалып, іс-қимыл әрекеттеріне негізделген треннингтер түрінде де өткізуге болады (фестиваль, аукцион, пресс-конференция, жас түркологтар симпозиумы, түркі ғылымы бизнес-треннингі мен түркі білім менеджменті сабақтары, т.б). Жалпы алғанда ұзақ жылғы жинақтаған тәжірибе көрсеткендей, түркітану және тіл тарихы курсы сабақтарын жүргізуде түркі халықтарының рухани жәдігерліктері – көне жазба мұралары мен оларда берілетін ой-тұжырымдар үнемі басшылыққа алынуға тиіс. Сонда ғана халықтың ұзақ тарихында жасаған рухани, мәдени қазынасы мен жинақтаған тәжірибесі, адамгершілік, тәлімгерлік тағылымдарына негізделген ұстаз-шәкірт арақатынасы осындай жағдайда ғана жүзеге асады. Өйткені, жаңа заманның озық ойлы, терең мінезді тәрбиелі жастарын қалыптастыру – оқытушылардың алдына қойылған үлкен міндет. Мұны шешуде оқытушы, біріншіден, студентпен жеке тұлға ретінде тікелей байланысты жүзеге асыра отырып, онымен жүргізілетін жұмысының негізгі бағыттары мен жұмыс бөліктерін дұрыс та сапалы ұйымдастыра алуға міндеттелсе; екіншіден, қазірде пәнді оқыту мен үйретудің мазмұн-сипаты, әдіс-тәсілдерінің күрделене түсуіне орай ол үнемі ізденіс үстінде болуы керек және, үшіншіден, сыни тұрғыдан ойлай білуімен қатар қандай істі болсын, бар ынтасымен атқара алуы да қажет. 223 Абай атындағы ҚазҰПУ-дың Хабаршысы, «Филология ғылымдары» сериясы, № 1 (55), 2016 ж. Түркітану және тіл тарихы курсы бойынша сабақтарда студенттермен жұмыс жасаудың тиімді әдіс-тәсілдері кеңінен қамтылып, олар шәкірттеріміздің сабаққа дайындығын, танымдық процестерінің даму деңгейін, ақыл-ой қабілеттерінің жетілу барысын анықтауға тиіс. Осыған орай пәнді өткізу барысында жүргізілетін түрлі әдістемелік жаттығулар мен тапсырмалар өзінің маңыздылығы және қажеттілігімен ерекшеленеді. Атап айтқанда, студенттердің түркі халықтарының тарихы, тілдері, әдебиеті, мәдениеті жайында алған білімдерін анықтап алу үшін Керн-Йирасектің әдісіне негізделген дайындықты анықтау тестісі қолдануға болады. Тест төрт тапсырмадан тұрады: 1) Студенттің түркітануға қатысты пәнді өткенге дейінгі білімін анықтау тесті 15 сұрақтан тұрады. Дұрыс жауапқа –1 балл, дұрыс емес жауапқа – 0 балл; 2) «Түркі тектік ағашының» суретін салу. 3) Сөздік мәтін бойынша бағалау. Көне түркі тілі не қазіргі түркі тілінде жазылған мәтіннен үзінді ретінде 1-2 сөйлем оқылып, есте сақтау қабілеті бойынша жазылады. 4) Түркі өркениетінің ұлы тұлғалары жайында мәліметтер оқылады да, студенттерге тыңдаған мәліметтер негізінде концептуальды кесте жасау ұсынылады. Мұндай диагностикалық тапсырмалар студенттің түркітану іліміне қатысты ұғым деңгейін анықтауға мүмкіндік туғызуымен қатар, олардың өзіндік ойлау және тұжырым жасай білу қабілеттерінің қандай деңгейде қалыптасқандығын жобалауға мүмкіндік береді. Сондай-ақ тіл тарихы курстары бойынша сабақтарда әдеттегідей топ-топқа бөліп интерактивті түрде өту әдісін ұтымды қолдану студенттердің сыни тұрғыдан ойлануына, берілген тақырып бойынша белсенді түрде жұмыс істеулеріне, достарының логикалық ойлауына баға беруге, өз ой-пікірлерін ортаға салып, еркін жеткізе білулеріне жағдай туғызары сөзсіз. Әсіресе, Л.С.Выготскийдің әдісіне сәйкес түркі тілдері бойынша берілген материалдарды оқып шығып, ондағы әрбір жеке түркі тілдеріне тән ерекшеліктерді Венн диаграммасы не концептуальдық кесте түрінде рәсімдеуі студенттердің сабақ кезінде қалыптасқан түсінік деңгейін анықтауға және олардың пәнге деген қызығушылығын арттыруға көмектеседі. Сондай-ақ студенттің сөзді, түркі тілдерінің сөздік қорын, сөз тіркесі мен түркі сөйлемінің өзіндік құрылысын ерікті есте сақтау үдерісін жүзеге асыру үшін «10 сөз не сөйлем» деген әдісті пайдалануға болады. Берілген сөздер не сөз тіркестері немесе сөйлемдер студенттің зейін қасиетінің тұрақтылығы мен есте сақтау қабілетін арттыруға бағытталады. Топ студенттері арасындағы байланысқа сүйенетін оқытудың интерактивті әдістерінің бұл түрі ұжымдық жұмысқа, студенттің өзіндік белсенділігін арттыруға ықпал етеді. Әдісті тест әдісін қосу арқылы жандандыруға да болады. Берілетін тест тапсырмалары студенттің зейіні мен логикалық ойлау қабілетін арттыруға негізделуі қажет. 1. «Жер – мемлекеттің негізі» деп таныған ғұн көсемі жүктеу/скачать 4,16 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|