Хайруллина Рыскелді Орынбасарқызы Бастауыш сынып мұғалімі

• 
  Баланың танымдық қабілеттерін дамыту ісін ерте бастан қолға алу керек
  
• 
  Тапсырмаларды дұрыс ұйымдастырудың ролі зор
  
• 
  Жаттығулар баланың ойлау мүмкіндігіне сай болуы керек
  
• 
  Бала әрекеттің әр түрімен айналысуға, тыңдауға деген еркіндіктің болуы
  

1. 
   Өз бетіндік жұмыс арқылы бастауыш сынып оқушыларының танымдық белсенділігін қалыптастыруға арналған педагогикалық, психологиялық әдебиеттерге, бағдарламаларға, оқулықтарға, әдістемелік нұсқауларға және баспасөз материалдарына талдау жасау.
   
2. 
   Оқушылардың танымдық белсенділігінің қалыптасу деңгейін анықтау.
   
3. 
   Өз бетіндік жұмыс арқылы бастауыш сынып оқушыларының танымдық белсенділігін қалыптастыру бағытында қалыптастырушы эксперимент материалдарын дайындау.
   
4. 
   Педагогикалық эксперимент жүргізіп, тиімділігін дәлелдеу, әдістемелік ұсыныс дайындау.
   

• 
  таным міндеттеріне жете түсіну;
  
• 
  жаңа материалды қабылдау;
  

• 
  ұғыну - жаңа оқу материалдарын түсініп жинақтау процесі;
  
• 
  білімді, іскерлікті және дағдыны практикада қолдана білу;
  
• 
  оқушылардың жетістіктерін талдау, білімін, іскерлігін және дағдысын тексеру, бағалау.
  

Өзара байланыста оқытушы кеңесі, есеп беру, есепті қабылдау және жоба жасауды бақылау арқылы іске асырылады.

Танымдық белсенділіктің әр бөлігі өзіне тән белгілі бір қызмет атқарады: мотивациялық-тұлғалық компонент қызығуды тудырады, оқу-танымдық белсенділікті оятады. Мазмұндық-амалдық компонент оны іске асыру үшін негіз жасайды және жүзеге асыруға мүмкіндік береді, процессуалды-жігерлік компонент оның аяқталуын қамтамасыз етеді. Әр бөлік өз қызметі арқылы оқу-танымдық белсенділіктің белгілі бір кезеңін жүзеге асырады.

• 
  оқушылардың істейтін жұмысының мақсатына айқын түсінуі;
  
• 
  жұмыстың жемісті аяқталуына, оның алдағы нәтижесіне қызығуы;
  
• 
  жұмысты оқушылардың өз еркімен, қалауымен орындауын көздеу
  

• 
  өзіндік жұмыстың мазмұнын оқушы түсінуі тиіс;
  
• 
  оның орындалуы туралы оқушыға нұсқау беру керек;
  
• 
  жұмыстың орындалуын қадағалау керек;
  
• 
  оқушы жұмысын тексеру, қателерін анықтау;
  
• 
  оқушы өз жұмысына талдау жасау, байқау керек.
  

1. 
   Оқушы өзінің білім алу құқын өз қажеттілігі, қабілеттері және
   

2. 
   Оқушы өзінің жеке сапаларын дамытады.
   
3. 
   Мұғалім оқушы қызметінің табысты болуын қамтамасыз етеді.
   
4. 
   Ұжым шығармашылық ізденіс режимінде жұмыс жасайды.
   

• 
  біріншіден, пәнаралық, пәнішілік байланыстың болуы;
  
• 
  екіншіден, өз бетімен жұмыс мұғалім нұсқауынан соң, оқушының өзіндік әрекетіне көшуі;
  
• 
  үшіншіден, алға қойған мақсатқа жетуге қажеттілік туындауы керек;
  
• 
  төртіншіден, оқушы ойы, әрекеті дайын үлгіден өзіндік әрекет арқылы шығармашылық қабілетін дамытуға көшуі;
  
• 
  бесіншіден, оқу әрекетінің құрылымын еркін меңгеруі;
  
• 
  алтыншыдан, шығармашылық қабілеті, пәнге қызығушылығының артуы арқылы сипатталады.
  

Оқушыларға 1 минут уақыт таныстырылады.Ақ қағазбен қарындаш беріп, дәл осылай суретті қайталап салу тапсырылады.

Қызық есептер:

2. Сіріңке талын ғана қозғап, көрсетілген пішіннен бірдей бес шаршы құрастыр.

Аулада 4 қоңыр мысық ұйықтап жатыр, ал гүлдердің арасында 6 қара мысық ойнауда. Айтыңдаршы, қай мысық көп, әрі барлығы қанша?

1. 
   Бір таңбалы сандарды өсу ретімен жаз?
   

1. 
   1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9.
   
2. 
   1, 3, 2, 4, 5, 6, 7, 9, 8.
   
3. 
   1, 3, 2, 4, 5, 6, 7, 8, 9.
   

2. 
   Ең үлкен бір таңбалы санды тап:
   
   1. 
      8
      
   2. 
      9
      
   3. 
      10
      
3. 
   Ең кіші екі таңбалы санды тап:
   
   1. 
      10
      
   2. 
      90
      
   3. 
      9
      
4. 
   Қай сандардың қосындысы 9-ға тең?
   
   1. 
      6 + 2
      
   2. 
      5 + 4
      
   3. 
      3 + 5
      
5. 
   Қай санның айырмасы 3-ке тең?
   
   1. 
      10 – 4
      
   2. 
      9 – 6
      
   3. 
      7 – 5
      
6. 
   Дөңгелек ондықтарды кему ретімен жаз.
   
   1. 
      10, 20, 30, 40, 50, 60, 70, 80, 90.
      
   2. 
      90, 80, 70, 60, 50, 40, 20, 30, 10.
      
   3. 
      90, 80, 70, 60, 50, 40, 30, 20, 10.
      
7. 
   Қай жауап дұрыс?
   
   1. 
      9 = 10
      
   2. 
      9 < 10
      
   3. 
      9 > 10
      
8. 
   Абзалдың 10 асығы бар. Ермектің үш асығы кем. Екеуінің асығы қанша?
   
   1. 
      17
      
   2. 
      16
      
   3. 
      7
      
9. 
   9 ондық, 8 бірліктен тұратын сан:
   
   1. 
      99
      
   2. 
      89
      
   3. 
      98
      
10. 
    Қай жауап дұрыс?
    
    1. 
       62 2) 62 3) 62
       

Танымдық белсенділіктің мотивациялық-тұлғалық бағытын қалыптастыру үшін оқушыларды өз бетінше жұмысқа қызықтыруға бағытталған тапсырмалар іріктеліп, ұсынылды.

II. Танымдық белсенділіктің мазмұндық-амалдық бағытын қалыптастыру үшін өз бетінше жұмысты орындауға нұсқаулар дайындау.

1. 
   өз бетінше білім алу қажеттілігінің пайда болуы;
   
2. 
   оқушының өз деңгейін аңғаруы;
   
3. 
   оқушының алдына мақсат-міндет қоя білуі;
   
4. 
   алған білім, білік, дағдыны іс-тәжірибеде қолдануы;
   
5. 
   өзін-өзі бағалауы, өзінің кемшілік жіберген тұстарын өздері аңғарады.
   

1. 
   Өз бетінше орындауға тұлғаның танымдық-мотивациялық белсенділігін оятатын қызықты, өзгеше тапсырмаларды жиі ұсыну;
   
2. 
   Оқушының өз бетімен орындауына қиындық тудыратын тапсырмаларды орындауға көмекші нұсқаулар дайындау;
   
3. 
   Оқушыларды танымдық мақсатпен жұмыс жасауға үйрету.
   

1. 
   Оқушылардың дербестік қасиетін мейлінше арттыру.
   
2. 
   Олардың алған білімінің саналылығы мен біліктілігін қамтамасыз ету.
   
3. 
   Оқушыларда оқуға деген біліктер мен дағдыларды қалыптастыру.
   
4. 
   Оқушылардың таным, ақыл-ой қабілеттерін дамыту.
   
5. 
   Оқушыларды сыныптан тыс және мектептен тыс дербес білім алуға әзірлеу.
   
6. 
   Оқушылардың оқуға ынтасын арттырып, үлгермеушілікті болдырмауға әсер ету.
   
7. 
   Үздіксіз білім алуды қамтамасыз ету.
   

• 
  мұғалімнің нақты тапсырмалар (нұсқаулар) беруі;
  
• 
  жұмысты орындауының және аяқтауының уақытын белгілеуі;
  
• 
  мұғалімнің басқаруы мен оқушылардың дербестігінің өзара байланысы;
  
• 
  оқушылардың жұмысты өз еркімен істеуі, оған әсер ететін мотивтер;
  
• 
  оқушылардың өзіндік жұмыстарына мұғалімнің тапсырмасы бойынша өздері жоспар жасап, істің тәсілін анықтап, оның нәтижесін бағалауы.
  

1. 
   Белсенділік біліктілігі (білімге деген, сұрақ қоя білу, белгісізден белгіліні табу, басқа адамның көмегінсіз жұмысты орындау, өзін-өзі қадағалау);
   
2. 
   Ұйымдастыру біліктілігі (өзінің жұмыстарын дұрыс ұйымдастыра білу) күн тәртібі, жұмыс орнының тазалығы, өзіне қажетті құралдарды қамтамасыз ету;
   
3. 
   Саналы түрде әрекет ету біліктілігі. Жұмысты дұрыс жоспарлау, оқу мәселелерін шешу, өзінің білімі мен біліктілігін жаңа арнада қолдана білу.
   
4. 
   Ерік біліктілігі – оқу әрекетінде кездесетін қиындықтарды жеңе білу, жұмысқа тез кірісе білу және өзі ұзақ уақыт бойына белсенділік көрсетуге дағдыландыру.
   

1. 
   Психологиялық (ойлау амалдарын қолдануға байланысты);
   
2. 
   Психологиялық-дидактикалық (оқушылар жасайтын әрекетке байланысты);
   
3. 
   Дидактикалық (жұмыстың атқаратын функциясына байланысты);
   
4. 
   Дидактикалық-әдістемелік (проблемалы тапсырмалардың дәрежесіне байланысты);
   
5. 
   Әдістемелік (берілген хабар қандай құралдар, жағдайлар негізінде берілуге байланысты);
   
6. 
   Ұйымдастыру-әдістемелік (жұмыстың орындалуын басқаруға байланысты);
   
7. 
   Ұйымдастыру принципі (жұмысты ұйымдастыру формасына байланысты).
   

1. 
   Оқушының жалпы оқу жұмысын ұйымдастыруға байланысты қолданатын тәсілдер: жоспарлау, уақытты дұрыс пайдалану, оқу мен тынығу режимін ұйымдастыра білу, өз жұмысын білу, өз жұмысын бақылау т.б.
   
2. 
   Оқушының оқуына тікелей байланысты қолданылатын тәсілдерді, жаңа белгі мен дағдыларды меңгеру, өздігінен жұмыс істеу.
   

• 
  мұғалімнің тапсырманы нақты беруі;
  
• 
  жұмысты орындаудың және аяқтаудың уақытын белгілеуі;
  
• 
  өз еркімен, қалауымен істеуі;
  
• 
  оған әсер ететін мотивтер.
  

Қолданылған әдебиеттер: