Халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары

330 
Сыныптан тыс жаппай спорт жұмыстарында шәкірттер сабақта алған 
теориялық білімдерін жалғастырады және толықтырады. Сыныптан тыс 
жұмыстардың барысында оқушылардың жалпы дене спорттық дайындығын 
жақсарту, спортқа ықыласын дамыту, өз бетімен түрлі дене жаттығуларымен 
айналысу міндеттері шешіледі. 
Мектеп ұжымында спорт секциалары жұмыс істейді, спорттың 
түрлерімен жаппай жарыстар өткізіледі, қоғамдық нұсқаушылар мен төрешілер 
дайындауда жоспарлы түрде жұмыс ұйымдастырылады, оқушылар спорт 
жұмысының көптеген түрлеріне қатысады. Мысалы, жеңіл атлетика, 
гимнастика, жүзу, шаңғы, осы сияқты спорт ойындарының басқа түрлері де 
пайдаланылады. 
Мектептен тыс жаппай спорт жұмыстары оқушылардың тұрғын 
жерлерінде, балалар және жасөспірімдердің спорт мектептерінде, балалардың 
туристік станциаларында, мәдениет парктарының балалар секторларында, 
спорттық базаларда (стадион, жүзу бассейндері, мұз айдыны т.б.), ерікті спорт 
қоғамдарында, қала және қаладан тыс лагерьлерінде өткізіледі. [1] 
Барлық мектептен тыс мекемелер оқушылардың таңдап алған спорт 
түрлерінен өзінің іскерлігін, дағдысын жетілдіруге мүмкіндік туғызады. 
Спорттың кейбір түрлеріне қызығушылығын, бейімділігін, қабілетін көрсете 
білген оқушыларға балалар және жасөспірімдердің спорт мектебіне жолдама 
берілу мүмкін. Ал спорт мектебін бітіргеннен кейін оларды физкультура 
институттарына түсуге даярлау керек. 
Дене тәрбиесінің мазмұны, міндеттері және формалары әрбір мектептің 
өз жағдайына байланысты дене шынықтыру және сауықтыру жұмыстарының 
жүйесін жасауды қажет етеді. 
Дене тәрбиесінің негізгі құралдарына дене жаттығулары, гим-настика, 
ойын, туризм, спорт, табиғи факторлар жатады. 
Дене жаттығулары – бұл саналы түрде орындалатын қимыл-дар және 
қозғалтқыш әрекеттер. Дене жаттығулары бұлшық ет жүйе-сін, қан айналымын 
және тыныс алу мүшелерін дамытады, буын сүйектерін қозғалмалы етеді, 
жалпы жұмыс қабілетін жақсартады. Дене жаттығулары бүкіл организмнің 
дамуына, жетілуіне қолайлы ықпал жасайды. 
Мұның бірнеше түрлері бар: негізгі және гигиеналық гимнастика, 
спорттық гимнастика, акробатика, көркемдік гимнастика, өндірістік және емдік 
гимнастика. 
Оқушылардың дене тәрбиесінде негізгі гимнастика үлкен роль атқарады. 
Осы 
гимнастика 
бойынша 
дене 
жаттығулары 
дене 
шынықтару 
бағдарламасының басты бөлімдерін құрайды. Негізгі гимнастика құрастыратын 
жаттығулар: сапалы қозғалыс жалпы да-мыту жаттығулары ( әр түрлі бұлшық 
ет топтары мен буындар қимы-лы), музыка арқылы орындалатын ерәкті 
жаттығулар, қимылдың билеу формалары, қимылдың тұтас табиғи 
формулалары ( жүру, жүргізу, қарғу, өрмелеу т.б.). Негізгі гимнастика көбінесе 
дене шынықтыру сабақтарында пайдалынады. 
Ойын балалар өмірінде үлкен орын алады. Дене тәрбиесінде қозғалыс 
орындары пайдаланылады. Қозғалыс ойындары оқушылардың ептілігін, 

331 
тапқырлығын, өзін-өзі билеушілігін дамытады, қозғалтқыш дағдыларын 
жетілдіреді. 
Мұндай ойындар оқушыларды жылдамдыққа, төзімділіке тәрбиелейді. 
Дене тәрбиесінде оқу бағдарламасына сәйкес спортың ойындар: футбол, 
баскетбол, волейбол, қол добы, теннис пайдаланылады. Оқушылардың әрбір 
ойынның тәсілдерін зерттеп үйренеді. [2] 
Туризм дене тәрбиесіне серуен, саяхат, туристік жорық түрінде 
пайданылады. Туризмге оқушылардың барлығын қатыстыруға болады. Туризм 
оқушыларды төзімділікке, ұжымшылдыққа, еңбек сүгіштікке және қолайсыз 
сыртқы жағдайларда кездесетін қиыншылықтарды жеңуге тәрбиелейді. 
Спорт біздің елімізде біріңғай бағдарлама ережелер бойынша өткізіледі. 
Спорттың көптеген түрлерін атауға болады. Олар–жеңіл атлетика, гимнастика, 
шаңғы спорты,жүзу,туризмнің спорттық түрлері т. б. [3] 
Спорттық іс - әрекеті жаттығу сабақтарында және спорттық жарыстарды 
іске асырылады. Спорт оқулары мектептің спорттық секцияларында, мектептен 
тыс мекемелерінде ( балалардың спорт мек-тептері, завоттардың мәдениет 
үйлері, ерікті спорт қоғамдарының балалар және жасөспірімдер секциалары 
т.б.) төселген мамандар арқы-лы өткізіледі. Спорт оқушылардың денсаулығын 
нығайтатын, дене күшін, қозғалу дағдыларын және моральдік – еріктік қасиетін 
дамытатын дене тәрбиесінің құралы. 
Дене тәрбиесіндегі маңызды құралдардың бірі–табиғат факторлары. Күн 
көз, ауа, суға шомылу, душ қабылдау сауықтыру ретінде пайдаланылады. 
Табиғат факторларын балалардың сауықтыру жұмысы кезеңінде пайдалану өте 
тиімді болады. Қала жағдайында балалар үшін алаңдар жасалады, парктер, 
стадиондар, бассейндер, туристік – экскурсиялық базалар пайданылады. Қала 
сыртында балалардың жақсы демалуы және денсаулығын нығайтуы үшін 
кәсіподақ, спорттық, туристік, жас техниктер және жас натуралистер лагерьлері 
ұйымдастырлады. Олар табиғаты қолайлы жерлерге орналастырылады. 
Балалардың сауықтыру қоғамдық пайдалы еңбекпен үйлестіріп 
жүргізудің үлкен тәрбиелік мәні бар. Мысалы, туған өлкенің табиғи 
байлығымен танысу, кейбір жеңіл – желпі ауылшаруашылық жұмыстарын 
шефке алу т. б [4]. 
Сонымен мектепте дене тәрбиесі жұмыстарының сыныптан тыс барлық 
түрлері оқушылардың жас ерекшеліктерін, ал оқыту процесінде әр сыныпқа 
арналған оқыту бағдарламаларына сәйкес жүргізіледі. 

жүктеу/скачать 9,29 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: