Халықаралық Ғылыми-тәжірибелік конференция международная научно-практическая конференция

170

Если традиционно в учебной практике

преобладают тренировочные приемы обучения, 

то современной тенденцией становится 

более активное использование проектных приемов.

Р.П. Мильруд

Все педагоги твердят: использование проектной деятельности на уроках русского языка и литера-

туры с поддержкой средств информационно-коммуникационных технологий имеет большие преи-

мущества перед традиционной методикой. Проектное обучение позволяет формировать ключевые 

компетенции учащихся. Во-вторых, реализуются принципы личностно-ориентированного обучения, 

когда учащиеся могут выбрать дело по душе в соответствии со своими способностями и интересами. 

В-третьих, эта технология дает возможность обеспечить содержательное единство тем проектов по 

предмету. В-четвертых, можно оказать помощь другим учителям и учащимся, которые могут вос-

пользоваться готовыми проектами в своей работе. В-пятых, в-шестых.… Много плюсов у проектного 

обучения. На мой взгляд, самое важное – это интерес самих учащихся к работе над проектами

Возник метод проектов в начале XX века. Поиски способов и путей развития самостоятельного 

мышления учеников способствовали и возникновению, и развитию проектного обучения.

Проектная деятельность в основном применяется для усвоения сложных тем. Применение про-

ектной технологии на уроках русского языка и литературы предполагает трехчастную организацию 

учебного процесса: 

- поисковый этап

- аналитический этап

- практический этап. 

На практическом этапе ученики проявляют творческие способности во время презентации.

Основные принципы использования проектного обучения:

1. Принцип ситуативной обусловленности

2. Коммуникативность

3. Принцип проблемности

4. Принцип автономности

5. Принцип сочетания исследовательской, проектировочной и педагогической деятельности 

6. Принцип личностного развития

Метод проектов способствует выявлению, поддержке и развитию интеллекта у школьников.

С учащимися 7 классов в начале года провожу вводное занятие, на котором рассказываю о мето-

де проектов. В течение года знакомлю школьников с принципами, применением, актуальностью, 

эффективностью метода проектов. С учащимися 8 классов уже знакомимся с основами исследова-

тельской деятельности. Девятиклассники и десятиклассники, имеющие представление о работе над 

научными проектами, в мае – сентябре начинают работать над проектами: определяются с темой, 

приступают к самостоятельной работе, так как о структуре, этапах, оформлении, презентации они 

знают. Дальше консультирую, направляю, корректирую проектную деятельность учеников.

Работа над проектом способствует интеграции предметов. Ученики во время работы показывают 

ряд ценных качеств: целеустремленность, самостоятельность, дисциплинированность. Ученики вы-

бирают оформление, следят за стилем и грамотностью, находят важные материалы и выписывают 

тезисы, нужные цитаты, принимают обоснованные решения, а учителя направляют самостоятель-

ную работу ученика, указывают учащимся приемы умственных действий.

В 2007 году принимала участие в тренинге школы-лаборатории по работе VCT-шаблонами (про-

ектное обучение), получила сертификат участия. Затем организовала работу над проектами учащих-

ся. В 2008-2009 годах я разработала две программы «Проектная деятельность» для учащихся 7 и 8-9 

классов. Эти программы заняли 1 место на областном конкурсе авторских программ в 2009 году.

В 2010 году выпустила методические рекомендации «Проектно-ориентированное обучение как 

средство развития интеллектуального потенциала школьников» для учителей школ разных типов.

Методические рекомендации «Проектно-ориентированное обучение как средство развития ин-

теллектуального потенциала школьников» включают в себя мой опыт работы в течение трёх лет над 

темой «Проектная деятельность».

Цель методических рекомендаций – оказание помощи учителю по организации проектной дея-

тельности учащихся.

Задачи:

обобщить  и  систематизировать  опыт  работы  по  организации  проектной  деятельности 

учащихся;

составить рекомендации «Технология проектного обучения в системе уроков»;

разработать основные требования к оформлению проекта.

171

В методических рекомендациях даны основные формы и методы по организации проектного обу-

чения. В качестве приложения представлен дидактический инструментарий, который использовал-

ся на уроках. Пособие было выпущено в 2010 году, общим тиражом 50 экземпляров.

Дальнейшая работа с учениками оказалась плодотворной.

В январе 2010 года ученица 11 класса Дузельбаева Гульбина получила грамоту на областном кон-

курсе научных проектов. Тема её научной работы – « Заимствованная лексика в составе современного 

русского и казахского языков: этимология, адаптация, семантика». В ноябре 2010 года ученица 11 

класса Сатбекова Жанбота заняла 3 место на Международной олимпиаде в Венгрии за работу над на-

учным проектом «Лингвокультурологический комментарий к повести А. С. Пушкина «Капитанская 

дочка».   В 2011-2012 учебном году ученицы 10 класса работали над научным проектом «Особенности 

синтаксических  конструкций  в  поэме  Н.В.  Гоголя  «Мертвые  души».  На  Международном  конкур-

се «Язык – всем знаниям и всей природе ключ» 3 место заняла Байкатова Амина (2011 г.), в КарГУ 

Болтайханова Томирис заняла 2 место на областном конкурсе научных проектов(2011).

Благодаря  проектной  деятельности  ученики  оказываются  более  приспособленными  к  жизни, 

умеют адаптироваться в разнообразных ситуациях, работать совместно в различных коллективах.

На открытом уроке русского языка в 9 классе «Сложноподчиненные предложения (СПП) с прида-

точными образа действия» были проведены мини-исследования на основе художественных текстов.

1 исследование. Даются 3 текста:

«Слово об Олжасе» (стр. 96-97)

«Искусство балета» (стр. 102-103)

«Начало творчества» (стр. 103-104)

Ищем сложноподчиненные предложения, придаточные которых отвечают на вопросы как? ка-

ким образом? И записываем их в тетради.(5 минут)

В тексте «Слово об Олжасе» (об Олжасе Сулейменове)

Олжас писал так остро и талантливо, что, если бы он отдался этому делу всецело, сегодня респу-

блика не знала бы лучшего сатирика, чем он. Его необъятная память хранит любую информацию так 

цепко, что порой диву даешься, как сумел он сохранить её.

В тексте «Искусство балета» (о Галине Улановой) нет таких предложений. Дополнительно из кни-

ги «Мастера литературы, театра и кино» ученики выписали предложение:

Она тренировалась так, что к концу занятий полотенце полностью пропитывалось потом, пре-

вращаясь в мокрую тряпку.

 В тексте «Начало творчества» (о Бибигуль Тулегеновой) были два предложения:

Она пела так же хорошо, как хороши были ее глаза и весь облик.

Мы так подружились, что Бибигуль стала как бы членом семьи.

Второе исследование заключалось в поиске средств связи в СПП, третье исследование – опреде-

лить дополнительные значения в СПП с придаточными образа действия.

Ученики проводили мини-исследования, затем презентовали свои мини-проекты.

В 2012 году я окончила трехмесячные курсы третьего (базового) уровня. Совсем по-другому помог 

взглянуть на мир и проблемы образования Кембриджская Программа семи модулей. Актуальность 

теоретических  основ  Кембриджского  подхода  к  преподаванию  заключается  в  том,  что  они  пред-

полагают изменение форм общения учителя с учащимися на уроках, каждый учащийся работает 

большую часть времени самостоятельно, учится целеполаганию, планированию, самоорганизации, 

контролю и оценке своей деятельности.

Применение модулей: «Управление и лидерство в обучении», «Преподавание и обучение в соот-

ветствии с возрастными особенностями учеников», «Обучение талантливых и одаренных учеников» и 

других – способствует развитию способностей учеников обучаться и решать проблемы.

В 2013-2014 учебном году начата работа над проектом «Влияние язычества на творчество русских 

писателей, поэтов, драматургов XIX века».

На уроках русского языка и литературы, используя различные формы и методы обучения, учи-

тель обеспечивает интеллектуальную самостоятельность и «привитие ему определенных развитых 

интеллектуальных навыков»[8]

Этому способствуют и коллективный способ обучения, и использование стратегий критического 

мышления, и блочно-модульная технология. Но метод проектов остается в выигрышном положе-

нии, так как именно этот метод позволяет ученикам выполнять самостоятельную работу в сочетании 

с групповой организацией деятельности и выбирать различные формы внеклассной работы с источ-

никами и уже готовыми исследованиями.

Я уверена, что на каждом уроке ученикам надо не только знать и понимать цели, задачи обучения, 

но и стараться достигать этих целей всеми возможными способами, а проектное обучение позволяет 

это сделать на высоком уровне.

172

Использованная литература

1. Баландина Е.А. «Технология разработки учебного проекта» – Мастер – класс учителя ин-

форматики. – Сайт festival1september@mail.ru (2013 г)

2. Гузеев В.В. Образовательная технология: от приема до философии. – М., 1996.

3.  Голуб  Г.Б.,  Перелыгина  Е.А.,  О.В.  Чуракова  Г.Б.  Метод  проектов  –  технология 

компетентностно-ориентированного образования. – Учебная литература, 2006. 

4. Краля Н.А. Метод учебных проектов как средство активизации учебной деятельности уча-

щихся. Учебно-методическое пособие. – Издательство Омского университета, 2005 г. 

5. Маркус Н. Сущность, задачи и этапы организации работы над исследовательскими про-

ектами учащихся // В журнале «Воспитание школьников» №2, 2009 г., С. 31-34.

6.  Новые  педагогические  и  информационные  технологии  в  системе  образования:  Учебное 

пособие  для  студентов  педагогических  вузов  и  системы  повышения  квалификации  пе-

дагогических кадров / Е.С. Полат и др. / Под ред. Е.С. Полат. – М.: Издательский центр 

«Академия», 1999.

7. Ожегов С.И. Словарь русского языка. – М., 1974.

8. Песталоцци И.Г. Памятная записка парижским друзьям о сущности и цели метода. – М., 

1981.- т. 1. – С. 222

 9. Полат Е.С. Новые педагогические и информационные технологии в системе образования. 

– М. – 1989.

10. Сидоренко А.С. Метод проектов: история и практика применения // В журнале «Завуч» 

№6, 2003г.- С. 96-111.

ПЕДАГОГТІҢ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ӘЛЕУЕТІН АЙҚЫНДАУ

Жұмабаев Ф.Б.

«Колледж «Тұран» Білім беру мекемесі

Астана қаласы 

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ 

Аңдатпа

Қоғамдағы инновациялық үрдістердің өсу динамикасын жете түсінудің нәтижесі екпінді шығармашыл адамның 

белсенді субъект ретіндегі қажеттілігімен түсіндіріледі. Білім берудегі инновациялық үрдістерді қамтамасыз 

етудің сипаты бір-бірімен тығыз байланысты үш компонентпен анықталады: педагогтің өзіндік кәсіби өтілін 

қайта ұғыну қажеттілігінің деңгейі, педагогтің инновациялық әлеуеті және инновациялық қызметтегі орта мен 

сапаның ғылыми-әдістемелік сүйемелдеуі.

Аннотация

Результатом осознания возрастающей динамики инновационных процессов в обществе явилась потребность 

в энергичном творческом человеке как активном субъекте созидания. Характер обеспечения инновационных про-

цессов в образовании определяется тремя взаимосвязанными компонентами: степенью ценностного осмысления 

педагогами собственного профессионального опыта, инновационным потенциалом педагога и среды и качеством 

научно-методического сопровождения инновационной деятельности. 

Abstract

The result of the increasing awareness of the dynamics of innovation processes in the society was the need for a vigorous 

creative person as an active subject of creation. The nature of software innovation processes in education depends on three 

interrelated components: the degree of value judgment educators of their professional experience, the innovative potential of 

the teacher and the environment and the quality of scientific and methodological support for innovation.

ХХІ  ғасыр  жаһандық  жаңалықтардың  ғана  емес,  білімнің  дәуірлеу  ғасыры.  Ол  қазіргі  кезеңде 

мемлекеттің  тұрақты  дамуы  мен  қауіпсіздігін  қамтамасыз  етуде,  әлемдік  қоғамдастықтағы  орнын 

анықтап, халықтың өмір сүру сапасы мен деңгейін  көрсетуде маңызды рөл атқарады. Жаһандану 

дәуірі – әлемдегі елдердің бәсекелестік жағдайында халықаралық деңгейде өзара кірігу үрдістерінің 

жандану  дәуірі,  сондықтан  білім  –  пайдалы  инвестиция  саласы  ретінде  еліміздің  экономикалық, 

әлеуметтік  және  саяси  даму  тұрақтылығын  қамтамасыз  етеді.  Еліміздің  әлеуметтік-экономикалық 

дамуының  стратегиялық  бағыттарына  сәйкес  білім  беру  жүйесін  дамыта  отырып,  әлемдік  білім 

кеңістігіне  ықпалдастырудағы  негізгі  бағдар  –  адамды  қоғамның  ең  маңызды  құндылығы  ретінде 

173

танып,  оның  рухани  жан-дүниесінің  дамуына,  көзқарастары  мен  шығармашылық  әлеуетінің, 

танымдық біліктілігі мен мәдени құндылықтарының жоғары деңгейде дамуына, жеке тұлғасының 

қалыптасуына жағдай жасау.

Бұл  міндеттерді  жүзеге  асыру  еліміздегі  мектептерде  оқыту  процесінің  мазмұндық  болмысын 

жаңа әдіснамалық тұрғыдан негіздеуді талап етеді. Мұндай жаңа әдіснамалық жүйе дәстүрлі оқыту 

процесін түбегейлі өзгертудің қажеттігін көрсетіп, оқытудың шығармашылық қызметін дамытып, 

оқытушының инновациялық, жаңартпа әлеуетін көтеріп, білім мазмұнының ұлттық негізде берілуін 

жаңа өркениеттік бағдар тұрғысынан жетілдіруді қарастырады.

Білім  берудің  жаңа  бағыттарының  басты  ерекшелігі  –  оқытудың  нәтижесін  алдын-ала  болжап, 

оқушылардың  қызығушылықтары  мен  ізденімпаздығы  негізінде  білімі  мен  біліктерін  жетілдіріп, 

оны сана «сүзгісінен» терең зерделей отырып, шығармашылық әлеуетін үнемі дамытуға және рухани 

толысуға ұмтылысын қалыптастыруды және оқытушының инновациялық әлеуетін дамытуды бағдар 

тұтады.

  Жаңашылдық  –  білім  беру  саласының  алдында  тұрған  жаңа  міндеттерді  сәтті  орындаудың 

негізгі шарттарының бірі болып саналады. Ол оқу-тәрбие жұмыстарының тиімділігі мен өнімділігін 

арттыруға септігін тигізеді. Білім беру саласына жаңалықтар енгізбестен бұрын, қоғамдық еңбектің 

басқа салаларына сәтті түрде жаңалықтар енгізу қиынға соғады.

Өзгерістер өмірдің диалектикасы ретінде тек қана біздің заманға, біздің қоғамға және біздің өмірге 

тән құбылыс емес. Олар мәңгі адами қозғалыстың, яғни адамның жақсы өмір сүруіне, жаңа заман 

талабына сай шарттарға қол жеткізуіне деген күресі мен талпынысының көрінісіне айнала отырып, 

жалпы өмірдің диалектикасын бейнелейді. Жуырда ғана мұндай өзгерістер өте баяу жүзеге асатын, 

алайда соңғы жылдардағы ғылым мен техниканың өзара тығыз байланысты дамуының нәтижесінде 

олар да қарқындылығын күшейте бастады [1].

Қазіргі кезде педагогикалық инновацияның білім беру жүйесіндегі маңызды мәселелерінің бірі – 

жаңалықтарды топтастыру, білім беруді жаңғырту. Оқытушы ашылған жаңа әдісті жан-жақты түсіне 

білу үшін, бұл жаңалықтың басқа жаңалықтардан ерекшелігін, айырмашылығын, артықшылығын 

көре білу қажет.

Білім берудің жаңғырту табыстылығы көбіне педагогтің инновациялық, я жаңартпа әлеуетінің даму 

шартына негізделеді. Ғылыми еңбектер мен кәсіби білім беру тәжірибесінің талдауы педагогтардың 

үздіксіз білім алудағы үрдісіне жалпы тәсілдеменің түбегейлі өзгеруін айқындап берді:

- Тұлғаның әлеуеті мүмкіншілігінің ұдайы жаңғыртылуын көрсететін аймағын айқындау;

- Инновациялық қызметте туындаған кәсіби мәселелерді шешуге бағытталған;

-  Үрдіс  алдын  ала  әрекет  жасау  позициясында  тұруы  қажет,  яғни  педагог  болашақта  белгісіз 

жағдаяттарды анықтап, кездесетін кедергілерді жеңе білуге икемділігін дағдыландыру.

Осы негізгі үш критерий жаңартпа үрдісті қалыптастырады, алайда жаңартпа деген түсінік «это 

не всякое новшество или нововведение, а только такое, которое серьёзно повышает эффективность 

действующей системы» [2] болса, онда бұл үш жалпы тәсілдеменің өзгерісі әлі толықтырылуы қажет 

деген сөз.

Үздіксіз кәсіби білім беру үрдісінің тиімділік көрсеткіші үздіксіз кәсіби білім берудің субъектісі – 

оқытушы «креативтілік механизмі» ретінде айқындалып, кәсіби-тұлғалық әлеуетінің шығармашылық 

әрекетін  жүзеге  асыру  болып  табылады.  Олай  болса,  «креативтілік  механизм»  инновациялық, 

я  жаңартпа  үрдістер  негізінде  айқындалып,  қайта  қарау,  немесе  педагогикалық  реинжиниринг 

анықталады. Демек, білім берудегі жаңартпа үрдістер үш компонентпен анықталады:

а) педагогтің өзіндік кәсіби өтілін қайта ұғыну қажеттілігінің деңгейі;

ә) педагогтің инновациялық әлеуеті;

б) инновациялық қызметтегі орта мен сапаның ғылыми-әдістемелік сүйемелдеуі.

Осы жердегі а-пунктіне тоқталып-толықтырсақ, қайта ұғыну немесе ғылымда реинжиниринг де-

ген түсінік бар. Стратегиялық менеджмент, information technology ғылымдарында кездескенмен бұл 

түсінік педагогикаға да тән, жақын термин десек те болады. Педагог өзіндік кәсіби өтілін, қабілетін, я 

жұмысын: зерттеу, когнитивтік, педагогикалық, психологиялық жұмыстарын күн өткен сайын іргелі 

/fundamental/ қайта қарап, басқаша ойластырып, яғни креативтілік танытуы қажет. Ендеше негізгі 

екпін бұл пунктке түседі.

ҚР Президентінің «Қазақстан-2050» стратегиясы қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» 

атты  Қазақстан  халқына  Жолдауында:  «...табысқа  жету  үшін  ғалымдардың  талай  буынының 

тәжірибесіне,  тарихи  қалыптасқан  ғылыми  мектептердің  арнаулы  ақпарат  және  білімдерінің  көп 

терребайт  көлеміне  негізделген  дербес  ғылыми  база  қажет  болады...  Бізге  оқыту  әдістемелерін 

жаңғырту және өңірлік мектеп орталықтарын құра отырып, білім берудің онлайн-жүйелерін белсене 

дамыту керек болады...» – деп айтқан болатын. Яғни аталмыш ұзақмерзімді стратегиялық жоспарда 

білім берудің, оқыту әдістемелерінің жаңғыртылуы сөз етіліп қана қоймай, нақты тапсырмалармен 

айқындалады.

174

Әр елдің білім беру жүйесінің өзіндік интенсивті, я қарқынды ізденіс жолдары мен шешу амалдары 

зерттелуде, айқындалуда. Бір жағынан, білім берудегі жаңалықтардың нығаюы педагогтардың кәсіби 

қызметі сапасына талаптардың көбейгендігін байқататын болса, екінші жағынан, жеке-креативтілік 

бастама әрекет етеді, яғни кәсіби табысқа ұмтылыс артады. Ресейлік ғалым Н.В. Панова: «При этом 

личностно-профессиональное развитие педагога рассматривается как его самореализация, побуж-

дение  к  творчеству,  необходимость  проектирования  собственного  профессионального  уровня  на 

различных  этапах  жизненного  пути.  В  профессиональном  самосовершенствовании  необходимо 

опираться на высокий уровень самостоятельной мотивации профессиональной деятельности, кон-

троль самим педагогом за собственным профессиональным развитием и самосовершенствованием, 

где профессиональная подготовка основывается на гуманитарном знании, высокой профессиональ-

ной культуре, философской методологии...» [3, 58-б] – деп көрсетеді, яғни жеке-кәсіби мүдде, кәсіби 

шеберліктің  қалыптасуындағы  психологиялық-педагогикалық  негіздер  тұлға  дамуындағы  өзара 

қатынасының қозғалмалы күшін зерттеуге, негіздеуге, анықтауға мүмкіншілік береді. 

«Педагогтің  инновациялық  әлеуеті»,  «педагогтің  жаңартпа  әлеуетінің  дамуы»  түсініктерін 

педагогикалық мазмұнда ашып, нақты айқындаулар жасау қажет:

- Педагогтардың өзіндік кәсіби өтілін ұғыну, жаңаша көзқарас (педагогикалық реинжиниринг);

- Тәжірибеге бағдарланған инновациялық қызмет;

-  Педагогикалық  инноватика  саласындағы  ғылыми-тәжірибелік  ақпараттың  мазмұны  мен 

көлемінің әрдайым ұлғайып отыруы.

Үздіксіз  кәсіби  білім  берудегі  педагогтің  инновациялық  әлеуетінің  дамуы  –  жаңалықты, 

инновацияның  тәжірибеге  бағдарланған  оқу  ізденісін  қолдану,  игеру,  әзірлеудегі  күрделі 

интегративтік үрдіс болып табылады. Ғалым Е.Б. Зеленина: «Развитие инновационного потенциала 

обнаруживается в стремлении педагога к активной рефлексивно-творческой позиции в профессио-

нальной деятельности. Развитие инновационного потенциала способствует: 

а) осознанию педагогом ценностных ориентаций в процессе нахождения смысла инновационной 

деятельности; 

б) активному включению педагогов в инновационную деятельность; 

в) повышению качества инновационных решений. 

Под  педагогической  сущностью  понятия  «инновационный  потенциал  педагога»  мы  понимаем 

комплекс  профессионально-значимых  личностных  качеств  педагога,  возобновляемых  произволь-

но,  т.е.  направляемых  самой  личностью  в  соответствии  с  поставленными  целями  инновационной 

деятельности. Инновационность потенциала определяется нацеленностью педагога на решение не-

стандартных профессиональных задач. Структура инновационного потенциала включает в себя две 

составляющие: операциональную, связанную со спецификой инновационной деятельности, и лич-

ностную, позволяющую педагогу путем проявления своих профессионально-значимых личностных 

качеств эффективно участвовать в инновационной деятельности...» [4]. Яғни инновациялық әлеуеттің 

құрылымдық компоненттердің талдауы негізгі критерилерді айқындайды: когнитивтік /танымдық/, 

эмотив-аксиологикалық және қызметтілігі. 

Қорытындылай, жалпы айтқанда, білім берудің жаңа парадигмасына сәйкес білім берудегі ин-

новация,  жаңа  мазмұн,  шығармашылық  сипат,  жаңа  құрылым  еліміздің  рухани-мәдени  әлеуетін 

жаңа сапалық деңгейге көтерілуінің басты тұғыры болып табылады. Сондықтан білім мазмұнының 

қазіргі заман ғылымының серпінді бағыты жалпы білім беретін мектептің жаңаруына жеке тұлғаның 

шығармашылық  қызығушылығы  мен  ынтасы,  ой  белсенділігі  нәтижесіндегі  танымдық  іс-әрекеті 

арқылы көрініс табады.

Бүгінгі  күнгі  әлеуметтік-экономикалық  өзгерістерге  сәйкес,  білім  берудегі  жаңартпа  әлеует 

жүйесінің  мақсат-міндеттерінің,  жаңашылдық  сипатын  айқындап,  оқытушының  шығармашылық, 

креативтілік деңгейін, өзектілігін ғылыми-педагогикалық тұрғыда негіздеумен сипатталды.

жүктеу/скачать 10,67 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: