Халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция Международная научно-практическая конференция
жүктеу/скачать 405,13 Kb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- «ДЕНЕ ШЫНЫҚТЫРУ ЖӘНЕ СПОРТТЫҢ ҚАЗІРГІ КЕЗДЕГІ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ»
- «MODERN PROBLEMS OF PHYSICAL CULTURE AND SPORT»
- «Дене тәрбиесі және спорттың қазіргі кезеңдегі өзекті мәселелері»
- МАТЕРИАЛДАРЫ
- Басылымға жауапты/Ответственные за выпуск «Дене тәрбиесі және спорттың қазіргі кезеңдегі өзекті мәселелері»
- «Современные проблемы физической культуры и спорта»
| Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті Министерство образования и науки Республики Казахстан Евразийский национальный университет имени Л.Н.Гумилева Ministry of Education and Science of the Republic of Kazakhstan
«ДЕНЕ ШЫНЫҚТЫРУ ЖӘНЕ СПОРТТЫҢ ҚАЗІРГІ КЕЗДЕГІ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ» VII – Қысқы Азия ойындарына арналған халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция
Международная научно-практическая конференция «СОВРЕМЕННЫЕ ПРОБЛЕМЫ ФИЗИЧЕСКОЙ КУЛЬТУРЫ И СПОРТА» посвященной 7-ым Зимним Азиатским играм International science-practical conference «MODERN PROBLEMS OF PHYSICAL CULTURE AND
devoted to 7 th winter Asian games
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті
Министерство образования и науки Республики Казахстан Евразийский национальный университет имени Л.Н.Гумилева
мәселелері» VII – Қысқы Азия ойындарына арналған халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция
4-5 ақпан, 2011 жыл
Международной научно-практической конференции посвященной 7- ым Зимним Азиатским играм 4-5 февраля 2011 года
Астана УДК______ ББК______ Қ________ Бас редакторы/Главный редактор Редакция алқасы/Редакционная коллегия Басылымға жауапты/Ответственные за выпуск «Дене тәрбиесі және спорттың қазіргі кезеңдегі өзекті мәселелері»: VII – Қысқы Азия ойындарына арналған халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары (4-5 ақпан, 2011 жыл)/ Жалпы ред. Басқарған А.Ә.Жұмаділханов. – Астана: Л.Н.Гумилев атындағы ЕҰУ, 2011.-218 бет
Материалы международной научно-практической конференции посвященной 7-ым Зимним Азиатским играм 4-5 февраля 2011 года (4-5 февраля 2011 года)/ под общей ред. А.А.Жумадилханова. – Астана: ЕНУ им. Л.Н.Гумилева, 2011.-218 стр.
Халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдарында VII – Қысқы Азия ойындарына арналған «Дене шынықтыру және спорттың қазіргі кездегі өзекті мәселелеріне» арналған баяндамалар беріледі. Жинақ материалдарын жоғары білім саласындағы ғалымдар, қызметкерлер, ізденушілер мен студенттер өздерінің ғылыми- зерттеу жұмыстарында қолдана алады. В материалах международной научно-практической конференции предоставлены доклады посвященные 7-ым Зимним Азиатским играм «Современные проблемы физической культуры и спорта». Опубликованные материалы могут быть использованы в научно-исследовательских и практической деятельности специалистами, работающими в области высшего образования, учеными, соискателями.
Л.Н.Гумилев атындағы ЕҰУ, 2011 СПОРТ ПСИХОЛОГИЯСЫ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ БІЛІМНІҢ ҚОЛДАНБАЛЫ САЛАСЫ РЕТІНДЕ Г.Қ. Айқынбаева Тарих және қоғамдық ғылымдар Академиясының академигі, п.ғ.к., доцент, Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті
Cпорт психологиясы адамның жаттығу және жарыс жағдайындағы психикалық әрекет заңдылықтарын қарастырады. Спорт психологиясы психология ғылымының өте жас қолданбалы саласына жатады. Спорт
психологиясы түсінігі қазіргі Олимпиада ойындарының негізін қалаған Пьер де Кубертеннің мақалаларында алғаш кездескен. 1913 жылы Пьер де Кубертеннің ұйымдастыруымен Лозаннадағы Халықаралық олимпиадалық комитетте өткен спорт психологиясы бойынша арнайы конгрессте ол жеке сала ретінде бөлініп шықты. Осы конгресстен кейін спорт психологиясының мәселелері қарастырыла бастады. 1920 жыл мен 1940 жылдар аралығында олардың зерттеу жұмыстары Германия, АҚШ және басқа мемлекеттерде белсенді жүрді. Бірақ осы кезде спорт психологиясы мәселелері ғылыми жетілмеді [1]. Спорт психологиясы екінші дүниежүзілік соғыстан кейін қарқынды дами бастады. Себебі бүкіл әлемде спорттық жетістіктер күрт өсті және спорт мәртебесі көтерілді. Бұл әсіресе олимпиада ойындарында және әр түрлі спорт түрлері бойынша әлемдік біріншіліктерде байқалды. 1965 жылы Италиядағы спорттық медицина федерациясының беслменділігімен Римде спорт психологиясы бойынша конгресс ұйымдастырылды. Халықаралық спорт психологиясы қоғамы пайда болды. Осыдан кейін спорт психологиясы халықаралық қолдауға ие болды. Римдегі конгресстен кейін ол: 1968 жылы Вашингтонда, 1973 жылы Мадридте және 1977 жылы Прагада өтті. 1970 жылдан бастап “Международный журнал психологии спорта” атты журнал басылымға шықты [2]. Халықаралық спорт психологиясы қоғамы құрылғаннан кейін спорт психологиясының аймақтық одақтары құрылды. 1967 жылы спорт психологиясының солтүсті америкалық одағы, 1969 жылы спорт психологиясының Еуропалық ассациациасы құрылды. Кейін спорт психологиясының ұлттық ұйымдары Канадада, Жапонияда, Германияда, Англияда, Францияда, Бразилияда, Австралияда, және басқа
мемлекеттерде құрылды. Спорт психологиясы бойынша баяндамалар ХVIII және ХХ Халықаралық психихологиялық конгресстер ұйымдастырылды. 1972 жылы Мюнхендегі Олимпиадалық ғылыми конгресс және 1974 жылы Мәскеуде өткен “Қазіргі заманғы қоғамдағы спорт” атты әлемдік конгресс бағдарламасы жоғары деңгейде өтті [3]. Қазіргі заманда
әлемнің көптеген елдерінде спорт
психологиясының ғылыми жетілуі жүруде. Ресей психологиясының тарихында физикалық тәрбиелеу және спорт психологиясының пайда болған уақыты деп алғашқы ғылыми жұмыстардың шыққан мерзімін атауға болады. Ең алғашқы деп жылдары психология кафедрасының профессорлары П.А.Рудиктің (“Влияние мускульной работы на процесс реакций”, “Иследование реакции в применении к оснавным вопросам физической культуры”) және Т.Р.Никитиннің (“Значение внушения и подражания в деле физического воспитания”) зерттеулерін атауға болады.
жылы Мәскеуде алғашқы рет, кейін
жылы профессор А.П.Нечаевтің “Психология физической культуры” атты монографиясы қайта басылып шықты. Осы жылы А.Ц.Пунидің шаңғымен жарыс, үстел теннисі бойынша және басқа жарыстардың спортсменнің психикалық аймағына әсерін зерттеуге арналған жұмыстары және Украиналық психоневрологиялық институттың профессоры З.И.Чучмаревтің мектептегі дене шынықтыру сабағының оқушының интеллектуалдық қызметіне әсері және олардың өзін өзі басқара алуы жайлы жұмыстары баспаға шықты.
жылы П.Ф.Лесгафт атындағы институттың психология кафедрасында физикалық тәрбиелеу және
спорт психологиясының мәселелері қарастырыла бастады. шы жылдардың ортасында спорт психологиясы студенттердің психология курсына енгізілді. Алғашқы “Спорт психологиясының” арнайы курс бағдарламасы жасалды. Соғыс жылдарынан кейін спорт психологиясы өте қарқын дамыды. Осы уақытта ғылыми зерттеулер базасы кеңейді. Оған дене шынықтыру институтының педагогика және психология кафедралары қатысты. Қарастыратын мәселелері де кеңейе түсті. Зерттеу жұмыстарының негізгі бағытына: спортшы және жаттықтырушының тұлға психологиясы, спорттық іс-әрекеттің психологиялық ерекшеліктері, спортта тәрбиелеу және оқытудың психологиялық негізі болып табылды. Сонымен қатар спорттық жарыстың психологиялық аспектілері, спортсменді жарысқа дайындаудың психологиялық негізі, спортсмендердің жарысқа дейінгі, жарыстағы және кейінгі жағдайы мен іс әрекетін реттеуі және өзін өзі реттеуі қарастырылды.
жылы Психология институтында А.Ц.Пуни “Спорт психологиясы” тақырыбына алғашқы докторлық диссертациясын қорғады. Кейін спорт психологиясы бойынша О.А.Черникованың, В.Г.Норакидзенің, С.Ч.Геллерштейннің, Г.М.Гагаеваның, А.В.Родионованың, Н.А.Худадова-ның, А.А.Лалаяның және тағы да басқалардың монографиялары шықты [4]. Спорт психологиясы бойынша еңбек жинақтары басылымға шыға бастады. Физикалық тәрбиелеу және спорт психологиясы психологиялық ғылымның арнайы саласы ретінде психологиядан Бүкілодақтық кеңестер бағдарламасына, кейін КСРО психологтар қоғамының Бүкілодақтық съезінің бағдарламасына енді. Физикалық тәрбие және спорт психологиясының соғыстан кейінгі дамуы оның практикаға жақындауымен мінезделеді. жылы дене шынықтыру және спорт комитетінің ғылыми әдістемелік кеңесінде спорт психологиясы бойынша комиссия құрылды. Ол кеңестік спорт психологтарының басын қосқан орган болды.
жылының мамыр айында КСРО да алғашқы спорт психологиясының Федерациясы құрылды. Қазіргі таңда спорт психологиясын зерттеуге деген зор қызығушылықтар туындауда. Спорт психологиясының негізгі мақсаты
спортсмендерде және спорттық шеберлік және сапалық командаларында жарыстарға қатысу үшін қажет психологиялық заңдылықтардың қалыптасуын анықтау, сонымен қатар психологиялық негізделген жаттығу әдістері мен жарысқа дайындықты өндеу болып табылады. Бұл мақсатқа жету үшін келесі міндеттерді шешу керек: . Спорттық іс әрекеттің спортсмен психикасына әсерін зерттеу. - жарыстың психологиялық талдауы; - жарыстың спортсменге әсер етуінің сипатын анықтау; - жарыстың спортсменнің психикасына қоятын талаптарын анықтау; - жарысты сәтті өткізу үшін қажетті адамгершілік, еріктік және басқа психологиялық сапалардың жиынтығын анықтау; - жаттықтыру әрекеті жағдайына психологиялық анализ жасау; . Спорттық жаттығулардың тиімділігін арттыру
үшін психологиялық жағдайларды жетілдіру. Спорт психологиясы спорттық шеберліктің жетілуінің механизмдері мен заңдылықтарын қарастырады.
а спорттық жаттығулардың әдіс тәсілдерін психологиялық негіздеу; б психикалық функцияны дамыту арқылы және жаттығудың аппараттық әдісін жасау арқылы спортсмен ағзасының барлық мүмкіндіктерін максималды қолдана алу үшін жолдарды қарастыру; в спорттың жеке түрлерін психологиялық сипаттау әдісін, әлеуметтік құрылым және спорттық команданың психологиялық ахуалын, спорттық мүмкіндіктерді психодиогностикалау әдісін өңдеу; г жаттығу жағдайында жарыстық жағдайды ғылыми негізделген модельдеу әдісін өңдеу. 3. Спортсмендердің жарыс алдыңдағы дайындықтарының психологиялық негізін жетілдіру [5]. Қазіргі уақытта спортсменнің жарыс алдыңдағы дайындығының мазмұны мен сипаты түбірімен өзгерген. Жарысты сәтті өткізу үшін физикалық және тактикалық дайындықтың жоғары деңгейде болуы жеткілікті емес. Қозғалыс, сенсомоторлы дағдылармен қоса интеллектуалды дағдылар және топтық әрекет дағдыларының маңыздылығы артуда. Сондықтан жарыс алдындағы дайындықта әр түрлі психикалық процесстер мен қалыптар үлкен мәнге ие болуда. Сондай – ақ психихологиялық факторлар мен жарысқа қатысу үшін спортсменді психологиялық дайындаудың рөлі өсуде. Мұндай дайындықтың әдіс – тәсілдері өңдеу – спорт психологиясының негізгі қызметінің бірі. Бұл қызметті жүзеге асыру үшін мыналарды іске асыру қажет: а жарыс жағдайында психика қызметінің заңдылықтарын зерттеу және жарыстық әрекеттің тұрақтылығы мен сенімділігін арттыратын әдістерді өндеу; б жарыс алдындағы және жарыс жағдайында пайда болатын психикалық қалыпты зерттеу; в
психо-логиялық жолдарын, әдістерін және тәсілдерін қалыптастыру және психологиялық жарақатқа төзімділігін арттыру. Спорт психологиясының пәні- әр түрлі спорттық әрекеттің және спортсмен тұлғасының психологиялық ерекшеліктері. Қазіргі заманғы қоғамда спорт үлкен орын алады. Ол адамның жан жақты физикалық дамуын ғана қамтамасыз етпейді, сонымен қатар, онда моральді еріктік қасиеттерді тәрбиелейді. Спорт түрлері алуан, бірақ оның бәрі спорттық жарыстарда және жүйелік жаттығуларда қатысуды талап етеді. Спорттық жаттығулардың тиімді әдістерін өңдеу үшін біріншіден, спорттық әрекетке тән заңдылықтар мен ерекшеліктерді, екіншіден, осы әрекеттің субъектісі ретінде спортсмен тұлғасын зерттеу керек. Басқа ғылымдар сияқты спорт психологиясы спорттық әрекеттің маңызды жақтарына талдау береді және көптеген мәселелерін шешуге көмектеседі. Спорт психологиясы спорттық әрекет жағдайында адамның психикасының заңдылықтарын, дамуын, көрінісін зерттейтін психологиялық ғылым саласы. Спорттық әрекеттің адамның басқа әрекеттерінен қандай айырмашылығы бар? Спорт спецификасы
жарыстарда жеңіске жету мақсатымен өзін күнделікті физикалық және психикалық жүктемеге салуға мүмкініндік беретін жоғары мотивацияда, осы мотивация арқасында спорт адамның мүмкіндіктерінің табиғи лабораториясына айналды. Спорт психологиясы жарыс және жаттығу жағдайындағы ұжым және жеке адамның психикалық әрекетінің заңдылықтарын зерттейді. Спорт психологиясы еңбек психологиясы, ойын психологиясы, педагогикалық психология сияқты адам әрекетінің нақты түрлерінің негізін зерттейтін психология бағыттарының бірі. Ғылымдар жүйесіндегі спорт психологиясының орны екі сипатпен анықталады: психологиялық ғылымдар саласы ретіндегі орны және спорт жайлы ғылымдар жүйесіндегі орнымен. Психология саласы ретінде спорт психологиясы жаратылыстану, философия, әлеуметтік ғылыми дисциплиналар жүйесінде ортаңғы орынға ие. Жаратылыстану ғылымдары бағытында спорт психологиясы физиологиямен, психофизиологиямен, медицинамен, биологиямен, математикамен, физикамен тығыз байланысты. Әлеуметтік бағытта спорт психологиясы педагогикамен, әлеуметтанумен, мәдениеттанумен тығыз байланысты. Спорт психологиясы спорт жайлы ғылымдар ретінде физикалық тәрбиелеу теориясы мен методикасымен, спорт гигиенасымен, спорт медицинасымен, спорт биомеханикасымен, кинезиологиямен, спорт метрологиясымен тығыз
байланысты. Сонымен
қатар спорт
психологиясы математиканың, статистиканың, кибернетиканың, электрониканың, модельдеудің әдіс–тәсілдерін қолданады. Спорт әлеуметтік құбылыс сияқты және адам әрекетінің ерекше түрі ретінде көптеген ғылымдардың зерттеу объектісі болып табылады. Олардың барлығы, сонымен қатар психология спорттық әрекетті өзінің негізгі міндеттері, өзінің әдіснамалық ұстанымын зерттейді. Адам әрекетінің, сонымен қатар, спорттың кез келген міндетіне психологиялық компонентке тән, сондықтан психика жұмысын нәтижелі ететін психология. Спорттың әр түрі жарысты сәтті өткізу үшін физикалық және психикалық қасиеттердің белгілі бір қалпын талап етеді, бүгін спортсменнің физикалық дайындығы жоғары деңгейде болғандықтан, жарыста жеңу үшін шешуші фактор психологиялық дайындық болып табылады. Болашақ чемпиондарды табуға көмектесу, қажетті психикалық қалыптың дамуының алғы шарттарын анықтау – спорт психологиясының міндеті болып табылады. Қорытындылай келе спорт психологиясы бүгінгі таңда жан жақты зерттеуді қажет ететін ғылымдардың бірі болып қала бермек. Әдебиеттер: 1.
Гогунов Е.Н. Психология физического воспитания и спорта. – М.: ACADEMIA, 2004. 2.
физкультурных вузов. – М.: «Флинта», 2000. 3.
Кретти Дж. Б. Психология в современном спорте. – М.: ФиС, 1988. 4.
Пуни А.Ц. Очерки психологии спорта. – М.: ФиС, 1976. 5.
Бабушкин Г.Д. Проблема психологического обеспечения подготовки спортсменов // Психология и педагогика в средней и высшей школе. – 2007. №2. жүктеу/скачать 405,13 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|