Халықаралық Ғылыми-тәжірибелік конференция международная научно-практическая конференция

39

Мектеп отбасы сияқты гендерлік әлеуметтендірудің маңызды институтына жатады. Психологиялық 

білімнің  дамуында  ұл  мен  қызды  дифференциялап  оқыту  (П.  П.  Блонский,  В.  В.  Зеньковский,  П. 

Ф.  Каптерев,  A.C.  Макаренко,  А.  П.  Нечаев,  М.  М.  Рубинштейн  және  т.б.)  кең  таралған  жоқ.  Тек 

ХХ  ғасырдың  60  жылдарында  тәрбиелеу  мен  оқытуда  жыныстық  рөлдік  тұрғы  (Б.Г.  Ананьев,  В.А. 

Геодакян, В. Е. Каган, И. С. Кон, Э. Г. Костяшкин, А. Г. Хрипкова, JI.H. Тимошенко) дами бастады.

Қазіргі  кездегі  зерттеулер  тұлғаның  әлеуметтенуіндегі  жыныстық  ерекшеліктерді  гендерлік 

тұрғыдан  (И.  С.  Клецина,  O.  A.  Константинова,  A.  B.  Мудрик,  JI.B.  Попова,  М.Л.  Сабунаева,  Е.С. 

Сахарчук, Л. B. Штылева) қарастырып келеді.

Гендерлік  тұрғы  тәрбие  мен  оқытудағы  тұлғалық  бағытталған  тұрғының  құрамдас  бөлігі  және 

баланың жынысына байланысты ерекшеліктерін ескеріп, оның тұлғалық мүмкіндіктерінің дамуына 

жағымды білім беру ортасын қалыптастыру, тәрбиелеу мен оқытудың тиімді бағдарламасын, әдіс-

тәсілдерін қолданумен анықталады.

Соңғы кездері оқушылардың және педагогтардың іс-әрекетін бағалауда құзыреттілік тұрғы кең 

қолданысқа енуде. Бұл ең алдымен білім берудің мақсаты «білім» парадигмасынан «құзыреттілікке» 

білім, білік, дағды дамытуға бағытталған парадигмасына көшуіне байланысты. Құзыреттілік ұғымы 

«білім», «білік» және «дағды» сияқты ұғымдарды қамтиды. Құзыреттілік – бұл алынған білімдер мен 

біліктерді іс-жүзінде, күнделікті өмірде қандай да бір практикалық және теориялық мәселелерді ше-

шуде қолдана алу қабілеттілігі.

Гендерлік  тұрғыны  білім  беруде  жүзеге  асыру  үшін  педагогтың  гендерлік  құзыреттілігі  бо-

луы шарт. И. А. Зайганов бойынша, педагогтың гендерлік құзыреттілігі – білім берудегі гендерлік 

тұрғының мәнін түсінетін, педагогикалық үрдісті ұйымдастыруда гендерлік стратегияны жүзеге асы-

ра алатын, білім беру жүйесінде гендерлік білімін педагогикалық өзараәрекетте қолдану білігінен 

тұратын  педагогтың  базалық  құзыреттілігі.  Гендерлік  құзыреттілікті  базалық  құзыреттілікке 

жатқызамыз, себебі, кең қызметтілік, пәнаралық, кеңкөлемділік сипатта және педагогтің гендерлік 

мәдениетіне байланысты коммуникативті білік пен интеллектуалдық қабілетті талап етеді.

Білім берудегі гендерлік мәселені шешуде педагогтар бірнеше бағыттарды ұстанады:

-    Биодетерминизді ұстанушылар жыныс арасындағы биологиялық ерекшеліктерге мән береді 

және «идеалды» ұл оқушы мен қыз оқушының арасында айырмашылық бар деген пікірді 

жақтайды.

-    Құрылымды  функционализм  көзқарасындағылар  ұл  мен  қыз  балада  түрлі  қасиеттерді 

қалыптастыру  керек,  себебі  олар  болашақта  түрлі  қоғамдық  қызметтерді  атқарады  деген 

ойды ұстанады.

-    Кеңестік педагогика идеясын жалғастырушылар ұл мен қыз бала арасында еш айырмашылық 

жоқ, оқыту үрдісі барлығына теңдік негізде ұйымдастырылуы керек деп түсінеді.

-  Гендерлік  педагогиканы  жақтайтындар  жыныс  арасындағы  ерекшелікті  жасырмайды  және 

жеке тұрғыда жұмыс жасау керек деген пікірді ұстанады.

О. П. Нагель бойынша гендерлік құзыреттілік түрлері:

-  теориялық  құзыреттілік:  педагогтың  ұл  мен  қыздың  психологиялық  статусының 

айырмашылығын  білу,  мектепке  дейінгі  шақтағы  баланың  жыныстық  дамуының  дина-

микасын  білу,  мектепке  дейінгі  шақтағы  балаларға  ер  адам  мен  әйел  адам  қасиеттерін 

қалыптастырудың әдістері мен формаларын білу.

-    диагностикалық  құзыреттілік:  жыныстық  әлеуметтену  үрдісін  зерттеуде  диагностикалық 

әдістерді қолдана алу дайындығы.

-    тұлғалық  құзыреттілік:  өзіндік  тұлға  қасиеттерін,  гендерлік  стереотиптерді,  ұқсастықты 

(идентичность), гендерлік рөлді түсіну, өзінің жеке тұлғалық қасиеттерін тану.

-    технологиялық құзыреттелік: мектепке дейінгі баланың іс-әрекет түрлерін ұйымдастыруда 

гендерлік тұрғыны пайдалана алу дайындығы [2].

И. А. Зайганов бойынша педагогтың гендерлік құзыреттілік құрылымы мынадай компоненттер-

ден тұрады: 

1. Мотивациялық-құндылықтық компонент:

- гендерлік тұрғыны қолдануға деген жағымды мотивация;

- педагогикалық іс-әрекетте гендерлік тұрғыны түсіну;

- оқушылар және әріптестермен өзараәрекетте гендерлік стереотиптер мен нормаларды қабылдау.

2.  Когнитивті  компонент  –  педагогтың  гендерлік  білім  жүйесін  игеруі  және  педагогикалық  іс-

әрекетте қолдана алуы. Білім жүйесіне жатады:

- гендер туралы және гендерлік қатынастар туралы білім;

- білім беру үрдісі субъектілерінің гендерлік ерекшеліктері туралы білім;

- ұл мен қыздың гендерлік әлеуметтену ерекшелігі;

- оқушылардың танымдық үрдістерінің жыныстық дифференциациясы;

- гендерлік дифференциацияның технологиясы және қызметі;

40

- гендерлік схематизация және гендерлік әсерді болжай алу тәсілін игеру.

3. Мінез-құлықтық компонент – педагогтың кәсіби іс-әрекетінде гендерлік тұрғыны қолдана алу 

білігі  мен  дағдысының  қалыптасу  деңгейі.  Зерттеушілердің  ойынша  гендерлік  мінез-құлық  өзіне 

қабылдаған рөлдердің жиынтығын көрсете алуы және оған нақты әлеуметтік жағдаяттар әсер етеді.

С. В. Рожкова, В. В. Мошненко бойынша педагогтың гендерлік құзыреттілік құрылымы:

1. Мазмұндық компонентке педагогика мен психологияның гендерлік мәселелері (білім беру 

үрдісіндегі  гендерлік  ерекшеліктер  туралы  білім),  ер  адам  мен  әйел  адамның  қоғамдағы 

жағдайы, «жасырын оқу жоспары» түсінігі және оқулықтарды гендерлік талдау технологи-

ясы кіреді.

2. Рефлексивті компонент педагогтың гендерлік мәселелерге деген жеке тұлғалық қатынасын 

және  осы  мәселелерге  өз  көзқарасының  болуы,  өзіндік  педагогикалық  іс-әрекеттері  мен 

кәсіби пікірлерінің талдауы негізінде өзін жетілдіруге ұмтылуды көрсетеді.

3. Ұйымдастырушы компонент оқушылардың гендерлік әлеуметтену үрдісін басқару білігі және 

гендерлік теңдік идеясы негізінде оқу үрдісін ұйымдастыруды көздейді [3].

М. А. Радзивилова бойынша педагогтың гендерлік құзыреттілік құрылымы мынадай компонент-

терден тұрады: когнитивті, мотивациялық және операционалды.

1.  Когнитивті  компонент  –  педагогта  педагогикалық  іс-әрекетке  бағытталған  гендерлік  білім 

жүйесінің болуы.

2.  Мотивациялық  компонент  –  гендерлік  тәрбиені  саналы  түрде  жүзеге  асыру  деңгейі, 

педагогикалық  іс-әрекеттегі  өзінің  гендерлік  рөлін  саналы  түсінуге  ұмтылу,  тәрбиешілер 

және әріптестермен өзараәрекетте жыныстық мінез-құлық стереотиптен алыстап, гендерлік 

нормалар жүйесін шығармашылық тұрғыда қолдана алу білігі, баламен белгілі бір жыныс 

өкілі ретінде ізгілікті қатынаста болу.

3. Операционалды компонент – педагогың гендерлік тәрбие берудегі практикалық дайындығы:

-  гендерлік  әлеуметтену  үрдісінде  проблемді  жағдаят  ұйымдастыра  алу  және  педагогикалық 

жағдаятты реттеу дағдысының қалыптасуы;

- педагогикалық күштерді және жеке ерекшеліктерді, баланың әлеуметтік жағдайын ұштастыра 

алу білігі. 

Педагогтың  гендерлік  құзыреттілігінің  қалыптасуын  М.  А.Радзивилова  деңгейлерге  бөлді: 

нормативті  (төмен  деңгей),  нормативті-шығармашылық  (орташа  деңгей),  жеке-шығармашылық 

(жоғары деңгей) [4].

Кесте – 1 Педагогтің гендерлік құзыреттілігінің қалыптасу деңгейі (М. А. Радзивилова)

Гендерлік құзыреттілік сипаттамасы

Апрейзерлер

нормативті

нормативті – 

шығармашылық

жеке – 

шығамашылық

Жыныстық рөлдік мінез-құлық нор-

масын білу, жыныс өкілі ретінде өзіне 

деген эмоционалды-құндылықты 

қатынас;

+

+

+

Балалардың психожыныстық даму 

заңдылықтарын білу;

+

+

+

Гендерлік әлеуметтену ерекшеліктерін 

білу;

+

+

Педагогикалық жағдаятты 

ұйымдастыру білігі мен дағдысы;

+

+

+

Гендерлік әлеуметтену үрдісін реттеу 

(балаға жеке-дара көмек көрсету);

+

Ұл мен қыздың гендерлік мінез-құлқын 

диагностикалау және түзету;

+

+

Балаға гендерлік тәрбие беру және 

дамыту мәселесі туралы ата-ана пози-

циясын өзгерту мақсатында жұмыстар 

ұйымдастыру;

+

Гендерлік тәрбие беруде өзіндік жеке 

әдістемелер мен технологияларды 

құру.

+

Гендерлік білім беру жүйесін құру мақсатында елімізде 2006-2016 жылдарға арналған Гендерлік 

теңдік  стратегиясын  бекітуде  мектепке  дейінгі  тәрбиелеу  мен  оқытудың,  жалпы  орта,  кәсіптік 

білім  берудің,  соның  ішінде  жоғары  оқу  орындарынан  кейін  білім  берудің  барлық  деңгейлерінің 

41

білім беру бағдарламаларын іске асырып жатқан оқу орындары тәрбиешілерінің, мұғалімдері мен 

оқытушыларының  гендерлік  білім  беру  саласындағы  біліктілігін  арттыру  жобаларына  қолдауды 

кеңейту, қызметтің түрлі салаларында мамандар даярлау кезінде арнайы гендерлік білім беру кур-

старын енгізуді ұсыну, педагогикалық жоғары оқу орындарында гендерлік білім беру саласындағы 

мамандар даярлауды ұйымдастыру, білім беру жүйесінің педагогтары (мұғалімдері), оқушылары, 

мамандары үшін гендер-тренингтер өткізу шаралары қарастырылған [5].

Қорыта келе, педагогтың гендерлік құзыреттілігі гендер туралы білімнің болуы емес, оқушылардың 

жыныстық  ерекшеліктеріне  қарай  теңдік  принципі  негізінде  мінез-құлықты  қамтамасыз  ететін, 

менталитетті  қалыптастыруға  бағытталған  іс-әрекет  дағдыларының  бірлігі  ретінде  көрінеді.  Біздің 

ойымызша, білім беруде теңдік негізде оқыту барлығына бірдей идеясында емес, ерекшеліктері бар 

объективтілік идеясында, яғни оқушыларды жынысына тәуелсіз өз мүмкіндіктерін саналы сезінуге 

жағдай жасайтын оқу үрдісін ұйымдастыру қажет. 

Әдебиеттер тізімі

1. Штылева Л. В. Педагогика и гендер: развитие гендерных подходов в образовании – www.ivanovo.

ac.ru/win1251/jornal/jornal3/shtil. htm.

2. Константинова О. А. Гендерный подход к обучению школьников: Дис. … канд. пед. наук. – Саратов, 

2005.

3. Турутина Е. С. Гендерное образование как фактор совершенствования качества подготовки учите-

ля // Материалы Всероссийской научно-методической конференции, 19–21 февраля 2004 года. Том 

1. – Томск: 2004. С. 75–80.

4. Радзивилова М. А. Структура гендерной компетентности педагога // Педагогическое образование 

№4.2009 С. 35–41.

5.  Қазақстан  Республикасында  2006-2016  жылдарға  арналған  Гендерлік  теңдік  стратегиясы  //  ҚР 

Президентінің 2005 ж. 29 қараша №1677 Жарлығы.

ВНЕДРЕНИЕ ПОЛИЯЗЫЧИЯ В ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫЙ ПРОЦЕСС НАЗАРБАЕВ 

ИНТЕЛЛЕКТУАЛЬНОЙ ШКОЛЫ ГОРОДА ПАВЛОДАР

Арингазинова А. М.

Назарбаев Интеллектуальная школа г. Павлодар

РЕСПУБЛИКА КАЗАХСТАН

Аңдатпа

Берілген  мақалада  Павлодар  қаласындағы  Назарбаев  зияткерлік  мектебінде  оқу  үдерісі  сапасының 

жоғарылауының  негізі  болып  табылатын  көптілділікті  енгізу  қарастырылған.  Мектептің  осы  жылы  ғана 

ашылғанына қарамастан, оқытуда көптілділік саясатын енгізу үшін сенімді қадамдар жасалуда. Мақала көптілді 

білімнің міндеттерін ойдағыдай шешуде мектептің іс-әрекеттерін көрсетеді.

Аннотация

В  данной  статье  рассмотрен  процесс  внедрения  полиязычия  в  Назарбаев  Интеллектуальной  школе  города 

Павлодар, как одной из главных составляющих повышения качества образовательного процесса. Несмотря на то, 

что данная школа открылась в текущем году, в настоящее время выполняются уверенные шаги по внедрению 

политики полиязычия в процессе обучении. Статья отражает деятельность школы в целях успешного решения 

задач полиязычного образования.

Abstract

This article examined the implementation process of multilingualism in Nazarbayev Intellectual School in Pavlodar city, 

as one of the main components to improve the quality of the education process. Despite the fact that the school has been opened 

in the current year lots of bold steps have been made to implement multilingualism policy in training. The article reflects the 

successful actions of the school which have been made to solve problems of multilingual education.

Сфера образования модернизируется в связи с объективной потребностью казахстанского обще-

ства.  Возникает  необходимость  найти  оптимальные  пути  организации  учебного  процесса,  рацио-

нальные варианты содержания обучения и его структуры.

42

Знакомясь с Концепцией системы образования РК до 2015 года можно подчеркнуть следующие 

слова.  Которые  отражают  веяние  образовательного  процесса  «Знание  родного,  государственного, 

русского и иностранного языков расширяет кругозор человека, содействует его всестороннему раз-

витию, способствует формированию установки на толерантность и объемное видение мира» [3].

Устоявшийся менталитет современного этапа развития казахстанского общества импонирует соз-

данию поликультурной личности, языковая ситуация в Казахстане – многонациональном государ-

стве, в которой переплелись народы а также маленькие народности, нации, культуры, в настоящее 

время диктуют необходимость разработки актуальных принципов и интеллектуальных подходов к 

формированию коммуникабельной языковой личности. 

По  мнению  Президента  Н.  Назарбаева  «...Казахстан  уникален  и  силен  своей  многонациональ-

ностью. На его земле сформировалось уникальное поликультурное пространств. Поликультурность 

Казахстана – это прогрессивный фактор развития общества. Евразийские корни народов Казахстана 

позволяют соединить  восточные,  азиатские,  западные,  европейские  потоки и  создать  уникальный 

казахстанский вариант развития поликультурности».

Непосредственное влияние на качество образовательных услуг оказывают методы и средства об-

учения.  Ядром  образовательной  системы,  определяющим  качество  обучения,  является  кадровый 

потенциал, от уровня профессиональной подготовленности преподавателей, от их владения новей-

шими методами и средствами обучения, а также от уровня их креативной деятельности зависит ка-

чество образовательных услуг. 

Просматривая историю образования казахстанского общества была прослежена линия заинтере-

сованности просветительской интеллигенции в изучении дополнительных языков. Даже в те далекие 

времена ученые прибегали к языкам которые в то время считались научными языками. Будь то ис-

пользование арабской письменности, либо латинской письменности. 

Стремление  учиться  и  учить  на  языке,  который  считался  востребованным  либо  научным  при-

водило к тому что общество старалось по возможности учить подрастающее поколение тому или 

иному языку так, как образованный человек знал не один язык а несколько. В недалеком прошлом 

большую популярность имел французский язык. На сегодняшний день особу популярность имеет 

английский язык. 

Данное  учреждение  открывает  феноменальные  возможности  как  учащимся,  так  и  учите-

лям.  Одним  из  важнейших  аспектов  стратегии  Ниш  является  создание  поли  язычной  личности. 

Полиязычие в Казахстане поддерживается президентом Назарбаевым Н. А., что неоднократно было 

озвучено на всех политических уровнях. 

Хотя школа, только открылась, но стремление учащихся и учителей быть в течении мировых тен-

денций развития и саморазвития уже имеет определенные достижения. С сентября уже проводятся 

совместные уроки с иностранными коллегами.

Анализируя  слова  главы  государства  в  своих  выступлениях  и  обращениях  Президент  страны 

Нурсултан Абишевич Назарбаев неоднократно говорил о важности и значимости развития полия-

зычия для многонационального Казахстана. Идею триединства языков в Казахстане Президент впер-

вые озвучил ещё в 2004 г., впо-следствии неоднократно к ней возвращаясь. Так, в октябре 2006 г. на 

ХІІ сессии Ассамблеи народа Казахстана Глава государства вновь отметил, что знание, как минимум, 

трех языков важно для будущего наших детей. А уже в 2007 г. в Послании народу Казахстана «Новый 

Казахстан в новом мире» Глава государства предложил начать поэтапную реализацию культурного 

проекта «Триединство языков». Именно с этого момента и начинается отсчёт новой языковой поли-

тики независимого Казахста-на, которая сегодня может служить примером для других стран мира 

по степени популярности в обществе и уровню своей эффективности. Гармонично войдя в процесс 

духовного  развития  народа,  языковая  политика  неотделима  от  общей  политики  масштабной  со-

циальной модернизации [1]. Президент считает, что для успеха модернизации очень важно, чтобы 

каждый гражданин был полезен своему Отечеству. Модернизация нужна всем казахстанцам, только 

при таком понимании может быть достигнут широкий общественный консенсус и успех в нашем не 

легком труде.

Данная методика повышает интерес как и самих учащихся к предмету, так и самих учителей к 

методике совместного преподавания. Интерес учащихся в первую очередь вызван тем, что ученики 

до данного момента не сталкивались с таким ведением уроков.

Назарбаев  Интеллектуальная  школа  стремится  создать  лингвистическую  компетентность  уча-

щихся с целью развития эффективной коммуникации и содействовать поступлению в высшие учеб-

ные заведения международного уровня.

Для достижения этой цели Назарбаев Интеллектуальная школа внедряет политику трехъязычно-

го обучения. Школа обучает казахскому, русскому и английскому языкам и использует все три языка 

для преподавания учебных предметов образовательной программы.

43

Политика  трехъязычия  отражена  в  учебной  программе  по  предмету  «Информатика»  основ-

ной школы следующим образом: в 6, 7 и 8 классах предмет преподается на русском языке, в 9 и 10 

классах предмет преподается на русском и английском языке с использованием метода командное 

преподавание. 

Политика трехъязычного образования в Назарбаев Интеллектуальных школах определяет подхо-

ды в обучении и роли учителей языковых и неязыковых дисциплин. Реализация языковой политики 

отражается в следующих разделах учебной программы по предмету «Информатика» [2].

Политика внедрения полиязычия выражена следующим образом:

- учителями английского языка Назарбаев Интеллектуальной школы города Павлодар разработа-

ны планы по курсу проведения дополнительных занятий английского языка в зависимости от уровня 

подготовленности учителя;

- учителями казахского языка Назарбаев Интеллектуальной школы города Павлодар разработа-

ны планы по курсу проведения дополнительных занятий казахского языка в зависимости от уровня 

подготовленности учителя;

- учителям предоставлена возможность изучать казахский и английский языки;

- в учебный процесс также внедряется методика ведения урока на на двух языках.

Одним из первых таких уроков в данной школе пришлись на проведение уроков информатики [2].

В школе успешно реализуется программа привлечения зарубежных учителей в образовательный 

процесс, практикуется проведение уроков с целью качественного образования. 

Как любое начинание,  интеграция полиязычного образования имеет как свои положительные 

стороны, так и трудности. При внедрении полиязычия наблюдаются следующие трудности: 

- разный уровень знания языка учащихся, их неуверенность на уроках;

- разный уровень знания языка учителей;

- недостаток знаний преподавателя по специально-ориентированному английскому языку.

При внедрении полиязычия наблюдаются следующие положительные тенденции: 

- учащиеся проявляют большую заинтересованность в данных уроках;

- учащиеся обучаются в условиях интеграции информатики и английского языка;

- более высокая мотивированность при подготовке к данным урокам;

- обмен опытом, внедрение методик зарубежных специалистов (учителей);

- организация языковых стажировок и обучение преподавателей ведущих предметы на англий-

ском языке.

Была отмечена динамика заинтересованности к самостоятельному изучению английского языка 

для того, чтобы более качественно проходили совместные уроки так, как не знание языка и не стрем-

ление к пониманию может привести к тому, что такой тип уроков может стать перед проблемой 

непонимания учителей. То есть стремление к коммуникации ведет учителей информатики к совер-

шенствованию навыков говорения на английском языке.

Таким образом, несмотря на ряд проблем, связанных с введением полиязычного образования в 

школе, ведется активная работа по их преодолению. 

Содержание полиязычия, как социально – культурного феномена, представляет собой интегра-

тивную систему, отражающую часть совокупного образования. Именно через содержание образо-

вания осуществляется преемственность полиязычия, которое в свою очередь обеспечивает прогресс 

личности с широким спектром возможностей.

Внедрение  полиязычного  обучения  в  Назарбаев  Интеллектуальной  Школы  города  Павлодар  в 

данный момент находится на начальном этапе. Однако, за этот небольшой период, были достигнуты 

определенные положительные результаты, выявлены трудности и разработаны способы их преодо-

ления, а также определены дальнейшие направления развития полиязычия. По нашему убеждению, 

работа в данном направлении будет способствовать эффективности обучения, а также повышению 

конкурентоспособности учащихся.

жүктеу/скачать 4,05 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: