Халықаралық Ғылыми-тәжірибелік конференцияның ЕҢбектері

58 
 
ИНТЕЛЛЕКТУАЛДЫҚ БОЛАШАҚТЫ ДАМЫТУДЫҢ ФАКТОРЫ РЕТІНДЕ-ЖОҒАРЫ 
БІЛІМДІ ЖАҺАНДАНДЫРУ 
 
ГЛОБАЛИЗАЦИЯ ВЫСШЕГО ОБРАЗОВАНИЯ КАК ФАКТОР РАЗВИТИЯ 
ИНТЕЛЛЕКТУАЛЬНОГО ПОТЕНЦИАЛА 
 
GLOBALIZATION OF HIGHER EDUCATION AS A FACTOR OF INTELLECTUAL POTENTIAL 
DEVELOPING 
_________________________________________________________________________________________ 
 
ҼОЖ 789.456. 
 
12  ЖЫЛДЫҚ МЕКТЕПКЕ ӚТУ ЖАҒДАЙЫНДА ФИЗИКА-МАТЕМАТИКА ЖӘНЕ 
ИНФОРМАТИКА ПӘНАРАЛЫҚ БАЙЛАНЫСЫН ЖҤЗЕГЕ АСЫРУ – ОҚУШЫЛАРДЫҢ 
ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ БЕЛСЕНДІЛІГІН АРТТЫРУДЫҢ НЕГІЗІ 
 
Абдигапирова У.А., Бҥркіт Ә.Қ., Ерматов Ш.Р., Рамазанова Қ.С., Киізбаев А. 
Сайрам аудандық   Қарамҧрт елді мекені,  №57 «И.В.Панфилов» атындағы  жалпы орта 
мектебі,Шымкент қалалық  №2 «Ҽ.Бҿкейханов» атындағы жалпы орта мектебі, М.Ҽуезов атындағы ОҚМУ, 
Шымкент, Қазақстан 
 
Дарынды  оқушылардың  компьютерлік  нобайлармен  жҧмыстар  орындауы  ҿте  пайдалы.  Себебі, 
компьютерлік  нобайлар  жасау  арқылы  объектілердің  табиғи  бейнесін  жҽне  оның  қасиеттерін  толық 
ашып кҿрсету барысынды шығармашыл идеялардың пайда болуына жол ашып, соңы ҥлкен жаңалыққа 
ҧласуы  мҥмкін.  Мҧндай  ҽрекеттің  іс-жҥзінде  тексеруден  ҿткен  «Компьютерлік  зерттеу  сабағы», 
«Компьютермен  тексерілетін  жаттығу  тапсырмаларын  орындау  сабағы»  –  дейтін  мысалдарын  айтуға 
болады. Компьютерлік зерттеу сабағында оқушылармен компьютерлік нобайды кҿріп, бақылап, талдау 
жасап,  қажетті  нҽтижелерді  алу  ҥшін  ҿз  бетінше  зерттеулер  жҥргізу  ҧсынылады.
 
Сонымен, 
компьютерлік  нобайлар  практикалық  іс-жҥзінде  тҽжірибе  жҥргізуге  мҥмкіндік  бола  бермейтін 
табиғаттың  кҥрделі  қҧбылыстарын  компьютерлік  техниканың  жоғары  деңгейлі  мҥмкіндіктерінің 
кҿмегімен нақты қҧбылысқа бірте-бірте жақындатып, витуальді тҥрде кҿрсетуге мҥмкіндік береді.  
Компьютерлік  нобайлаудың  жҽне  бір  артықшылығы,  зерттеу  жҧмыстарына  жҧмсалатын  уақыт 
ҥнемделіп, объектінің табиғи бейнесіне компьютерлік нобай мейлінше жақындай тҥседі. Бҧл дарынды 
балалар  мектеп  оқушыларының  ойлануына,  болжам  жасауына  тҥрткі  болып,  оқушылардың 
қызығушылығын  артырады,  шығармашылыққа  қарай  қадам  бастырады.  Ал  пҽн  мҧғалімі  болса, 
оқытудың  шығармашылық  ҥдерісінде,  кҿмекшінің  ғана  рҿлін  атқарады.  Осылайша  білім  алуға 
қызығушылығы  артқын  дарынды  оқушылар  шығармашылықпен  айналысуға  ден  қойып,  қосымша, 
ҿзіндік,  ҥйге  берілетін  жаттығу  тапсырмаларын  кҿптеп  орындап,  нҽтижелерін  тексеру  ҥшін 
компьютерлік экспериментке жҥгінеді. Компьютерлік эксперимент арқылы орындаған жҧмыстарының 
нҽтижесін ҿз бетінше тексеру, ойдағыдай нҽтиже жету дарынды оқушылардың қызығушылығын одан 
да жоғарылатып, рухани кҥш-қуатын арттырып, жҧмысты ғылыми зерттеу дҽрежесіне дейін жеткізуіне 
алып  барады.  Мҧның  ҿзі,  математика,  физика,  информатика  жҽне  т.  б.  сабақтарда  дарынды 
оқушылардың  білім  деңгейін  компьютерлік  технология  негізінде  тҥрлі  ҽдіс-тҽсілдерді  (жаттығу 
тапсырмаларын  орындау,  тесттерге  жауап  беру  т.б.)  қолданып  шыңдауға  қол  жеткіземіз  деген  сҿз. 
Мҽселен,  оқыту  ҥдерісінде  компьютерлік  техника  физика  мҧғаліміне  физикалық  есептеу 
экспериментіне  жиірек  сҥйенуге,  қандай  да  бір  физикалық  шамалардың  арасындағы  байланысты 
кҿрнекті  тҥрде  кҿрсетуге,  оқытудың  қолданбалы  бағытталуын  кҥшейтуге  кҿмектесетін  физика-
техникалық  мазмҧндағы  есептерді  тереңірек  зерделеуге  мҥмкіндік  береді.  Машиналы  графиканы 
пайдалана  отырып,  экранда  суреті  кҿрсетілген  бағдарлама  жазуға,  сондай-ақ  қозғалысқа  келтіруге 
болады.  Компьютердің  бҧл  мҥмкіндігі  кҿзге  байқалмайтын  кейбір  физикалық  ҥрдістерді 
демонстрациялап кҿрсетуге пайдаланылады. 
Шығарылу  жолы  қиын  жҽне  кҥрделі  болса,  ондай  есептердің  алгоритмін  тҥзіп,  бағдарламасын 
қҧрып  компьютер  арқылы  шешу  тиімді.  Ол  ҥшін  алдымен,  есеп  бірнеше  бҿліктерге  бҿлініп,  оларды 
қандай  тізбекпен  шешілетіндігі,  белгіленеді.  Яғни,  бірінші  кезең  есептің  қойылуы.  Бҧл  кезең  есептің 
шарттарымен  алынатын  нҽтижелерін  ажыратып  кҿрсетуге  арналады.  Одан  кейінгі  екінші  кезеңде, 
формула  тҥрінде  жазылатын  оның  математикалық  нобайы  жасалады.  Есеп  шығаруда  математикалық 
нобайды қҧру ҥшін алдымен [1-7]:  
– математикалық нобай негізделетін болжамды бҿліп алу;  
– алғашқы мҽліметтер мен нҽтижені анықтап алу;  

59 
 
–  алғашқы  мҽліметтер  мен  нҽтижені  байланыстыратын  математикалық  қатынастарды  жазу 
қажет. Яғни, осы кезеңде оның математикалық нобайы зерттеліп, бағдарламаланады. Алгоритм қҧру – 
компьютермен есеп шығарудың ҥшінші кезеңі деп аталады. Бағдарламалау тілінде жазылған алгоритм 
бағдарлама деп аталады. Тҿртінші кезең – бағдарламалау ҥдерісі. Бесінші кезең – ЭЕМ тапсырмаларын 
алғаннан  кейін  есепті  автоматты  тҥрде  ҿзі  шешеді.  Есептеуді  компьютерде  жҥргізе  отырып,  алынған 
нҽтижені  талдау  керек.  Мҧндай  жағдайда  математикалық  нобайды  нақтылау  қажеттігі  пайда  болуы 
мҥмкін.  
Сонымен,  физикалық  есептерді  шығару  ҥрдісінде  компьютерді  пайдалану  оқушылардың 
шығармашылық  жҧмысының  ҿнімділігін  арттыруға  ықпалын  тигізеді.  Компьютер  ҽдеттегі  физика 
есептерін  жаңа  мазмҧнымен  толықтыруға  мҥмкіндік  береді,  оларды  анағҧрлым  қолайлы,  қызықты 
етеді. 
Компьютерлік бағдарламалық қҧралдардың кҿрнекілігі дарынды балалар мектеп оқушыларының 
шығармашылық белсенділігін дамытуда ҥлесі ҥлкен екендігі анық.
  
Дарынды  оқушыларға  берілетін  білімді  қажетті  ақпараттармен  толықтырып,  тақырыпты  ҥлкен 
кҿрнекілікпен  шолуға  тек  компьютерлік  технологияның  кең  мҥмкіндігі  қолданылуы  керек  деп 
есептейміз. Ҿйткені, компьютерлік технологияның мҧндай ерекшелігі оны электрондық тақта ретінде, 
қажетіне қарай лекция, презентация жҽне т.б. сабақтарда кҿрнекі қҧрал ретінде пайдаланылып келеді. 
Себебі, қозғалыстағы бейнелердің кҿрнекілігі, дарынды оқушылардың қызығушылығы мен жан-жақты 
ойлануына  оңтайлы  ҽсер  етіп,  шығармашылық  белсенділігін  дамытуға  кҿмектеседі.  Компьютерлік 
кҿрнекі қҧралдармен дербес жҧмыс істеуші дарынды оқушылар тҽжірибе мен қҧбылыстың ҿзгерістерін 
алға,  артқа  жҥргізіп,  зерттеп,  оған  ҿзгерістер  енгізе  алады.
 
Мысалыға,  «Тармақталу  алгоритмін 
пайдаланып,  есептер  шығару»  тақырыбына  байланысты  жаңа  материалды  тҥсіндіргенде,  мҧғалім 
бірнеше  мысалмен  шектеліп  пысықтаса,  дарынды  оқушы  ҿзіндік  жҧмысын  орындағанда, 
бағдарламасының  коэффициенттерін,  ҿзіне  тҥсініксіз  болған  кейбір  операторларды  уақытша  ҿшіріп, 
нҽтижесін байқау арқылы ол оператордың қызметін толық тҥсініп алуына болады. 
Компьютерлік  техникамен  жҧмыс  істеген  оқушылар  ҽртҥрлі  бейнелерді, қозғалмалы  мҽтін  мен 
графиктерді  кҿрсетуі,  ойын  тҥріндегі  ақпараттармен  айналысуы  мҥмкін.
 
Оқушылардың  мҧндай  іс-
ҽрекеті  тақырыпқа  деген  ынтасы  мен  қызығушылығын  арттырады.  Дегенмен,  бҧл  іс-ҽрекет 
қҧралдарының  да  мҥмкіндігі  шектеулі,  ҿйткені  олар  оқушылардың  сабақ  уақытында  ғана  жҧмыс 
істеуіне  дайындалған.  Сол  себепті,  компьютермен  жҧмыс мҥмкіндігінің  тиімділігін  арттыру  ҥшін,  іс-
ҽрекет  қҧралдарын  оқушылардың  жеке  дербес  ҽзірлігі  ҥстінде  де  пайдалануға  болатындай  етіп 
қҧрастыруымыз керек. 
Педагогикалық  іс-ҽрекет  қҧралдары  арқылы  компьютер  экранында  бейнеленген  сызбалар, 
графиктер  мен  физикалық  қҧбылыстардың  қозғалыстағы  бейнелері  жҽне  т.б.  оқушыларға  ҿтілген 
тақырыпты  тҥсінікті  етумен  бірге,  уақытты  біршама  ҥнемдеуге  мҥмкіндік  беріп,  эксперименттің 
кҿрнекілігін,  ақпараттық  қанықтығын  елеулі  тҥрде  жоғарылатады,  оқушылардың  шығармашылық 
қызметіне белсенді тҥрде ықпал етіп, олардың шығармашылық белсенділігін арттырады. 
Компьютерлік технологияның жоғары деңгейлі кҿрнекілігі, педагогикалық іс-ҽрекет қҧралдары, 
толық тҥсіну мен меңгеруге қиын болған қҧбылыстарды дарынды оқушылардың кҿз алдына ҽкелуіне, 
елестетуіне  кҿмектеседі.  Мысалы  ретінде,  компьютерлік  қҧралдар  арқылы  тҥрлі  орталардағы  электр 
тогын  оқу-зерттеу  кезінде  металл  кедергісінің  жылу  ҿткізгіштігіне,  электролиттер  кедергісінің 
ерітіндінің  концентрациясына  тҽуелділігі  сияқты  лабораториялық  жҧмыстарды  бейнелеп  кҿрсетсе 
қҧба-қҧп болар  еді. Біз  қолданған  педагогикалық  іс-ҽрекет  қҧралдары  теориялық  материал мазмҧнын 
байытып,  жетілдірумен  қатар,  оқушылардың  пҽнге  қызығушылығын,  шығармашылық  белсенділігін 
дамытуға  болатынын дҽлелдеді.  Бҧлай  оқыту  оқушылардың шығармашылық белсенділігінің дамуына 
ықпал етеді. 
Дарынды  балалар  мектеп  оқушыларының  шығармашылық  белсенділігін  дамытудағы  біздің 
негізгі  мақсатымызға  арқау  болған  идеясы  компьютерлік  технологияның  педагогикалық  іс-ҽрекет 
қҧралдарын оқыту  ҥдерісінде  пайдалансақ,  оқушылар  жҧмысының ҿнімді болуына  кҿмектеседі  деген 
болжамнан  шыққан.  Зерттеу  нҽтижесінде  біздің  кҿз  жеткізгеніміз:  компьютерлік  техника 
мҥмкіндіктерінің, дҽстҥрлі оқыту ҽдістерін жаңа мазмҧнмен толықтыратынын, сабақты оқушылар ҥшін 
тҥсінікті,  қызықты  болатынына.  Мҽселен,  практикалық  жҧмыстардың  тҥрлі  типтерін  орындауда 
педагогикалық  іс-ҽрекет  қҧралдарының  тиімділігі  ерекше  сезіледі.  Мҧндай  іс-ҽрекет  қҧралдарының 
мақсаты оқушылардың практикалық дағдыларды игеруі мен алған білім деңгейлерін анықтауды жҥзеге 
асыру,  оқушыларға  ынтымақтастық,  сыйластық  жағдайында  ҿзін-ҿзі  дамытуға  жағдай  жасау, 
қҧрдастарымен  жарысу  элементін  тудыру  болып  табылады.  Оқушылардың  алған  білімін  тексеру 
қҧралдары  тест  тҥріндегі  сҧрақтар  тобынан  қҧралып,  жауапқа  жҧмсалатын  уақыт  пен  талаптанулар 
санын  жҽне  дҧрыс  жауаптары  негізінде  соңынан  оқушыға  нҧсқаулар  беріп,  бағасын  шығарады.  Бҧл 
қҧралдарға мынадай талап қойылған: оқушылар берген жауаптарының қателігі мен нҽтижелерін біліп, 
қате жауап берген жағдайда оларға қосымша ақпарат беріліп, алғаш жауап беруге кіріскен оқушыларға 

60 
 
сҧрақтардың  кҥрделілік  деңгейін  ҿздері  таңдап  алуға  ерік  берудің  зияны  болмас.  Оқушылардың 
шығармашылығын  оятатын  жҧмыстар  беріп,  олардың  шығармашылық  белсенділігі  мен  дербестігіне 
елеулі ықпал жасауға болады.
 
Оқытудың  компьютерлік  қҧралдары  кез-келген  ақпаратпен  жҧмыс  істей  алатын  мҥмкіндіктері 
бар  арнайы  компьютерлік  бағдарламалар.  Бҥгінгі  таңда  мҧндай  оқыту  қҧралдары  кҿптеп  кездеседі. 
Олар мектептерде, дарынды балаларға арналған мамандандырылған мектептердің барлық сыныптары 
бойынша  кез-келген  оқу  пҽнінен  арнайы  CD  немесе  FLАSH  дисктерде  дайындалып  патенттелінген. 
Оларды қажетіне қарай компьютерлік сыныптардың, интерактивті тақталардың кҿмегімен пайдалану, 
білім беру жҧмысының тиімділігін арттырады, оқушылардың шығармашылық белсенділігін дамытады 
Репетитор қҧралдары оқушыларға ҿтілетін материалдың ҿзара ҧқсас бҿліктерін бірте-бірте беру 
арқылы  оқытады.  Оқушылар  ҿздеріне  қажетті  тақырыптар  мен  тарауларды  таңдап  білім  алуына 
болады.  Репетитор  қҧралдары  бастапқы  жҽне  соңғы  нҥктелерін  ҿзара  байланыстырып  жҧмыс  істеу 
қағидасына  негізделген:
 
Теориялық  материал  берілгеннен  соң,  практикалық  жҧмыстар  тҥсіндіріліп, 
тапсырмалар  беріледі.  Соңынан,  меңгерілген  материал  бойынша  білімін  тексеріп,  бағалаумен 
қорытындыланады. Жіберген қателіктері бойынша нҧсқаулар беріледі. 
Репетитор қҧралдарына қойылатын талаптар: ҿтілетін тақырып материалы ықшамдалған, тиісті 
сҧрақтары жеңіл болып, меңгерген білімін бағалау ҽдістері объективті, қарапайым болуы керек. Басқа 
компьютерлік  қҧралдардағы  сияқты,  мҧнда  да  жеткілікті  деңгейде  кҿрнекі  материалдармен 
жабдықталған болады. 
Эксперименттік  қҧралдар  ретіндегі  компьютерлік  бағдарламалардың  қажеттілігі:  дарынды 
балалар  мектеп  оқушылары  зертханалық  жҧмыстарды  орындағанда  алынған  мҽліметтерді  кестеге 
енгізіп,  олар  бойынша  графиктер,  диаграммалар  тҧрғызады.  Ҿңделетін  информациялар  қажетті 
есептеулерден компьютерге енгізілген формулалар бойынша алынып, автоматты тҥрде ҿңделеді.
 
Яғни, 
кез-келген кҿлемді информацияларды ҿңдеуде компьютерлік эксперименттік қҧралдардың маңызы зор. 
Эксперименттік  қҧралдар  дарынды  балалар  мектеп  оқушыларының  зертханалық  ҿзіндік  зерттеулер 
жҥгізуіне мынадай қағидаларды ҧстануы тиіс: 
– эксперименттік қҧрал тиімді қҧрылып, зерттелетін мҽселенің толық қамтуы;  
–  компьютерлік  зерттеу  табиғи  эксперименттермен  тең  деңгейде  ҧштасатындай  бағдарлама, 
пайдалануға қолайлы болуы; 
–  эксперименттік  қҧралдар  қажетті  ҽдістемелік  нҧсқаулармен  жабдықталып,  оны  пайдаланған 
оқушылар ҿзінің шығармашылығын, тиімді жҥргізетіндей болуы. 
Тестік-тексеру  қҧралы  ҽрбір  сҧраққа  арнайы  дайындалған  дҧрыс  жҽне  дҧрыс  емес  жауаптар 
тобынан  қҧралған  сҧрақтар  тізбесінен  тҧрады.  Тестік-тексеру  қҧралы  негізінен  уақытты  жҽне  тағы 
басқа  экономикалық  жағдайларды  тиімді  пайдалану  ҥшін,  оқушылардың  білімін,  біліктілігін, 
дербестігін  жылдам,  тез  тексеру,  анықтау  мақсатында  пайдаланылады.  Тест  тапсырушы  берілген 
сҧраққа  сҽйкес  дҧрыс  жҽне  дҧрыс  емес  жауаптар  тобынан  дҧрыс  жауапты  таңдауы  керек.  Тестік 
тексеру нҽтижелері белгіленген сҧрақтар реті таусылған соң, дҧрыс жауаптардың санына байланысты 
оқушылардың білім деңгейі бағаланып, нҧсқаулар беріледі. 
Имитациялық  қҧралдар  негізінен  экспериментпен  тікелей  жҧмыс  істеу  мҥмкін  емес  болып 
келетін табиғи процестермен жабдықтауда басқаша айтқанда, эксперимент ҥшін керекті жағдай, қҧрал-
жабдықтардың  орнына  математикалық  нобайлар  кҿмегімен  жҧмыс  жасағанда  пайдаланылады. 
Дарынды  балалар  мектеп  оқушылары  мҧндай  қҧралдармен  жҧмыс  істеу  барысында  нобай 
параметерлерін  зерттеу  жҧмысының  қажетінше  ҿзгерте  алады.  Нобай  –  имитациялық  қҧралдардың 
негізі моторы болып табылады. 
Зерттеулер барысында оқушылар мақсатқа жету бағытында эксперимент кҥйіндегі жаңа дҥниені 
жаратады.  Яғни,  нобай  параметерлерін  ҿзінің  қажетіне  қарай  ауыстыра  отырып,  бҧрын  болмаған 
жаңалықтар  ашудың  кілтін  табады.  Зерттеулер  барысында  дарынды  оқушылардың  болжамдары 
расталып жаңалыққа айналса, кейде теріске шығып қайта болжамдауға кіріседі.
 
Имитациялық қҧралдар дайындауда мынадай мақсатты ҧстану керек: 
–  имитациялық  қҧралдар  интерфейсі  мҥмкіндігінше  қарапайым  ҽрі  объективті,  дҽл,  жан-жақты 
жҧмыс істей алатын нобайдың дайындалуы; 
–  имитациялық  қҧралдар  оқушылардың  шығармашылық  белсенділігін  дамыту  мақсатында 
нобайдың ҽртҥрлі жағдайларында жҧмыс істей алатындай болуы;
 
–  имитациялық  қҧралдардың  шығармашылық  белсенділікті  дамытудағы  техникалық, 
педагогикалық-психологиялық мҽні болуы керек.
 
Жаттығу  қҧралдарын  пайдаланудағы  негізгі  мақсат  –  теориялық  сабақтардан  жинақталған 
білімдерді, біліктерді жҽне дағдыларды бекіту.
 
Жаттығу қҧралдарына қойылатын талаптар:
  
–  жаттығу  қҧралдарында  білімділік,  біліктілік  қабілеттері  тҥрлі  деңгейлі  оқушылар  алған 
жҧмысын ҿздігінен ҿңдей алуын ескерілуі;  

61 
 
–  жаттығу  қҧралы  ҽрбір  оқушыға  ҿзін-ҿзі  тексере  алатындай  жағдай  жасап,  оңтайлы 
жҧмыстарына қолдау кҿрсетуі қажет;  
– жаттығу қҧралына қосымша ынталандыру факторы ретінде салыстыру элементтерін енгізгені 
дҧрыс;  
–  жаттығу  қҧралында  оқушыларды  ҥздіксіз  ізденіске  баулитын,  олардың  шығармашылық 
белсенділігі дамытатын, қызығушылыған арттыратын элементтер болуы керек. 
Оқу ҥдерісінде жаттығу қҧралдарын кҿптеп пайдалану, дарынды оқушылардың ҿздігінше жҧмыс 
істеу қабілеттерін, шығармашылығын дамыта отырып, практикалық жҧмыс дағдыларын жетілдірудегі 
маңызы  зор.  Мҽселен,  практикалық  жҧмыс оның  ішінде  есеп шығару  оқушылар  ҥшін  ең  кҥрделі  оқу 
ҽрекетінің  бірі:  бҧл  жерде  оқушылардың  дербестігі  толық  кҿрінеді.  Нҽтижеде  оқушылардың  жалпы 
жағдайды талдай білуі мен тиімді шешім қабылдай алу қабілеттері дамиды. 
Оқыту  қҧралдарының  бастапқы  нҧсқалары  компьютерге  енгізілген  мҽтіннен  жҽне  соған 
қосымша  иллюстрациялардан  қҧралған  болатын.  Бҥгінде  ондай  қҧралдарды  қолдану  саласы  жоқтың 
қасы.  Себебі,  олар  компьютерлік  технологияның  жоғары  заманауи  мҥмкіндіктерін  пайдалана 
алмайтындықтан,  кітап  ретінде  ғана  қолдануға  жарамды,  кейде  кітаптар  олардан  гҿрі  жҧмыс  істеуге 
ҽлдеқайда тиімді болады. 
Бҥгінде  гипермҽтіндік  қҧрылымдағы  жҥйелер  пайда  болды.  Текстермен  жҧмыс  істеудің  жҽне 
олардың бір-біріне хабар алмасуын ҧйымдастырудың ыңғайлы мҥмкіндіктерін беретін бағдарламалар – 
гипермҽтіндік  бағдарламалар  болып  табылады.  Барлық  ақпараттық-анықтамалық  жҥйелер 
гипермҽтіндік  бағдарламалармен  жҧмыс  істеп  келеді.  Білім  беру  жҥйесінің  гипермҽтіндік  ҿнімдері 
оқушыларға ҥлкен кҿлемді материалдарды оқуға, кҿруге, салыстыруға, іріктеуге, керекті жерін жазып 
алып,  ғылыми  жобалар,  баяндамалар  дайындауға  кҿмегін  тигізеді.  Себебі,  гипермҽтіндік 
бағдарламалардың  кҿмегімен  ақпаратты  қажет  кезінде  оп-оңай  тауып  аламыз.
 
Оған  мысал  ретінде,
 
интернет  немесе  локалдық  жҥйеде  Web-сайттар  ҧйымдастыруды,  Web-қҧжаттармен  жҧмыс  істеуді 
алуымызға болады. Егер Web-қҧжаттар бір-біріне тҽуелсіз компьютерлерде сақталатынын жҽне оларды 
виртуал  жинақтау  керектігін  еске  алсақ,  онда  Web-қҧжаттарға  жалпы  стильдерді,  шрифттерді, 
форматтарды, фильтрлерді, т.с.с. енгізуге қажеттілік туады. Web-қҧжаттарда барлық гипертекстер бір 
тҥрлі форматта, стильде болуы пайдаланушыға қолайлылық тҧғызады. Web-қҧжаттардағы дизайн мен 
анимацияның да маңызы зор. 
Ҽдетте  Web-қҧжаттарды  қҧрудың  бастапқы  қадамдары  былай  орындалады:  Пайдаланушы 
NotePad  немесе  MS  Word-та  текст  жазады,  Power  Point-та  презентация  слайдын  қҧрады,  Adobe 
PhotoShop-та  суретті  ҿңдейді.  Ал  Web-қҧжатты  ProntPage  немесе  Web-редакторларының  біреуін 
пайдаланып  қҧрастырады.  Сонан  соң  Web-редакторын  пайдаланып  анимация  енгізеді,  дизайнді 
ҿзгертеді жҽне объекттерге сілтемелер ҧйымдастырады. 
Ҽрине  бҧл  айтылғандар  Web-қҧжаттарды  қҧруда  классикалық  ҽдіс  болып  есептеледі.  Бірақта 
Интернетте  Web-сайттарды  қҧруда,  коллекциядағы  гипертексттерді  жинақтауда,  басқа  ҽдістер 
қолданған  жҿн.  Web-кеңістікті  дҧрыс  пайдалану  мҽселесіне  де  кҿңіл  бҿлу  қажет.  Визуалды  Web-
редакторлар  Web-қҧжаттарды  қҧруда  тегтерден  ҿте  кҿп  пайдаланады,  бірақ  оларды  оптималдау 
мҽселесімен  шҧғылданбайды.  Web-қҧжаттардың  бастапқы  кодтағы  мҽтіндерін  пайдаланушының  ҿзі 
қарапайым редактормен тҥзетеді. 
Заманауи компьютерлік технологияларды жеке пҽндерді оқытуда қолдану жаңа мҥмкіндіктерге 
қол  жеткізуде.  Оған  мысал  ретінде,  физика  курсындағы    Резерфордтың,  Штерннің,  Томсонның  т.б. 
тҽжірибелердің  мҽнін  тҥсінуде  оқушылар  олардың  ешқандай  кҿрнекіліксіз  жазбаша  тҥрінен  алынған 
нҽтижелеріне  қызығушылықсыз  қарағанын  байқадық.  Яғни,  оқу  тапсырмаларын  репродуктивті 
меңгертеді.  Ал,  компьютерді  қолданып  жҧмыс  жҥргізілгенде  мҧғалім  бір  топта  оқитын,  бірақ 
білімділік деңгейі ҽр тҥрлі оқушылармен тиімді жҧмыс істей алады. Бҧл жағдайда арнайы дайындалған 
бағдарламалар мен ҽдістемелер ҽрбір оқушымен жеке жҧмыс істеуге, оны ойландыратын мҽселелерге 
тоқталып, пҽнді жақсы шығармашылық деңгейде игеруіне кҿмектеседі. 
Дарынды  балалар  мектептерін  заманауи  компьютерлік  техникамен  жабдықтап  оқыту  ҥрдісінде 
қолдану  оқу  пҽндерін  оқытудың  кҿрнекілігін  кҥшейтіп,  оқушылардың  шығармашылық  белсенділігін 
дамытуға  ықпал  жасайды.  Компьютерлік  техниканы  ҧтымды  қолдануда  оқыту  қҧралдарының  орны 
ерекше.  Яғни,  сабақтың  мақсатына  сҽйкес  алгоритмдер  негізінде  дайындалған  оқыту  қҧралдарының 
маңызы зор. 
Компьютерлік  оқыту  қҧралдарында  физикалық  қҧбылыстар  мен  тҽжірибелік  жҧмыстардың 
нобайын  жасап  ҿзгерісін  кҿрсету  оқушылардың  білімділік  деңгейін  жоғарылатумен  қатар 
шығармашылық дамуына маңызды ҽсер етіп, зерттелетін жҧмысына қызығушылығы мен қҧмарлығын, 
белсенділігін  арттырады  [Қосымша  В.].  Яғни,  оқушылар  компьютерлік  оқыту  қҧралдарындағы 
физикалық  қҧбылыстар  мен  тҽжірибелік  жҧмыстардың  ҿзгерісін  бақылап,  қажетінше  параметрлерін 
ҿзгертіп,  алынған  нҽтижелерді  талдай  отырып  қҧбылысты  зерттеп,  бақылаулары  арқылы  қорытынды 
жасайды.
  

62 
 
Оқу  ҥдерісінде  кез-келген  тҥсініктердің  оқушылар  бойында  қалыптасуы  сызбалар  тҥріндегі 
кҿрнекіліктермен берілудің тиімділігі жоғары.  
Компьютерлік  сызбаларды,  компьютерлік  нобайға  да  жатқызуға  болады.  Олар  зерттелетін 
мҽселелердің  мҽні  мен  мағынасын  анықтаудың,  оқушылардың  ойлауын  қабілетін  жетілдірудің 
ҽдістемелік қҧралы бола алады:  
–  оқушыларға  мҽселені  компьютермен  сызба  тҥрінде  кҿрсету,  олардың  ойлау,  шығармашылық 
белсенділігін дамытуда, зерттелетін мҽселелердің мҽні мен мағынасын тҥсіндіріп, кҿрсетуде маңызды; 
–  компьютерлік  сызбалардың  қағаздағы  сызбалардан  артықшылығы,  ол  зерттелетін  мҽселенің 
шешіміне  байланысты  сызбаларын  лезде  салып,  оларды  қажетінше  ҿзгертуге,  талдауға,  біріктіруге, 
есептеуге қолайлы;
 
–  компьютерлік  сызбаның  кҿмегімен  мҽселенің  ҽртҥрлі  нҧсқаларын  салыстырып,  жылдам 
іріктеп, бағалап, нҽтижеде ең тиімдісін таңдауға болады.  
–  компьютерлік  сызбаларды  қолданып,  сызбалық  ҽдістермен  берілетін  зерттеу  жҧмыстарының 
саны мен сапасын арттыруға болады; 
–  компьютерлік  сызба  оқушыларды  политехникалық  оқытуда,  ҿндірістегі  еңбекке  дайындау 
дағдыларын дамытудағы орны ерекше. 
Демек,  компьютерлік  техниканың  сызбалық  мҥмкіндіктерінің  кҿмегімен  оқыту  ҥдерісінің 
дидактикалық  жабдықталуын  кҥшейткенде,  дарынды  балаларға  арналған  мамандандырылған  мектеп 
оқушыларының оқу пҽнін  меңгеруге деген қызығушылығын арттырып, шығармашылық белсенділігін 
дамытуға болады.
  
Компьютерлік  қҧралдардың  кҿмегімен  оқушылар  ҽртҥрлі  есептеулер  жҥргізуге,  ақпаратты 
жазуға, сақтауға тҽжірибе нҽтижелері бойынша сызбалар сызуға болатындығын жоғарыда айтып ҿткен 
болатынбыз.  Яғни,  оқушылардың  проблемалық  мҽселе  бойынша  ойлануына,  табылған  шешімдердің 
бірнеше нҧсқаларын алуға, оларды салыстырудағы жҧмысы жеңілдеп, уақытын ҥнемдеуіне де жағдай 
туады. 
Оқытудың дҽстҥрлі ҽдісіндегі кемшілік – оқыту ҥдерісінің маңызды кезеңдерін мҧғалім кҿбінесе 
бақылауға  ала  алмайтындығы.  Яғни,  оқыту  ҥдерісінде  мҧғалім  дарынды  балалар  мектеп 
оқушыларының  орындаған  жҧмыстарының  қатесіздігін,  тиімділігін  анықтауға  толық  мҥмкіндігі  бола 
бермейді.  Дер  кезінде  анықталып,  жҿнделмеген  кемшіліктер,  қате  пайымдаулар  мен  дҧрыс  емес 
шешімдердің пайда болуына бой алдырады. Ал, біз ҧсынып отырған компьютерлік технологиямен осы 
кемшіліктерді жоюға, бҧрыс шешімнің кҥшеюіне ҽкелетін себептерді болдырмауға болады. 
Қорыта  айтқанда,  компьютерлік  технологияның  жоғары  мҥмкіндіктерін  сабақтың  кҿрнекілігін, 
жҧмыстың сапалылығы мен  ҿнімділігін жоғарылатуда  пайдаланған  тиімді. Ол сабақтың  мақсаты мен 
мазмҧнын  толық  ашып,  жҧмыстың  сапасын  арттырады.  Дарынды  балалар  мектеп  оқушыларының 
шығармашылықпен жҧмыс істеу қызығушылығы мен ынталылығын кҥшейтіп, белсенділігін дамытады. 
Яғни,  шығармашылық  белсенділігін  дамытатын  жаңаша  мҥмкіндіктер  оқу  ҥдерісіне  компьютерлік 
технология  қҧралдарын  енгізу  нҽтижесінде  жҥзеге  асады.  12  жылдық  білім  беруге  кҿшу  жағдайында 
математика-физика жҽне информатика  пҽндерін кіріктіріп оқыту арқылы оқушылардың білім сапасын 
арттырып, олардың политехникалық білімдерін шыңдауға болады. 

жүктеу/скачать 3,9 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: