Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж



Pdf көрінісі
бет216/444
Дата03.10.2024
өлшемі3,59 Mb.
#146739
түріОқулық
1   ...   212   213   214   215   216   217   218   219   ...   444
Байланысты:
Okulik XX kazak adebiet

ІІ БӨЛІМ.
 
Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.)
негіздеу мақсатында: «Сентимента-
лизм мен романтизм бағытына әу-
реленбей, қазақ еңбекшілерінің қа-
зіргі керегіне жауап, келешегіне 
демесін болатын ашық тілек, айқын 
ұғыммен суреттелген нағыздық (реа-
лизм) бағытындағы және осы ба-
ғыттың жан серігі, бұрынғы, соң ғы, 
бүгінгі өмірдің деректерінен туа-
тын, болашақтағы тегістік тұр мысты 
суреттейтін төңкерісшіл сарын да-
малық (романтизм) бағыттағы әде-
биет жұрнақтарын молайту керек.
Бұл – көптің тілегі, қазіргі за-
манымыздың тілегі. Сондықтан бұ-
дан былай әдебиетімізде айтыл ған 
нағыздық пен төңкерісшіл са рын-
дамалық бағыты көркеймек. Сын-
шылар ұсынып отырған ескі са-
рындамалық (реакционный роман-
тизм) бағыты жасырынып жан сақ тау, 
жатыпатарлық қылу жолына түспек 
(«Еңбекші қазақ», 09.10.1926), – деп 
жаза келіп, романтизмді революция-
шыл және реакцияшыл деп екіге 
жіктеп тастады. Әдеби-теориялық 
ой-пікірге қазақ әдебиетінің ендігі 
даму бағытындағы ұстар жолы ре-
ализм мен революцияшыл роман-
тизм болуы керек деген қисынды 
орнықтырды. Бұл пікір арнасы – 
«1930 жылдардың бас кезінде айқын 
тұжырымдалған «социалистік реа-
лизм» атауы болғанымен, 190 жыл-
дардың екінші жартысы үшін осы 
теориялық ой-пікірдің өзі үнемді 
ізденіс екенін аңғармау ағаттық 
болар еді. Түркі тілдес әдебиетте 
алғаш айтылған осы қисын орыстың 
пролетарлық әдебиетінде 1928-1929 
жылдары айрықша дау туғызды. 
Жаңа әдебиетке көркемдік әдіс іздеу 
қажеттігі туған кезде «динамич ный 
реализм», «революционный реа-
лизм», «диалектический реализм» 
де ген сияқты терминдер оңды-солды 
са пырылыстырғаны да тарихтан бел-
гілі» [2, 243].
Әдеби-теориялық ой-пікірдің 1920 
жылдардағы ғылыми ізденістерін 
саралаған уақытта оның мәнді ар-
на іздеп жоғары биіктіктерге қол 
созғанын, поэзияны жеке ақын шы-
ғар малығына теориялық талдау жа-
сай отырып тексерудің қолға алынға-
нын дәлелдейтін ғылыми-зерттеуші-
лік сипаты айқын екі еңбекті айта 
кету орынды болмақ. Олар – М. Жұ -
ма баевтың «Ақан сері сөздері», 
Ж. Ай мауытовтың «Мағжанның ақын -
дығы» аталатын мақалалары. Бұ лар 
теориялық ұғымдар мен тү сініктерді 
меңгеру жолында әр түрлі айтыс-
тартысқа түсуге душар болған әдеби-
теориялық ой-пікірдің жеке ақын 
поэзиясына ғылыми талдау жасау-
дағы жаңаша бастамасы болды. Екі 
автор да сөз етіп отырған ақынның 
өнерпаздық тұлғасын бағалау жо-
лында олардың шығармалары ар-
қылы дүниетанымдық көзқарасын 
зерттеуді басты мақсат тұтқан. 
1923 жылы «Сана» журналында 
«Ақан сері» атты мақала жариялаған 
Ре
по
зи
то
ри
й
Ка
рГ
У


234


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   212   213   214   215   216   217   218   219   ...   444




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет