|
Хронологиялық жылы
|
Территориясы
|
Астанасы
|
Билеушілері
|
Мемлекеттің ыдырауы
|
Түрік
|
552-603
|
Қазақстан, Орта Азия, Кавказ, Алтай, Моңғолия, Солтүстік Қытай
|
Суяб
|
Бумын, Мұқан, Иштеми
|
- ішкі жанжал -Қытаймен соғыс
|
Батыс Түрік
|
603-704
|
Қазақстан, Орта Азия, Кавказ, Шығыс Түркістан, Қырым, Еділ бойы
|
Суяб, Мыңбұлақ
|
Тардуш, Тон, Шегу
|
-азаматтық қақтығыс
- Тан империясының шапқыншылығы
|
Түргеш
|
704-756
|
Ташкенттен бастап, Бесбалыққа дейін
|
Суяб, Күңгіт
|
Үш-Елік, Сұлу
|
- билік үшін күрес - Қытайдың шығыстан шапқыншылығы
|
Қарлұқ
|
756-940
|
Жетісу, Оңтүстік Қазақстан
|
Испиджаб,Баласағұн
|
Білге күл, Қадыр хан
|
-азаматтық соғыс - билік үшін күрес
|
Қарахан
|
942-1212
|
Жетісу, Шығыс Түркістан, Мәуереннахр
|
Бұхара, Баласағұн
|
Сатұқ Боғра хан,Муса
|
наймандарға қарсы күрес-
хорезмдіктердің шапқыншылығы
|
Қимақ
|
9ғ соңы-11ғ орт
|
Солтүстік Шығыс және Орталық Қазақстан
|
Имақия, Карантия
|
|
қыпшақтардың күшеюі -Орта Азиядағы тайпалар арасындағы қақтығыс
|
Оғыз
|
9ғ соңы-11ғ орт
|
Батыс Қазақстан, Арал
|
Янгикент
|
Хан Әлі Хакмәлік
|
селжұқтармен соғыстар - қыпшақ тайпаларының соққысы
|
Қыпшақ
|
11ғ басы-1219
|
Дешті Қыпшақ
|
Сарайшық, Сығанақ
|
Табар хан, Қадыр Бұқа
|
Хорезммен соғыс - азаматтық күрес
|
Найман
|
1210-1218
|
Орхон өзенінен Ертіске дейін
|
Балықты
|
Наркеш Дайын
|
1219 ж. моңғолдардан жеңіліс
|
Керейіт
|
10-13ғ
|
Шығыс Моңғолия, Солтүстік Қазақстан территориясының бір бөлігі
|
Битөбе
|
Торы хан
|
моңғолдардан жеңіліске ұшырады
|
Қарақытай
|
1128-1213
|
Жетісу, Шығыс Түркістан, Мауереннахр
|
Баласағұн
|
Елюй Даши
|
Найман ханы Күшліктің қысымы
|
|
Шаруашылығы
|
Этникалық құрамы
|
Діні
|
Маңызды даталар
|
Түрік
|
көшпелі және жартылай көшпелі мал шаруашылығымен айналысты.
|
қырғыз, оғыз, ұйғыр, дулу, үйсін т.б
|
Шаманизм, тәңіршілік, буддизм
|
534-550 жж. – Түрік қағанаты және оның көтерілуі туралы алғашқы ескертпе; 581-583 - қағанаттың Батыс және Шығыс болып екіге бөлінуі; 627-630 жж.- Шығыс түріктерді Қытайдың жаулап алуы; 679-687 жж.- Шығыс түріктердің қайта пайда болуы.
|
Батыс Түрік
|
Жартылай мал шаруашылығы
|
“он тайпа” он оқ бұдун 5 нушеби және 5 дулу
|
Тәңіршілдік, зороастризм
|
Батыс Түрік қағанатының саяси үстемдігі әсіресе Шегу (610-618) және Тон (618-630) қағандары тұсында күшейді. Қаған Тон 627 жылы өз әскерінің бір бөлігін Византияға жіберді. 630 жылы әртүрлі тайпалар мемлекеттегі үстемдік үшін өзара күресті бастады.
|
Түргеш
|
Көшпелі және жартылай көшпелі мал, жартылай отырықшы егін салу
|
Сары түргештер, қара түргештер
|
Теңгерім діні
|
704 жылы түргеш тайпалары Батыс түріктердің үстемдігін құлатты. 706 жылы билік үшін кескілескен күрес басталды. 717 жылы қаған Тан империясына барып, басқа билеушілермен туыстық қатынас орнатты.
|
Қарлұқ
|
Отырықшы және жартылай отырықшы
|
9 тайпа : 3 жікіл, 3 бескіл, бұлақ, көкеркін, тухси
|
Ислам
|
766-775 жылдары қарлұқтар Қашғарияны басып алды. Қарлұқтар қырғыздармен одақтасып, 840 жылы Ұйғыр қағанатын талқандады. Қашқаридың түркі билеушілері 940 жылы Баласағұн қаласын басып алып, қағанат жеңілді.
|
Қарахан
|
Отырықшы, жартылай көшпелі
|
жікіл, яғма, қарлұқ, оғыз, қаңлы, үйсін
|
тәңіршілдік, 960 жылдан бастап суннит Ислам
|
992 жылы Хасан Боғра ханның ұлы Жүсіп (Жүсіп) Хотанды жаулап алса, Әли Арсланның ұлы Насыр ибн Әли 996 жылы Трансоксианаға жорық жасады.
999 жылы Насыр ибн Әли Саманидтердің астанасы – Бұхара қаласын өзіне бағындырды.
|
Қимақ
|
Мал шаруашылығы, балық аулады
|
Қимақ, қыпшақ, байандур, эймур, имек т. б
|
пұтқа табынушылық, шамандық, манихейлік, ислам.
|
766-840 жылдары қимақтар Батыс Алтай, Тарбағатай және Алакөл ойпатының территориясын алып жатты. 9 ғасырда қимақтар «тоғыз оғыз» жерінің бір бөлігін, 10 ғасырда Шығыс Түркістандағы Жәмлекес қаласын басып алды.
|
Оғыз
|
Жартылай көшпелі, жартылай отырықшы
|
24 тайпа
|
Тәңіршілдік, ислам
|
965 жылы оғыз жабғулары мен Киев князі Святослав арасында әскери одақ жасалды. 985 жылы князь Владимир оғыздармен бірігіп Еділ бұлғарларына жорық жасады. 1041 жылы Хорезмді жаулап алды.
|
Қыпшақ
|
Мал, егін, аң аулау шаруашылығы
|
Батыс бірлестігі 11 тайпадан, Шығыс бірлестігі 16 тайпадан тұрады
|
Ислам, шаманизм
|
11 ғасырдан бастап Қазақстанның Жетісудан басқа жерінің барлығы дерлік қыпшақтар билігінде болды. 1133 жылы қыпшақтар Хорезм шахынан үлкен жеңіліске ұшырады. 1195 жылы Сығнақ ханы Қадыр-Бүкіге қарсы жорық жасап, Отырар билеушісі Алып-Деректің қолдауымен қаланы басып алды.
|
Найман
|
Көшпелі, отырықшы
|
Түрік дәне моңғол тілділер
|
Ислам, буддизм, несториандық
|
Наймандар мемлекеті 12 ғасырдың екінші жартысында танымал бола бастайды. Найман ханы Наркеш Даян (1160-1203) тұсында мемлекет өзінің шарықтау шегіне жетті.
|
Керейіт
|
Көшпелі, отырықшы
|
Керей, қоңырқай, сақай, тұтау, албаты, тұнхай, қыркүн тайпалары
|
Несториандық дін
|
Керей мемлекеті 10-19 ғасырларда Марқұс хан мен оның ұлы Құршақұз ханның тұсында өзінің шарықтау шегіне жетті. 12 ғасырдың аяғында тәуелсіз екі бөлікке ыдырады
|
Қарақытай
|
Көшпелі мал шаруашылығы
|
Қидан тайпалары
|
Буддизм, несториандық дін
|
1143 жылы Гурхан Елюй Даши қайтыс болғаннан кейін таққа оның әйелі Табу Ян отырды. Қарақытайлар Хорезм шахымен одақтасып, 1198-1204 жылдары Ауғанстанның гурид тайпаларына қарсы соғысты.
1208 жылы қарақытайлар шығыста наймандардан жеңілді.
|
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ
ҒЫЛЫМ МИНИСТІРЛІГІ
ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
_____________________________факультеті
_____________________________кафедрасы
СӨЖ
Тақырыбы:___________________________________________________________________________________________________________________________
Оқытушы:_______________________
________________________
Студент:________________________
Мамандығы:_____________________
Алматы, 20__ ж.
Достарыңызбен бөлісу: |
