И. А. Зимняя педагогикалық психология
Оқу іс-әрекетінің ӛнімі, оның нәтижесі
жүктеу/скачать 2,21 Mb. Pdf көрінісі
|
И.А. Зимняя Педагогикалық психология (2) 3
| Оқу іс-әрекетінің ӛнімі, оның нәтижесі
Оқу іс-әрекетінің ӛнімі ғылым мен практиканың тҥрлі салаларында қолдануды қажет ететін тапсырмаларды шеше алу іскерлігінің негізінде жатқан қҧрылымданған және талданған білім болып табылады. Сонымен қатар, мотивациялық, қҧндылық және мағыналық жақтардағы психика мен іс-әрекеттің ішкі жаңа қҧрылымы да ӛнім болып табылады. Оқу іс-әрекетінің ӛнімі даралық тәжірибеге негізгі, органикалық бӛлік болып енеді. Оның қҧрылымдық ҧйымдасуынан, жҥйелілігінен, тереңдігінен, беріктігінен адамның ары қарайғы іс-әрекеті, соның ішінде кәсіби іс-әрекетінің, қарым- қатынасының табыстылығы кӛп жағынан тәуелді. Оқу іс-әрекетінің нәтижесі субъектінің мінез-қҧлқы болып табылады – бҧл не оның осы іс-әрекетті жалғастыруға деген қажеттілігі (қызығу, кірісу, жағымды эмоциялар) немесе ниетінің болмауы, қашқақтау, бас тарту. Екіншісі дҥние жҥзі бойынша мектепке деген теріс қатынастан, сабаққа келмеуден, мектептен кетуден кӛрінеді. § 3. Оқу іс-әрекетінің сыртқы құрылымы Оқу іс-әрекетінің сыртқы құрылымының компоненттік құрамы Оқу іс-әрекеті келесі компоненттерден тҧратын сыртқы қҧрылымға ие, мотивация; кейбір жағдайларда тапсырмалардың тҥрлі формаларындағы оқу міндеттері; оқу әрекеттері; ӛзін-ӛзі бақылауға ауысатын бақылау; ӛзін-ӛзі бағалауға ауысатын бағалау. Осы іс- әрекеттің әр компонентінің ӛзіне тән ерекшеліктері бар. Сонымен бірге, табиғаты бойынша интеллектуалдық іс-әрекет бола отырып, оқу іс- 187 әрекеті кез-келген интеллектуалдық акт сипатталатын қҧрылыспен сипатталады, дәлірек айтқанда: мотив, жоспардың болуы (пиғыл, бағдарлама), орындау (жҥзеге асыру) және бақылау (К. Прибрам, Ю. Галантер, Дж. Миллер, А.А. Леонтьев). Оқу іс-әрекетінің қҧрылымдық ҧйымдасуын Д.Б. Эльконин – В.В. Давыдов теорияларының жалпы контекстінде сипаттай отырып И.И. Ильясов былай деп кӛрсетеді «...оқу ситуациялары мен міндеттерінің сипатталынатыны, мұнда оқушы әрекеттің жалпы тәсілін игеруге тапсырма мен оны игеру мақсатын алады, және де белгілі бір кластағы міндеттерді шешудің жалпы тәсілдерін табу үшін үлгілер мен нұсқау алады. Оқу әрекеттері - бұл оқушылардың ғылыми түсініктер мен әрекеттердің жалпы тәсілдерін алуы мен табуы, және де оларды ӛндіру мен нақты міндеттерді шешуде қолдану әрекеттері. Бақылау әрекеттері ӛзінің оқу әрекеттерінің нәтижелерін берілген үлгілермен жалпылауға бағытталған. Бағалау әрекеттері берілген ғылыми білімдер мен міндеттерді шешудің жалпы тәсілдерін игерудің соңғы сапасын белгілейді» [79, 43б.] . Тӛменде схемалық тҥрде кӛрсетілген оқу іс-әрекетінің сыртқы қҧрылымының әр компоненттерін жете қарастырайық. Оқу іс-әрекетінің қҧрылымдық ҧйымдасуының компоненттік қҧрамы Оқу жағдайы Оқу мотива- циясы субъектінің оның жалпы табысқа қажеттілігі тҧсында комму- никативтік- танымдық қажеттілігін қамтитын оятушылар жиынтығы ретінде Оқу тапсыр- малары формасында ҧсынылатын, оны оқушы қабылдайтын оқу міндет- тері Оқу міндеттерін оқу әрекет- тері арқы- лы шешу: заттық және кӛмекші Оқытушы бақылауы, яғни, ӛзін- ӛзі бақыла- уға айнала- тын бақы- лау әрекет- тері Оқытушы бағалауы, яғни, ӛзін- ӛзі бағала- уға айнала- тын сырт- қы бағалау әрекеттері |