И қазақ тіл білш інің антологиясы с. Исаев Қазіргі қазақ тіліндегі негізгі грамматикалық ұғымдар Павлодар 2010

Ғылым таппай мақтанба (Абай). Филипп

жүктеу/скачать 10,59 Mb.

Pdf көрінісі

бет	146/149
Дата	01.04.2022
өлшемі	10,59 Mb.
	#29557

1 ... 141 142 143 144 145 146 147 148 149

-ты, арқылы), меншіктілік (ілік септік үстелсе сөздерде заттық мағына осы түлғаларында да бар. Сондай-ақ 154

Ғылым
таппай мақтанба (Абай).
Филипп
патша  баласы  ер  көңілді  (Абай).
Мәскеу
бардым,  не  көрдім?
(Жамбыл).  Ғашықтың  тілі  -   тілсіз
тіл
(Абай).  Сондай-ақ
бірыңғай  мүшелерге  кейде  грамматикалық  түлғалардың
алдыңғы сөздерге жалғануын, мысалы, ащы мен тәттіні татқан
білер,  алыс  пен  жақынды  жортқан  білер  дегендегі  ащы  мен
алыс  сөздерін  түбір  түлға  немесе
атау  септік
түлғасы  деуге
ешбір негіз жоқ.  Сөздің түбір түлғасы білдіретін негізгі жалпы
грамматикалық  мағынасы  сөз  табына  қарай  топтаудың  бір
межесі  болып  табылады  да,  ол  сөз  сол  сөз  табының
грамматикалық  түлғалары  арқылы  түрленудің  нәтижесінде
пайда  болатын  категориялық  грамматикалық  мағыналармен
қатар
өмір  сүреді.  Яғни  түбір  түлғаға  жаңа  грамматикалық
форма  жалғанып,  оған  жаңа  (категориялық)  грамматикалық
мағына
үстелгеннен
түбір
білдіретін
негізгі
жалпы
грамматикалық мағына жоғалып кетпейді. Мысалы, ағаш, бала,
кітап сөздерінде заттық мағына, жақсы, үлкен, сары сөздерінде
сындық  мағына,  кел,  айт,  көр  сөздерінде  қимылдық  мағына
түбір  білдіретін  мағына  болса,  бүл  сөздердің  грамматикалық
түлғалар
сақталады
баланың
объектілік (табыс септік
-ты,
арқылы), меншіктілік (ілік септік
үстелсе
сөздерде  заттық  мағына  осы  түлғаларында  да  бар.  Сондай-ақ
154

келді, айтысқансың, көрмесем тәрізді тұлғаларда бұл сөздер
өткен шақтық (-ді,

жүктеу/скачать 10,59 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 141 142 143 144 145 146 147 148 149