И қазақ тіл білш інің антологиясы с. Исаев Қазіргі қазақ тіліндегі негізгі грамматикалық ұғымдар Павлодар 2010


астында,  бөрі  жоқ  деме,  (ол)  бөрік  астында



Pdf көрінісі
бет125/149
Дата01.04.2022
өлшемі10,59 Mb.
#29557
1   ...   121   122   123   124   125   126   127   128   ...   149
Байланысты:
isaev s kazirgi kazak tilindegi negizgi grammatikalyk ugymda

астында, 
бөрі  жоқ  деме,  (ол)  бөрік 
астында 
(Мақал);  бас  жарылса,  (ол)  бөрік 
ішінде, 
қол 
сынса, 
(ол)  жең 
ішінде 
(Мақал); қызым 
үйде, 
қылығы 
түзде 
(Мақал), т. б. Тіпті 
кейде  негізгі  ережеге  қайшы  келетін  (әдетте,  мысалы,  одағай 
сөйлем  мүшесі  болмайды)  бірлі-жарым  фактілер,  мысалы, 
Уһ  -  одағай дегенде,  уһ  -  бастауыш  болып түр,  кездесіп  оты- 
руы тілдің жүйелік сипатын жоққа шығармайды. Сөйтіп, баян- 
дауыш қызметіндегі сөз әрдайым жіктеліп жұмсалады, 3-жақта 
арнайы  жіктік  жалғауының  болмауы  оның  нольдік  формасы
133


болып  табылады.  Әдетте  көсемше  тұлғалары  (-а,-е,  -й  және 
-ып, -іп, -п) мен бұйрық райдың 3-жағында ғана арнайы жіктік 
жалғауы  болады.  Тек  бағыныңқы  сөйлемнің  баяндауышы  бо- 
лып  келгенде  ғана,  ол  баяндауыш  кейбір  тиянақсыз  формада 
тұрғанда (мысалы, -а, -е, -й, -ып, -іп, -п, -ғалы, -гелі, -қалы, -келі 
көсемше  формалары,  есімше  формаларына шылаулар мен  шы- 
лау  сөздер  тіркескен  немесе  жатыс,  шығыс  септік  түрлерінде, 
мысалы, -ған кезде, -ған сайын, -ғанда, -ғаннан бері, т. б.) жіктік 
жалғау  жоқ,  өйткені  ол тұлға үш  жаққа да  оның  жақтық  мәні 
бастауыштан  ғана  көрінеді.  Мысалы,  мен 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   121   122   123   124   125   126   127   128   ...   149




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет