3. Марста азон қабатының болмауының адамдарға тагізср зияны A) Оттегі газга айналады.
B) Дсне қысымы темендейді.
C) Үсітіп жібсреді
D) Қан құрамын озгертеді.
Е) Күйдіріп жібереді
4. Ертеде Марста судың коп болганының дәлелі А) Судың әрекет етуімен түзілетін минералдардың табылуы
B) Қысымның өтс төмсндігі
C) Марста биік таулардың болуы
D) Марста темір оксндінің кеп болуы
Е) Ғаламшарда өзсн сагаларының болмауы
5. Ғаламшардың қызыл түсті болуын ғалымдар немен болжайды? A) Тау массивіне ие болуы
B) Озон қабатынын болмауы
С)Темір оксидінің көп болуы
D) Өзен сағалары
Е) Минералдардың табылуы
6. Марстағы орташа тәуліктік температура қанша болады? A) -37’С
B) - 24’С
С) 60’С
D) - 687‘С
Е) - 22,7‘С
3-
мәтін
Ырыс пен берекет
Ертеде Бегайдар деген саудагер жігіт болыпты. Ойдан орып, қырдан қырып, табыс
тауыпты. Үйіне дуниені канша үйсе, ол согұрлым кеми береді екен. Байлығынын
берекесі болмапты. Бегайдардын үйлі-баранды көршісі бар екен. Оның мал дегенде
бес-алты ешкісі болады. Бірақ тұрмысы күннен күнге гүлдене береді. Бір күні Бегайдар
көршісінен:
- Әй, көршім,
СЕНІҢ
бала-шаган бар. Мал дегенде бес-алты тоқал ешкің гана бар. Бірақ
отбасың берскелі, қарның тоқ. Ал мен жалғыз тұрамын. Үй көрмей сауда жасап, мол
ақша табамын. Бірақ берекесі жоқ. Сыры неде? - деп сұрады.
Көршісі:
- Қаратаудың басында мың жасаган данышпан бар. Содан ақыл сұра, - деп жауап берді.
Беғайдар ертесіне дорбасын артынып, жолға шықты. Шаршап- шалдығып қеле жатып,
бір лашыкқа тап болды. ішіне кірсе, шал, кемпір және бір бойжеткен қыз бар екен.
Бегайдар сусын ішіп, дәм татқаннан кейін шалга жағдайын баяндады. Шал:
- Балам. данышпанға бара жатсаң, менің аманагымды ала кет. Үйде қызым бойжетіп
отыр. Соны қандай адамға берсем болады? - деді. Бегайдар:
- Жарайды. ақсақал, данышпанға тілегіңізді жеткізем, ден аттанып кетті. Тағы да
ұзақжол жүріп. шаршап-шалдығып, бір бәйтеректің түбіне келіп демалды. Сол кезде
бәйтерекке тіл бітіп:
- Әй, Беғайдар, данышпанга барсаң, сұра. Мен тамырымды тереңге жайдым, бірақ
бұтақтарым жеміс бермейді. Сыры неде екен? - деді. Бегайдар онын да аманатын
арқалап, жолға шығады. Бір қүні әрең дегенде данышпанға жетті. Данышпан:
- Иә, балам қандай мұратпен жүрсің? - деді. Бегайдар:
- Терлеп-тепшіп, аяғымнан тозып табыс табамын, бірак берекесі болмайды.
Көршімнін бес-алты ешкісі, көп бала-шағасы бар, табысы аз. Бірақ берекесі мол. Соның
сырын іздеп жүрмін. Жолда шал мен кемпірге, алып бәйтерекке жолыктым. Олардың
да тілегін әкелдім, - деп, жолда көрген- білгенін жеткізді. Данышпан басын шайқап:
- Ай, балам-ай, үйдің берекесі әйелдің алаканына жасырылған. Көршіңе береке
кіретіні акылды әйелі бар. Енді кейін қайт. Жолда кездескен байтеректің түбінде ат
басындай алтын көмілген. Соны қазып ал. Алтынды шал мен кемпірге беріп, қызын
сұра. Ақылды жар алсаң, берекең кіреді, - деді.
Бегайдар данышпанның айтқанын істеді. Бәйтеректің түбінен алтынды казып алды.
Оны қыздың қалыңмалына беріп, оған үйленді. Ұзамай отбасына береке кіріп, ырысы
113
түрақтайды. Осылайша. әйелі екеуі барша мұратына жетіпті.
