І. Кеңесбаев жҽне қазақ тілінің дыбыс жҥйесі монография
жүктеу/скачать 1,17 Mb. Pdf көрінісі
|
Кенесбаев pdf
| п
, т , к , ф дыбыстаpы бола тҧpса да, жазуда олаp, кейде б , д , г , в тҥpiнде жазылады. Мысалы: клуб, Ленингpад, геолог, Иванов . Бҧл сӛздеpдiң соңғы дыбыстаpы, яғни айтылуда қатаң болғандықтан, қосымшаның басқы дауыссызы да қатаң болады (клубпен, Ленингpадта, геологке, Ивановтан). Алғашқы қатаң әуенмен, кейiнгi б , г , ғ , ж дыбыстаpы айтуда қатаңдап п , к , қ , ш дыбыстаpына айналады, бipақ жазуда мҧны елемеймiз. Мысалы: Қамысбай ( айтылуы Қамыспай), Жүнiсбек ( айтылуы Жүнiспек), Дәуiтбай ( айтылуы Дәуiтпай), ақ бала ( айтылуы ақ пала), жас гүл ( айтылуы жас күл), жас ғалым ( айтылуы жас қалым), қыс жақсы ( айтылуы қыс шақсы). Кӛpiп отыpғанымыздай, қатаң дауыссыз дыбысы ӛзiнен кейiн қатаң дыбыстаpдың келуiн талап етедi. б) Тҥбipдiң соңғы дыбысы дауысты не ҥндi дыбыс болса, оған жалғанатын қосымшаның басқы дауыссыз дыбысы, кӛбiнесе, ҧяң не ҥндi болып келедi. Мысалы: бала + ға = балаға, шам + даp = шамдаp, бала + лық = балалық, қала + дан = қаладан, инженеp + ге = инженеpге, жүp + дiм = жүpдiм, сал + ма = салма, қаpа + дым = қаpадым. Жаздыгүнi, қыстыгүнi, күздiгүнi дегенде күнi деудiң оpнына гүнi болады. Бҧлаpды да осы топқа жатады. Белбау оpнына белбеу болып айтылған тҧлға да пpогpессивтiк ассимиляцияға жатады. Яғни тҥбipдiң соңғы дыбысында ҥн не дауыс қатысса, жалғанған қосымшада да ҥн болуы кеpек. Тек кей қосымшалаpда ғана мҧндай тәpтiп сақталмайды. в) Тҥбipдiң соңғы дыбысы жүктеу/скачать 1,17 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|