13. Эксперимент жұмысы қалыптастырушы кезеңінің әдістемесі Қалыптастырушы эксперимент – зерттеушінің пәнге белсенді әсер ету процесінде бала психикасындағы өзгерістерді бақылау үшін дамыту және тәрбиелеу психологиясында қолданылатын әдіс.
Қалыптастырушы эксперимент отандық психологияда бала тұлғасын қалыптастырудың нақты жолдарын зерделеуде, психологиялық зерттеулерді педагогикалық ізденіспен үйлестіруді қамтамасыз етуде және оқу-тәрбие процесінің ең тиімді формаларын жобалауда кеңінен қолданылады.
Қалыптастырушы эксперимент сөзінің синонимдері:
- түрлендіруші - шығармашылық- тәрбиеші, - оқыту, - психиканың белсенді қалыптасу әдісі.
Мақсаттары бойынша анықтаушы және қалыптастырушы эксперименттер бөлінеді.
Анықтау экспериментінің мақсаты – қазіргі даму деңгейін өлшеу (мысалы, абстрактілі ойлаудың даму деңгейі, адамның адамгершілік-еріктік қасиеттері және т.б.). Осылайша, қалыптастырушы экспериментті ұйымдастырудың бастапқы материалы алынады.
Қалыптастырушы (өзгерту, оқыту) эксперименті сол немесе басқа іс-әрекеттің қалыптасу деңгейін, психиканың белгілі бір жақтарының дамуын жай айтуды емес, олардың белсенді қалыптасуын немесе тәрбиеленуін көздейді.
Қалыптастырушы эксперимент бірнеше кезеңнен тұрады. Бірінші кезеңде бақылау, тәжірибелерді анықтау және басқа әдістер арқылы біз болашақта әсер ететін сол психикалық процестің, қасиетінің, қасиетінің нақты жағдайы мен деңгейі белгіленеді. Басқаша айтқанда, психикалық дамудың сол немесе басқа жағының психологиялық диагностикасы жүргізіледі. Алынған деректерге сүйене отырып, зерттеуші психиканың осы жағының дамуының табиғаты мен қозғаушы күштері туралы теориялық идеяларға сүйене отырып, белсенді психологиялық-педагогикалық әсер ету жоспарын жасайды, яғни бұл құбылыстың даму жолын болжайды. Екінші кезеңде зерттелетін мүліктің белсенді қалыптасуы арнайы ұйымдастырылған эксперименттік оқыту мен тәрбиелеу процесінде жүзеге асырылады. Бұл жағдайда оның үйреншікті оқу-тәрбие үрдісінен мазмұнының, ұйымдастырылуының, педагогикалық ықпал ету әдістерінің қатаң анықталған өзгерістерімен ерекшеленеді