И. П. Павлов жасаған созылмалы зерттеу әдісінің мәні, оның артықшылықтары
Асқорыту бездерінің қызметін зерттеу әдістері
жүктеу/скачать 1,28 Mb.
|
È. Ï. Ïàâëîâ æàñà?àí ñîçûëìàëû çåðòòåó ?ä³ñ³í³? ì?í³, îíû? àðòû?
| 24. Асқорыту бездерінің қызметін зерттеу әдістері.
Фистула әдісі Ас қорыту бездерінің жұмысы туралы көбірек ақпаратты фистулалық зерттеу әдісімен алуға болады. Зерттеудің бұл әдісінің себебі кездейсоқ болса да, жарақат немесе ауру нәтижесінде асқазанның немесе ішектің фистуласы пайда болған адамдарды бақылау арқылы қызықты болды. 1842 жылы мәскеулік хирург Басов иттердегі асқазан секрециясын асқазан фистуласының көмегімен зерттеуді ұсынды. Бірақ бұл жағдайда зерттеу үшін таза асқазан сөлін алу мүмкін болмады, ол асқазанда әрдайым болатын тамақ қалдықтарымен, сілекеймен, шырышпен араластырылды. Фистула әдісі нағыз гүлдену мен тануға ұлы орыс физиологы и.п. Павловтың еңбектерінің арқасында қол жеткізді. Хирургиялық араласу арқылы и. п. Павлов белгілі бір ас қорыту безінің қызметін ұзақ уақыт бақылау үшін тұрақты фистулалар құрады. Бұрынғы адамдардан айырмашылығы, и. п. Павлов жануар қалпына келгеннен кейін зерттелетін органның да, бүкіл ағзаның да қалыпты жұмыс жағдайларын сақтауға мүмкіндік беретін операцияның осындай әдістерін іздеуге ерекше назар аударды. Осындай фистулалық техниканың арқасында кез-келген уақытта жұмыс істейтін органның функциясын байқауға болады. Фистулалардың көмегімен тағамның қоспасынсыз таза ас қорыту шырындарын жинауға, олардың мөлшерін дәл өлшеуге және ас қорытудың әртүрлі фазаларында химиялық құрамын анықтауға болады. И. п. Павлов ұсынған фистулалық техниканың басты артықшылығы-ас қорыту процесі ағзаның табиғи өмір сүру жағдайында, сау жануарда зерттеледі және ас қорыту органдарының қызметі табиғи тамақтану тітіркендіргіштерімен қозғалады. И. п. Павловтың ас қорыту бездерінің қызметін зерттеудегі рөлі соншалық, физиологияның бұл тарауын көбінесе физиологияның орыс басшысы деп атайды. 1904 жылы и. п. Павлов Халықаралық Нобель сыйлығына ие болды. Алайда, фистула әдісінің барлық артықшылықтарымен олар адамның ас қорыту функцияларын зерттеу мүмкін емес. Белгілі себептерге байланысты адамда фистулалардың пайда болуы зерттеу мақсатында жүргізілмейді. Адамның сілекейін арнайы металл сорғыш капсула көмегімен жинауға болады. Капсула ауыздың шырышты қабатына сіңіп, оның ортасында сілекей безінің түтігі пайда болады, ол арқылы сілекей енді ауызға емес, капсулаға және резеңке түтік арқылы пробиркаға немесе стаканға шығарылады. Бұл капсуланы Лешми-Красногорскийдің капсуласы деп те атайды. Асқазан сөлін және он екі елі ішектің құрамын алу үшін арнайы жұтатын зонд қолданылады. Мұндай зондтың сыртқы саңылауы арқылы зерттеу үшін шырын алуға болады. Зонд жұтудан бұрын адамға Боас-Эвельд тамағы (50г ақ нан и 1 стакан шәй) беріледі. Асқазан мен ішектің жай-күйі туралы кейбір мәліметтерді рентген сәулелерімен олардың орналасқан жерлерін көрсету арқылы алуға болады. Рентгендік тексеруден бұрын адамға рентген сәулелерін нашар өткізетін, сондықтан экранда жақсы көлеңке беретін ерітінді ішуге рұқсат етіледі. Және шайнау кезінде пайда болатын жақ еттерінің биотогі электромиография арқылы, жақтың шайнау қимылымастикациография арқылы жазып алынады. Асқазанның бұлшық еттерінің жиырылуы кезінде, сондай-ақ ас қорыту жолындағы секреция кезінде шамалы, бірақ тіркеуге жеткілікті электрлік құбылыстар пайда болады. Асқазандағы электрлік құбылыстарды жазу - электрогастрография-асқазанның жиырылу белсенділігін зерттеу үшін қолданылады. Ішек-қарынның сөл шығару қызметі мен қимыл әрекеті радиотелеметрия әдісімен зерттеледі. Радиотелеметриялық әдістің болашағы зор. Адамға диаметрі 8 м және ұзындығы 15-20 мм болатын миниатюралық радио таратқышты – радиопилюля жұтқызылады. Онда асқазан немесе ішек құрамындағы сутегі иондарының концентрациясын, олардың ішіндегі қысым мен температураны қабылдайтын сенсор бар. Сенсор қабылданған индикаторларды белгілі бір жиіліктің тербелісіне айналдырады, оны радиоқабылдағышпен ұстап, тіркеуге болады. Радио таблетка ас қорыту жолымен еркін өтеді және ас қорыту жүйесінің әртүрлі бөліктерінде температура, қысым және қоршаған ортаның реакциясы туралы ақпарат береді. Жапондық зерттеушілер жасырын ішкі қан кетуді білдіретін радио таблетканы жасай алды: сенсор асқазанның құрамындағы қанның аз қоспаларына да әсер етеді, бұл асқазанның қан кетуіне күдік бар ойық жаралы науқастарды тексеру кезінде үлкен маңызға ие. жүктеу/скачать 1,28 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|