I тарау. Арнайы педагогиканың жалпы теориялық негіздері дәріс №1-4 Арнайы педягогиканың жалпы негіздері Жоспары
жүктеу/скачать 1,43 Mb.
|
Арнайы педагогика оқулық Байтұрсынова 1
| - кейбір кемтар балаларды оқытуын түсінуден барлығына білім беру қажеттілігін ұғынуға дейін кезең (XX ғ. басы XX ғ. 70-шы жылдар)
XX ғ. басынан бастап 70 жылдар аралығанда Батыс еуропа мемлекеттері керең, соқыр және ақыл-ойы кемтар балаларға арнайы білім берудің қажеттілігін түсінуден кемтар балалардың барлығын оқыту қажеттілігін танитындай дәрежеге жетті. Бұл кезең жалпыға бірдей міндетті бастауыш білім беру туралы заңның қабылдануы мен күшіне енуі уақытымен анықталады. Бірақ, барлық бастамалар мен жобалар бірінші дүниежізілік соғыстын басталуына байланысты еуропа аймақтарында бір мезгілде қирады. Бірінші дүниежізілік соғыстын аяқталуымен екінші дүниежізілік соғыстың басталу аралығындағы қыска уақытта арнайы білім беру саласындағы белсенділік біршама төмендеді. Батыс еуропа философиясының гуманистік тенденциясындағы көмек, фашистік идеологиямен басылып қалады. Соғыс жылдарында мүмкіндігі шектеулі тұлғаларды жоспарлы түрде «жарамсыз», «адам емес», «төменгі сапалы адамдар» деп санап, оларды қоғамда өмір сүру құқығынан айырады. Әрине осының салдарынан Еуропа елдеріндегі әлеуметтік-педагогикалық көмек беру ондаған жылдар бойы жалғасын таппай дамусыз қала берді. Екінші дүниежізілік соғыс пен концлагерь қиындықтарын басынан өткізген өркениетті мемлекеттер адамдар арасындағы айырмашылыққа, олардың ерекшелігіне ерекше көзбен қарады. Бұл дүниетанымдық түсініктер мен заңдар барлық азаматтардың білім алуға құқын, оларға медициналық қызмет көрсетілген, зейнетақымен қамтамасыз ету, кемтарларға көмек көрсету, жұмыссыздарға төлем ақы төлеу т.б. түсініктерді анықтап, оларды бір жүйеге біріктірді. Дәл осы кезде Еуропа қоғамының алдында, өз азаматтарынын жеке құқыктарын жеке тұлғалық деңгейге көтеру, әрбір адамға жеке қарым-қатынас негізін құру мәселесі тұрды, ал қазірде ол Европа мемлекетінің заманға сай әлеуметтік-педагогикалық негізін құрайды. Міне осындай шараларды қолданудың арқасында бүкіл дүние жүзі елдеріне өте қажет және маңызды ұйым құрылды, ол Біріккен Ұлттар Ұйымы (1945ж). Оның негізгі қызметі - дүниежүзілік стандарт бойынша адамның құқықтарын қорғау. Өмір, еркіндік, адам құқығы мен теңдігі маңызды құндылықтар болып жарияланды. БҰҰ 1948 жылы "Адам құқығы туралы" Декларацияны қабылдады Сол 50- 70 жылдар аралығында кемтар балаларды анықтау, есепке алу, арнайы білім беру мекемелерін дамыту жүзеге асырылды. Осыған сәйкес, кемтар балаларды топтастыру, жіктеу де өзгерді, балалардың жаңа категориялары (психикалық дамуы тежелген балалар, эмоция-ерік саласында ауытқуы бар балалар) анықталып жүйені саралауға жол ашты. Психологиялық-педагогикалық көмек көрсету баланың жасына лайық өзгертілді, кеңейді, яғни мектеп жасына дейінгі кемтар балаларға арнайы кемек ұйымдастырылды. Бұл кезеңнің аяқталуында БҰҰ ақыл-ойы кемтар (1971), мүгедектердің (1975) құқықтарын декларацияларда бекітті. Кеңес дәуіріндегі арнайы оқытуды ұйымдастыру жалпыға білім беру заңның негізінде жүрді. Жаңадан қалыптасып келе жатқан дефектология ғылымына маңызды міндетті шешу тапсырылды - кемтар балаларды оқытудың теориясын әзірлеу, тәжірибесін қалыптастыру. Сол кезден кемтар балаларды оқыту мәселелерін ғылыми-әдіснамалық негізін және әдістемесін құруда дефектология ғылымы айналысты (Л.С. Выготский, Р.М. Боскис,А.Н. Граборов, Г.Н. Дульнев, А.И. Дьячков, Л.В. Занков, С.А. Зыков, К.С. Лебединская, Н.Г. Морозова, М.С. Певзнер, Ф.А. Рау, М.Е. Хватцев, Ж.И. Щиф т.б.). Бұл уақытта кеңестікте кемтар балалардың барлығын арнайы біліммен қамту үшін арнайы мектептер белсенді ашылып, аяғында сегіз түрлі арнайы мектеп қызмет етті ( естімейтін, нашар еститің, көрмейтін, нашар көретің, сөйлеу тілінде кемістігі бар, тірек-қимыл-қозғалысында ауытқуы бар, псхикалық дамуы тежелген және зиятында ауытқушылығы бар балалар үшін). - кемтар тұлғалардың тең құқықтарынан тең мүмкіндіктірін қамтамасыз етуге бас бұру кезеңі ( XX ғ. 70-шы жылдар - қазіргі уақытқа дейін) XX ғасырдың 70-ші жылдарында өркениетті елдерінде қалыптасқан қоғамның жалпы адамзаттың құндылығы туралы түсінігі бойынша және ерекше қажеттіліктері бар балалардың білім алуындағы оқшалау шетте қалтыруға қарсы қоғамға қосу, құқықтарының теңдігі жарияланған. Тарихта ең бірініші рет дамуындағы ауытқушылықтарға қарамастан, кемтар тұлғалардың тең құқылы екендігін қоғам көзқарастарында толығымен қалыптасты. Сол жылдары дамуында ауытқуы бар тұлғалардың құқықтарын қорғайтын бір қатар БҰҰ бекіткен ақыл-ой кемтар тұлғалардың құқықтары туралы, мүгедектердің құқыктары туралы декларациялар қабылданды - бұл бесінші кезеңнің басталуын белгісі. Құжаттарда аталмыш тұлғалардың отбасында өмір сүру, қалыпты адамдар арасында білім алуға, кемтар қабілеттерін қалпына келтіру, еңбек ету құқықтарын қамтамасыз ету қажеттілігі бекітілген. Мүмкіндіктері шектеулі балаларды жабық мекемелерде (интернаттарда) оқыту және тэрбиелеу шетелдегі қоғамда элеуметтік оқшалау белгісі ретінде талкыға салынды. Сол кездерден бастап батыс Еуропа және АҚШ елдерінде әлеуметтік-саяси, экономикалық өзгерістерге тэуелді арнайы білім берудің * әдіснамасы күрт өзгеріп, мүмкіндіктері шектеулі балаларды жалпы мектептерде оқыту жағдайын терен қарастырды. Бұл кезеңде жетекшілік ретінде мүмкіндіктері шектеулі тұлғаларды қоғамға қосу қолға алынды. Қоғамға біріктіруде кедергі жасайтын жағдайларды жою, қоршаған ортаны бейімдеу жұмыстары белсенді жүре бастады. Осы кезенде мүмкіндіктері шектеулі балаларды жалпы мектептердегі арнайы сыныптарда оқыту тәжірибесімен бірге бұрын окытылмағғн, яғни дамуында ауыр, терең ауытқулары бар балаларды оқыту басталды. Бұл кезең әлі аяқталамады, көтерілген мәселе қоғамда кең талқыланып жатыр. Қазіргі уақытта кемтар тұлғаларга медициналық көмек көрсетудің жаңа технологиялары енгізілуде, арнайы білім беру саласында да жетістіктер мүмкінідіктері шектеулі тұлғалардың қоғамда тәуелсіз өмір сүру жағдайын қамтамасыз етуге бағытталған. Осы кезеңде дәрігірлер ұрықтың пренаталды кезінде ауытқушылығын диагностикалау технологиясын халыққа ұсынады, сонымен қатар: ағза мүшелерін ауыстырудың жаңа технологияларын; жасанды органдарды әзірлеудің жетістіктерін; имплант және протездеудің технологияларын; жүктілік кезінде қолайсыз жағдайлардың алдын алу үшін арнайы вакциналар мен дәрмектерді пайдалану; кемістіктерді ерте анықтап арнайы түзетушілік бағдарламаларын әзрілеу, жүзеге асыру. Біздің елімізде арнайы білім беру жүйесінің қалыптасуы мен даму тарихы әлеуметтік-мәдени тұрғыдан қарастырылмаған. ҚР арнайы білім беру жүйесі өз дамуын кеңес кұрамында бастап, кейін 90-шы жылдардан өзінші дамығаны, белгілі дерек. жүктеу/скачать 1,43 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|