И. В. Батяшова П44 Баскетболдагы дайындық жатгыгулары

Жүзулік бассейнінде жаттықтыруы:

1) салмақга екпінде жүзу. Арақашықгық -  300 м;

2) су полосын ойнау.  15  минутген екі тайм. Кешкі тамақтанудан 

кейін,  сағат  21.30  қарай  (өз  еркінімен)  жекелей  лақтырыс 

жаттықгыруы.

Таңертенгі жаттықтыруы:

1)  сирақ-табан  жэне  тізе  буындарына  арналган  гимнастикасы -  

5-7 минут;

2) кросс — 30 минут.  1ш жүгірісті жэне 200 м жүрісті  кезектеу. 

Жүгіріс  кезінде  ойыншылар  жаттытырушының  бүйрығымен  арқамен 

алға  қарап  жүгіруге,  қолдардын  жүмысымен  баскетбол  тұрысында 

орын  ауыстыруды,  қысқа  жылдам  жүгірулерді  орындауға  ауысады. 

ЖСЖ  -   минутіне  180-190  соққы,  жүріс  кезінде  -   90  соққыға  дейін 

болу керек;

3)  1  минутген серияларымен секіріс жатгағулары (интервал -  40 

секунд).  Секірістер  екі  аяқтың  итерілісімен,  сол  жақ және  оң  жақпен 

аяқпен  кезектеп  орындалады.  Сонымен  қатар  шпагат  секірісі,  қайшы 

секірісі,  180 и 360°-қа бүрылыстарымен және т.б.

Кейін -  күрес залында сабагы (20 минут):

1) созылтылуға арналған гимнастикасы -  5 минут;

2) қабьфга алдында қолда түру -  1  минут;

3) гимнастикапық көпіршегі -  1  минут;

4)  «гимнастикалық  көпіршегі»  қалпынан  алға,  артқа,  жан- 

жақтарға қозғалу -  1,5 минут;

5) қатарымен 3-4 рет алға домалану -  30 секунд;

6) қатарымен 3-4 рет артқа домалану -  30 секунд;

7) кезекпен оңға және солға «дөңгелек» жасау -  1  минут;

8)  аяқпен  согу  және  аяқпен  соғуларды  қағып  (блок)  жіберу. 

Каратэшілерден алынған жаттығуы -  2 минут;

9) кейін артқа домалануымен арқага, артқа қүлаулары -  1  минут;

10)  жүптасып  күресу  (серіктестер  салмақ  бойынша  тандалған)

— 2 минут;

11)  қанатта асылып тұру  және  қанат бойынша  мініп  жүру -  2-3 

минуг,

Айналмалы  принципімен  қүрылған  пгганга  және  тренажер 

залында топтық жаттықтьфуы.  Жатгьпсгьфу екінші  циклдағы  сияқгы, 

бірақ жаттығулардьщ біраз үлкен жүктемелерімен болады.

67

Баскетбол залындағы жаттықтыруы:

1)  созылтылуға  арналған  гимнастикасы;  сирақ-табан  және  тізе 

буындарын жұмыстандыру -  10 мннут;

2)  қозгалыста  және  біруақытта  себет  астынан  лақтырыстары  —

 

орталықгы  ойыншыларымен  блок-шоттарды  жаттықгыру.  «4»  бір 

қалқан астынан орналасады, «5» — басқасында. 6-7 ойыншыдан әрбір 

қалқанда  жұмыс  жасайды.  Ойыншылар  допты  жүргізуімен  себет 

астына  өтеді  немесе  оң  жэне  сол  жақтан  кезектеп  лақтырыстарды 

орындайды.  Орталықтылар  лақгырушыға  жақын  қолмен  әрбір 

лақтырысты  жабуға тырысады.  Сонымен  орталықтылар  мннутіне  18- 

20  лақгырысқа  қарсы  тұру  керек.  Осындай  жұмыстын  1  минутінен 

кейін  жұптардың  ауысуы  өтеді.  Жаттыгуға  арналған  уақыты  -   3 

минут;

3)  жұптасып  пассивті  қарсылықпен  (манекендер)  сүйікті 

қалыптардан лақгырыстары.  Серіктестердін біреуі себет бойынша 2,5 

минут  лақгырады,  екіншісі  допқа  ие  болып  оған  допты  әпереді. 

Қоргаущылар  мен  шеткі  шабуылшылар  алты  метрлік  сызығынан, 

орталықтылар -  3-5 м қашықтығынан лақтырады. Жаттығуға арналған 

уақыты - 1 0  минут;

4)  жүптасып  айыппүл лақгырыстары.  Ойыншылар  қатарымен 3 

айыппүл  лақгырыстарын  орындайды.  18  тигізуді  жинаган  жүбы 

жеңімпаз атанады. Уақыт -  5 минут;

5) 

тактикалық 

командалық 

арақатынасты 

қарсылықсыз 

қайталау. Әрбір бестік (бұлардын барлығын 3-4 реттен қайталайды):

а) екі эшелондап контршабуылды;

6)  орталықгы  ойыншымен  шабуылды  аяқгауымен  «ерте 

шабуылды»;

в) мергенге арналған комбинациясын;

г) ойналатын ойыншыға арналған комбинациясын.

б)  баскетбол  ойнау.  15  минутген  2  тайм.  Барлық  бестіктер 

қарқынды  жүгіріспен  ойнайды.  Таймдар  арасындағы  үзілістерінде  -  

бір жұпқа 20 тигузілерге дейін жұптасып лақгырыстары;

7)  сол  бестіктерде  айыппұл  лақтырыстары.  50  тигізуді  жылдам 

жинағаны  жеңімпаз  атанады.  Ойыншы  бір  айыппұл  лақшрысты 

орындайды,  әрбір тигізбегені үшін -  бүкіл алаң бойынша  1  шеңберін 

жүгіріп өту айыпы;

8) сауна.

Демалыс  күндері  ойыншылар  демалады.  Әдетте  шахмат,  үстел 

теннисі',  бильярд  бойынша  жарыстар  өткізіледі.  Әрбір  ойыншы  бір

11  Жалпы  командалық жаттықтыруы

68

қызықгы  оқиға  немесе  анеқцот  айту  керек.  Уақыт  тез  және  қызықгы 

өтеді.  Бұл -   ауыр  жаттықгырулардан  кейін  қалпына  келуге  ең  жақсы 

әдісі.

Үзақ 

(екі 

жұмадан 

көп) 

жиналыстары 

ойыншыларды 

психолбгиялы  шаршатады,  олар  бір-бірін  қажыта  бастайды.  Ауыр 

жұмыстан  көрі,  жаттықгырушының  жаттықтыруда,  қонақ  үйдін 

нөмірінде,  асханада  тұрақгы  бар  болғанынан  да  тез  шаршайды.

I 

Сондықган 

жаттықтыруда, 

қонақ  үйінде 

тұрғанда 

және  де 

тамақтанудын аддында да ойыншылардың жұптарын ауыстыру керек.

Жұмыстың  бірінші  және  үшінші  циклдары,  айтылып  кеткен 

бірінші циклға аналогты болады. Жұмыстың көлемі жоғарлайды жэне 

оның  қарқыны  көтеріледі.  Әдетте  ойыншыға  сабақгың  аяғында 

| 

шаршағаннан  зейінің  дұрыстауға  қиын  келеді.  1,5  сағат  -   бұл

жаттықтырулық  уақытгың  максимумы.  Бірақ  орта  таулықга  жэне 

жогары таулықга бұны  бір  сагатқа дейін  қысқарту  керек.  Бірақ біздің 

жаттықтыруда  қарқындылық  әрқашан  жоғары,  ойыншылар  пульстін 

минутіне  220-240  соққысына  дейін  1,5ш  дейін  биіктікте  жұмыс 

жасайды.  Әрине  осындай  ЖСЖ  ұзақ  жұмыс  істеуге  дұрыс  емес. 

Қарқынды  жұмыстың  5-7  минуті  допқа  ие  болу  техникасымен, 

жонглерлаумен,  босансуымен  сәйкес  2-3 

минут  демалысымен 

кезектенеді.

Дене  дайындығы  бойынша  аналогтық  жиналыстарды  Ертіс 

келінің жағалауында да өткізуге болады.  Бұнда  «тартылмалы»  циклы 

болмайды.  Ойыншылар жиналысқа дайын болып келгендерін міндетті 

есептеу керек. Бірінші күні дене дайындығы және техникасы бойынша 

бақылау тесттері өткізіледі. Жетістіктері бойынша жиналыстан келген 

ойыншылардың  қалыптары  анықгалады.  Құрама  команданың  әрбір 

ойыншысында  оның  ойын  әрекетінің,  дене  және  техникалық 

жатгықгыруыньщ  бүкіл  аспекттері  кіргізілген  дайындықтын  өз 

жоспары  бар.  Команда  жаттықтырушының  және  ойыншының  өз 

пікірін  есептеуімен,  жаттықтырушымен  құрылатын  осы  жоспардың 

негізгі  ,ойын  пішіндері  бойынша,  біз  жиналыстын  бірінші  күні 

бақылау сынауларьш өткіземіз.

Төрт жылдыққа  жекелей  жоспары  қалай  жасалынатыны  туралы 

бірнеше  сөздер.  Біз  құрама  командаға  үміткерлер  деп  кіргізетін 

ойыншылары  ҚР  чемпионатындағы  бір  клубында  өнер  көрсетеді.  ҚР 

чемпионатында  және  басқа  жарыстарда  белгіленген  техникалық 

хаттамаларындағы  көрсеткіштерін  тандаймыз  және  ойынның  барлық 

компоненттері  бойынша  орташа  арифметикалық  көрсеткіштерін 

құрастырамыз. Мысалы: міне қандай сандар X ойыншысында болды:

- 20 минуттық ойын уақыты ішінде ұпайлардын саны -   12-15;

69

- 2 үпайлық лақтырыстардын тигізу пайызы -  55-60;

- 3 ұпайлық лақтырыстардын тигізу пайызы -  43-45;

-  20  минутгық  ойын  уақыты  ішінде  айыппұл  лақтырыстардын 

саны және оларды тигізу пайызы -  5-6, 80-85;

-  20  минуттық  ойын  уақыты  ішінде  қорганыстағы  қалқан 

алдындағы допқа ие болу саны -  6-7;

-  20  минуттық  ойын  уақыты  ішінде  шабуылдагы  қалқан 

алдындағы допқа ие болу саны -  3-4;

-  20  минуттық  ойын  уақыты  ішінде  ұпай  әкелетін  доп 

берулердін саны -  4-5;

- 20 минутгық ойын уақьггы ішінде блок-шотардын саны -  2;

- 20 минуттық ойын уақыты ішінде допты жоғалту саны -  2;

-  20  минуттық ойын  уақыты  ішінде жылдам  өтулеріне  қатысу -

8-9;

- қорғаныста өткізіп алатын ұпайлар саны — 10-11.

Құрама 

команданың 

құрамындагы 

және 

клубтық 

команд&сындағы  барлық  негізгі  көрсеткіштері  бойынша,  жоспарға 

ойыншының стратегиялық талаптары кіргізіледі.

Тапсырмалары

Жиналыстын  бірінші  күні  техникалық  дайындыгы  бойыніпа 

келесі тесттері өткізіледі:

1)  алты  метрлік  сызыгынан  5  нүктеден  лақгырыстары  -   эрбір 

нүктеден  2-ден.  Ойыншы  допты  өзі  лақтырады  жэне  өзі  допқа  ие 

болады.  10 лақгырысқа уақыты -  3 минут;

2)  себеттен  4-5  метр  қашықтықта  5  нүктеден  лақтырыстары  -  

әрбір нүктеден 2-ден.  10 лақгырысқа 2 минут;

3) екінші тигізбеуге дейін айыппүл лақтырыстары.

Жылдамдық-күштік  дайындығы  бойынша  допты  жылдам 

жүргізуге  жэне  лақгырысқа  тест  өткізіледі.  Жаттығу  уақытқа 

орындалады.  Бетпе  сызығынан  -   сөре.  Жаттықгырушының  белгісі 

бойынша  ойыншы  допты  жүргізуімен  айыппүл  лақтырыстын  жақын 

сызығына  дейін  сөрелейді,  бүған  қолымен  тигізеді,  себетке  қайтып 

келеді  жэне оған допты лақтырып кіргізеді (міндетті түрде).  Допқа ие 

болады  жэне  алаңның  ортаңгы  сызыгына  дейін  жүгіреді,  бұған 

қолымен  тигізеді,  себетке  қайтып  келеді  және  оған  допты  лақтырып 

кіргізеді, допқа ие болады және айыппүл лақтырыстын алыс сызығына 

дейін жылдам жүгіреді, бұған қолымен тигізеді, қалқан астына қайтып 

келеді  жэне  допты  кіргізеді,  жылдамдықпен  қарама-қарсы  қалқанға 

қарай  жүгіреді  және  себетке  допты  кіргізеді. 

Ақыргы  доп

70

кіргізілгеннен  кейін  жатгығу  аяқгалады.  Ереже  түрінде  бұл  тест 

жұптасып тапсырылады. Әрбір ойыншының өз жоспарлық уақыты бар

-  осы және басқа тесттерге тапсырма.

Секірмелілік 

қалқандағы 

нүктелерге 

жеткізу 

бойынша 

бақыланылады.  Ойыншы  екі  секірісті  орыннан  және  жүгіріп  келуден 

орындайды.  Ойыншының  саусақтарына  алдьга  ала  бор  жағылады,  ал 

қалқанға сантиметрлік бөліктерімен таспа жабыстырылады.

Купер  тесті  жылдамдық  төзімділігі  бойынша  негізгі  нормативі 

болып  • табылады.  Бірақ  бүны  ойыншылар  стадионның  жүгіріс 

жолында  допты  жүргізуімен  орындайды.  Әрбір  ойыншы  ең  жақсы 

көрсеткішін  керсетуге  үмтылу  керек  немесе  өзінің  жоспарлық 

тапсырысын  асып  өту керек.  Ойыншы дене дайындығын жоғарлатуы, 

өз  шеберлігінің  өсуі  қызығушылығында  екенің  түсіну  керек.  Әрине, 

жекелей  және  командалық  жоспарлары  догма  емес  және  бүларға 

денсаулықгын  қалпынан,  ойьшшының  спорттық к  үйінен  жэне 

ойынның 

барлық 

компоненттері 

прогрессінен 

байланысты 

корректілер кіргізіледі.

Командалық жоспарлық тапсырмаларына кіргізіледі:

1)  20  минуттық  ойын  уақыты  ішінде  қарсыластын  себетіне 

шабуыл саны;

2) 2 және 3 үпайлық лақтырыстардын тигізу пайызы;

3) айыппүл лақтырыстардын тигізу пайызы;

4)  шабуылдагы  және  қорғаныстағы  қалқаннан  допқа  ие  болу

саны;

5) 20 минуттық ойын уақыты ішінде жылдам өтулердін саны;

6) 20 минуттық ойын уақыты ішінде допты алып қою саны;

7) 20 минуттық ойын уақыты ішінде допты жоғалту саны;

8)  20  минуттық  ойын  уақыты  ішінде  үпай  әкелетін  доп 

берулердін саны;

9)  20  минуттық  ойын  уақыты  ішінде  прессингті  қолдану 

оқиғаларының саны;

10)  20  минуттық  ойын  уақыты  ішінде  қалыптық  шабуылдағы 

комбинацияларды қолдану саны.

Командалық  және  жекелей  жоспарлары  әрбір  ойьгашымен 

ақылданады 

жэне 

жалпы 

жиналысында 

сайлау 

жолымен 

қабылданылады  жэне  бүларға  ойыншылардың  өздерімен  кіргізілетін 

өзгертулері  де  қосылады.  Бұл  барлық  қүжаттар  ойыншыларға 

таратылады  және  бүларды  орьгадауға  міндетгі  болып  келеді.  Бүл 

жоспарлар 

сабақ 

конспектін 

қүрастырғанда 

көмектеседі. 

Ойыншыларды  болашақгы  жаттықтырудын  басталуына  дейін  негізгі

71

багыттары  туралы  хабарлау  маңызды  болып  саналады.  Әрине, 

ойыншылар  жиналган  жиналыстын  жоспарлары  туралы  бір  айга,  бір 

жылга және олимпиадалық циклга екенің білу керек.

Бұдан  басқа  ҚР  чемпионаты  сияқты  жарыстарында,  біз, 

жаттықтыруда  біздің  негізгі  қарсыластардын  ойының  модельдеуге 

ұмтыламыз.  Негізгі  құрамадан  емес  ойыншыларынан  арнайы  іріктеу 

өтіп  жатыр  және  әрқайсысыларына  болашақты  қарсыластардын 

мәнерінде  әрекеттеуге тапсырма береміз.  Әрқашанда құрама,  тактика, 

бұлардың қосымшалары танымал.

Біздің 

қосымша 

ойыншылары 

негізгі 

құрамының 

7-8 

ойыншыларына  АҚШ  командасының  мәнерінде,  ягни  қорганыста 

қатаң  прессингті  қолдануымен,  не  Югославия  командасының 

мәнерінде,  ягни үш ұпайлық лақтырыстардын  көп  саның және  басшы 

арқылы  ойнауын  қолдануымен  жаттықгыру  матчтары  қызықты, 

эмоционалды және көңілді өтеді. Уақыт өткенімен бұл практика біздің 

құрамага  гана  емес,  еліміздің  басқа  да  клубтық  командаларында 

әдеттігідей болып қалды.

72

Қорытынды

Баскетбол  -   бұл  бүкіл  әлемнің  миллион  көрермендері  назар 

аударатын  және  мыңдаған  адамдар  шұғылданатын  ойыны.  Баскетбол 

ойьшы  жарты  ғасырдың  ішінде  мектеп,  колледж,  жоғары  оқу 

орындары  оқушыларының  50  %  шұғылданатындай  танымал  болып 

қалды.  Баскетбол  ойыны  білімдікті,  біліктілікті  және  дағдыларды 

сұраныс етеді. Берілген оқу-эдістемелік құралында спортшыны жарыс 

кезінде  спортгақ  талаптарды  жүзеге  асыруға,  денелік  дайындауға, 

ойынның  қиын  техникасын  меңгеруге  комектесетін  бір  қатар 

дайындық жаттығулары ұсынылған.

Оқу-эдістемелік  құралының  материалын  жаттықтырушылармен 

жатгықтыру үрдісінде, педагогтармен дене шынықгыру сабақтарында, 

студентгер  мен  спортшылармен  жаттығуды  қолдану  және  ой-өрісін 

кеңейту үшін қолдануға болады.

73

Әдебиеттер

1  Андерсон  Б.  Растяжка  для  поддержания  мышц  и  суставов.  -  

Минск : Попурри, 2007. -2 1 7  6.

2  Виленский  В.  И.  Физическая  культура  студентов.  -   М.  : 

Гордарики. 2001. -  320 б.

3 Гомельский А. Я. Баскетбол. -  М .: «Гранд»,  1997. — 222 б.

4  Гатмен  Б.,  Финнеган  Т.  Все  о  тренировке  юного 

баскетболиста. -  М .: АСТ Астрель, 2007. -  305 б.

5  Гомельский А. Я. Секрет мастера. -  М.,  1997. -  204 б.

6 Джон Р. Вуден — Современный баскетбол. -  М.  :  ФиС,  1987. -

256 б.

7  Купчинов  Р.  И.  Физическое  воспитание  :  уч.  пособие  для 

студентов. — Минск : Тетрасистемс, 2006. -  206 б.

8 Линдеберг Ф. Баскетбол  : игра и обучение. — М.  : ФиС,  1971. -

277 б.

9 Попова Б. П. Дружить со спортом и игрой. Упражнения. Игры. 

Инсценировки. -  Волгоград, 2005. -  148 б.

10 Портных Ю. М. Спортивные игры. -  М.  : ФиС,  1975. -  335 б.

11  Профессионально-прикладная физическая подготовка. -  М.  : 

Высшая школа,  1978. -  192 б.

12 Романенко В. А., Максимович В. А. Круговая тренировка при 

массовых занятиях физической культуры. -  М .: ФиС,  1986. -3 1 5  6.

13  Стонкус  С.  Мы  играем  в  баскетбол.  -   М.  :  Просвещение, 

1984.-59 б.

14 Фрейзер У. К., Сэчер А. Баскетбол. -  М .: АСТ Астрель, 2006. 

-2 5 8  6.

15  Холодов  Ж.  К.,  Кузнецов  В.  С.  Практикум  по  теории  и 

методике  физического  воспитания  и  спорта.  -   М.  :  ИЦ  Академия, 

2007.-321  б.

16 Яхонтов Е. Р. Юный баскетболист. -  М.  : ФиС,1987. -  173 б.

17 Яхонтов Е. Р. Мяч летит в кольцо. -  Ленинград,  1987. -  207 б.

74

Мазмүны

Кіріспе...................................................................................................... 3

1  Дене дайындыгы.....................................................................................5

2  Жылдамдық.............................................................................................. 5

2.1  Жылдамдықты дамытуға арналган жаттығулары..............................6

2.2 Қолдарга арналган жаттыгулары.................................... .....................7

3  Секірмелілік...........................................................................................18

3.1  Секірулерді жатгықгыруга арналган жаттыгулары.........................19

4  Ептілік.................................................................................................... 29

4.1  Ептілікті дамытуга арналган жалпы жаттыгулары..........................29

4.2 Ептілікті дамытуга арналган арнайы жаттыгулары.........................30

5  Бугілмелілік және босансу................................................................... 33

6  Алдамыш әрекеттерді, финтгерді және алдап кетулерді

жасауга арналган жаттыгулары........................................................... 33

7  Күш дайындыгы....................................................................................37

7.1  Күш дайындыгының әдістемесі (барлық қалыптардың

ойыншыларына арналган).................................................................. 37

7.2 Екпінді күшті дамытуга арналган жаттыгулары.............................. 39

7.3 Күціті дамытуга арналган жаттыгулары............................................40

8  Жалпы дене дайындыгы............. ........................................................ 53

9  Төзімділікті дамыту әдістері............................................................... 54

10  Күрес залында гимнастика және акробатика сабақтары.................54

11  Жалпы командалық жаттықгыруы..................................................... 68

Қорьггынды............................................................................................73

Әдебиеттер.............................................................................................74

Н.М.Степанова,  А.Ж.Куватов, А.Ж.  Батяшова

БАСКЕТБОЛДАҒЫ ДАЙЫНДЫҚ ЖАТТЫҒУЛАРЫ

Оқу-әдістемелік кұралы

Техникалық редактор Г.Н. Сейтахметова 

Жауапты хатшы Б.В. Нургожина

Басуға 11.05.2010 ж.

Әріп түрі Тішез.

Пішім 29,7 х 42 

гА.

 Офсетгік қагаз.

Шартты баспа табагы 2,37 Таралымы 20 дана 

Тапсырыс № 1313

«КЕРЕКУ» Баспасы 

С.Торайгыров атындагы 

Павлодар мемлекеттік университеті 

140008, Павлодар қ., Ломов к., 64

БЕКІТЕМ ІН 

С. Торайгыров атындағы 

ПМ У-діқоқуісі 

жоніндегіпроректоры

Ң. Э. Пфёйфер 

»  

•4Г*;

Құрастырушы: аға оқытушы Н. М. Степанова, 

^

ага оқытушы А. Ж. Куватов, 

ага оқытушы И. В.Батяшова

Дене шынықтыру жэне спорт кафедрасы

Баскетболдагы дайындық жаттыіулары 

050108 "Дене шынықтыру және спорт" мамандығының студенттеріне 

арналған оқу-эдістемелік құралы

Кафедра мәжілісінде бекітілді 2010 ж. « _ _ /_ »  _ £ £ _ № _ £ _  хаттама

Кафедра меңгерушісі _ _____

&

 

_  Ю. А. Мастобаев

Химиялық  технологиялар  және  жаратылыстану  факультетінің  оқу-

әдістемелік кеңесінде мақұлданган

2010 ж. «___£__» 

сЗ

  № 

^

 

хаттама

ОӘК төрайымы 

у Ш /Т А  

¥ . Д. Бүркітбаева

КЕЛІСІЛДІ

Химиялық технологиялар  және  жаратьшыстану  факультетінің деканы

_____К. К. Ахметов

2010 ж .« 

і

  »

СМ болімі н/б 

Г. С. Баяхметова

2010 ж. « 

&

жүктеу/скачать 3,11 Mb.