Сөйлем соңына қабаттасып қойылатын тыныс белгілері

 

23 

 

күйді  білдіретін  сөйлемнен  кейін 

сұрау  жəне  леп  белгісі  қатар 

қойылады.  Егер  сұрақ  сарыны  басым 

болса, сұрау белгісі бұрын, көңіл күй 

ауаны басым болса, леп белгісі бұрын 

тұрады. 

 

ау, 

Қай  таудың  киігі  едің,  қарағым-

ау! ? 

                                                 

(М.Мақатаев.) 

 

2.Ой  аяқталмай,  үзіліп  қалған 

жағдайда  оның  бірінші  бөлігі  сұрау 

мағыналы  болса,  алдымен  сұрау 

белгісі,  одан  кейін  көп  нүкте  қатар 

қойылады. 

 

- Ауа райын көрдің бе?.. 

 

3.Көңіл 

күйін 

білдіретін 

сөйлемдердегі  ой  аяқталмай,  кілт 

үзілсе, 

тыныс 

белгілері 

қатар 

қойылады. 

 

Жер!.. 

Шіркін, 

Жер-Ананың 

қадірін кім біледі!.. (З.Шашкин). 

 

4.Ойдың аяқталмай қалғандығын 

білдіретін 

сөйлемдерде 

үтір, 

тырнақша,  сызықша  көп  нүктеден 

кейін қойылады (.., ..» жəне .. -). 

 

Жырдың  негізгі  мазмұны  соңғы 

кезеңде 

алғашқы 

ырымдық 

қасиетінен 

ажырап, 

«Елгезек 

бол,ерінбе;  Ілгері  бас,  шегінбе..» 

сияқты 

ақылгөй 

тілектермен 

байланысты. (Қ.Ісламжанұлы.) 

 

5.  Тырнақша  мен  нүкте,  үтір, 

сұрау,  леп  белгілері  жəне  көп  нүкте 

қабаттаса  келгенде,  олар  былайша 

орналасады: 

а) егер леп, сұрау белгілері жəне 

көп  нүкте  тырнақшаға  алынған 

сөйлемге  ғана  қатысты  болса,  олар 

тырнақшадан  бұрын  қойылады,  ал 

үтір  мен  нүкте  тырнақшадан  соң 

қойылады. 

ə)  тырнақшаға  алынуға  тиісті 

құрылым  тұтас  сөйлем  емес,  оның 

ішіндегі жеке сөздер не сөз тізбектері 

болса,  сөйлем  соңына  қойылатын 

леп,  сұрау  белгілері  мен  көп  нүкте 

қатар келген тырнақшаның сыртынан 

қойылады. 

б)  сөйлем  тырнақша  жабылған 

жерден  бітіп  тұрса,  леп,  сұрау 

белгілері 

мен 

көп 

нүкте 

 

 

 

 

«Өзім  алып  шығайын»,  -  деп 

ойлады Бүркітбай. 

«Өзім алып шықсам қайтеді?» - 

деп ойлады Бүркітбай. 

«Ешкім  де  емес,  өзім  алып 

шығам!» - деді Бүркітбай. 

 

-  Əй,  қайтып  келесің  бе  «бала»? 

–  деп  қалжыңдай  айғайлады  ол 

жолдасына.  О,  шіркін,  осы  əн  ғой 

«құлақтан кіріп бойды алар»! 

 

 

 

«Олай  болса,  -  деп  ойлады 

Асқар,-мына  көш  не?»  1914  жылдан 

бергі  нөмірлерін  Асқар  тез-тез 

 

24 

 

тырнақшаның 

іш 

жағынан 

қойылғанда,  тырнақшаның  сыртына 

басқа  тыныс  белгісі  (сызықшадан 

бөтен) қойылмайды. 

 

жүгіртіп қарап шықты: «Екі жылда 

Франция  қырық  миллиард  шығын 

ұстаған...» (С.Мұқанов). 

 

6.  Нүкте,  леп,  сұрау  белгілері 

жəне  көп  нүкте  жақша  ішінде 

алынған  текске  қатысты  болса, 

жақшаның 

ішінен 

қойылады. 

Жақшаның  сыртына  жалпы  сөйлемге 

тиісті тыныс белгісі қойылады. 

 

Байқауымша, əңгіме былай: 

Біріншіден (рас қой мұным?), 

Орыс үйі көрмей тыным, 

Қонақ күткен, сөз қылып ұдай... 

 

 

 

 

жүктеу/скачать 0,63 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: