Іі хАлыҚАрАлыҚ ғылыми-тәжірибелік конференЦиясы ғылыми баяндамалар

56
57
во время практики я постоянно чувствовала поддержку руководства. смело могу сказать, что заин-
тересовала не только руководство, но и своих коллег, которые с интересом посещают мои уроки, помогая 
мне в организационных моментах. вместе с единомышленниками-коллегами определяем факторы, кото-
рые повлияли на результативность обучения. работа в группах дает толчок к сплочению детского коллек-
тива. умению выслушать друг друга в группе, а так же присутствует подход взаимообучении в группе.
во время урока я заметила эффективность диалоговому обучению [1, c. 155] и взаимообучении. ведь 
раньше дети мало говорили на уроках, не умели слушать друг друга, боялись высказывать свое мнение. 
но, когда я начала применять новые подходы в обучении [1 c. 160], которые помогают детям чувствовать 
себя раскованно, не стесняясь, высказывать свое мнение, зная при этом, что никто не станет перебивать 
его, а наоборот, подскажет ему или даже скажет то, что не знает другой из его группы, исходя из своих 
знаний. теперь, для меня важно не количество выполнения упражнений учащимися, а умение с каким 
интересом  выполняются  эти  задания.  важность  работы  в  группах  заключается  в  том,  что  вовлечены 
все учащиеся. применение информационно-коммуникационных технологий [1, c.178] позволяет мне еще 
больше заинтересовать детей в образовательный процесс. учитывая жизненный опыт учащихся, строит-
ся обучение, что помогает мне понять, насколько глубоко дети учатся мыслить, рассуждать, как ярко и 
красочно выражать свои мысли. Это позволяет улучшить взаимоотношения учащихся, выявить общие 
интересы детей, и вообще, сплотить группу в целом.
исполняя роль направляющего в обучении, способствует мне наблюдать и анализировать действия 
учащихся, размышлять об успешной эффективности применения новых подходов в обучении. стала уде-
лять больше внимания на рефлексию урока детьми, тем самым, я считаю, выработалось у детей умение 
честно, смело и объективно анализировать, умению критически думать о действиях, своих и однокласс-
ников. 
формативное оценивание является хорошей мотивацией для плодотворной работы, позволяет облег-
чить болезненный процесс стандартного обучения. ведь важна не отметка, а успешность обучения при 
непринужденном вовлечении. Это можно ярко увидеть при сравнительном анализе входного и выходно-
го теста после проведенного модуля [1, 2, c. 172-173].
 
хотела бы закончить свои размышления об изменениях в своей практике преподавания словами ве-
ликого русского писателя н.л. толстого: «чем с меньшим принуждением учатся дети, тем метод лучше, 
чем с большим, тем хуже».
ii о достижениях всего класса в соответствии с заданными критериями и комментариями о том, как 
это отразится на дальнейшем обучении.
Людям нужна ответная реакция и поощрение для комфортного обучения, таким образом, оценива-
ние должно быть гуманным.
 Лев Выготский.
Зачастую под целью оценивания предполагается понимание каждым учителем, как проводить оце-
нивание в классе, с какой целью и для кого и для чего. в основном для проверки знаний используются 
тесты, контрольные работы; после этого на следующем уроке проводится корректирующее обучение, т. 
е. работа над ошибками учащимися с учителем. работая десять лет в школе, мне всегда не нравился этот 
метод проверки. после контрольной работы, выходя из класса, ученики всегда спрашивали меня какая у 
них будет оценка, если они выполнили столько-то заданий. 
Для меня эта проблема решилась, когда начала обучение на трех месячных курсах повышения квали-
фикации в городе семей, где познакомилась с одним из новых для меня стратегий «компетентностная 
педагогика». 
на практике провела урок, составив задания с использованием компетентностной педагогики. Для 
меня было интересным – построение урока. структура урока основана на выполнении заданий учащи-
мися. Задания составляются по уровням нарастающей сложности. самым интересным для меня были 
критерии оценивания. оценивание происходит по уровням: выполнение заданий первых трех уровней 
на оценку «3», выполнение заданий четвертого и третьего уровней на оценку «4» и выполнение зада-
ний последнего шестого уровня на оценку «5». как только ученик выполнил одно из заданий, подымает 
руку. учитель проверив, выполненное задание, ставит плюс.  и после проверки учащийся приступает 
выполнять следующее задание. критерии оценивания напечатаны на листочке после заданий. чем мне 
нравится такое оценивание данного проекта? тем, что, прежде всего эти критерии оценивания нравятся 
детям. повторюсь, здесь критерии всем - ясны и прозрачны. ученик четко знает, сколько надо выполнить 
заданий, чтобы получить нужную ему оценку, прежде, чем приступить к выполнению заданий. учащий-
ся, выходя из кабинета со спокойной душой, знает какую оценку, он получил. А это главное для него. 
я думаю, если моим учащимся нравится, значит, я смогла создать положительную образовательную 
среду для обучения. 
iii обучение талантливых и одаренных детей. одаренный человек может дать обществу значительно 
больше, чем человек с обычными способностями. поэтому перед обществом и школой всегда стояла и 
продолжает стоять проблема обучения и воспитания одаренных детей. Это связано в первую очередь с 
тем, что общество нуждается в специалистах экстра-класса, которых можно подготовить путем обучения 
талантливых детей. 
л.с. выготский подчеркивал, что «все люди рождаются с определенным потенциалом когнитивного 
развития» (1978г.). талант не только генетическая информация, формирующая его биологическую осно-
ву, но и влияние среды, влияние воспитания. 
в современной системе образования одним из приоритетных направлений является работа с одарен-
ными и талантливыми детьми. на сегодняшний день одна из функций школы это – создание условий для 
выявления детских способностей, их развития, помощь в формировании таланта учащегося, отслежива-
ние и оказание разносторонней поддержки одаренным детям.
одаренный ребенок – это особенный ребенок, и ему не всегда подходят требования стандартной об-
разовательной системы. школы для одаренных основаны на идее поиска талантливых детей. талант не 
существует сам по себе вне конкретной деятельности человека, его формирование происходит в процессе 
обучения и воспитания. талант — это труд, вложенный ребенком, школой и семьей. 
Дж. фриман (1998) выделил критерии, основанные на исследованиях и способные выявлять наиболее 
успешных детей: память и знания, самообразование, быстрота мышления, решение проблем, гибкость, 
любовь к сложности, концентрация, ранняя символическая деятельность. выявление этих признаков тре-
бует тщательного наблюдения за поведением учеников во время учебного процесса.
работая в лицейских классах, я заметила, что большая часть учащихся имеет хорошие познаватель-
ные способности, но, тем не менее, у одних учащихся уровень знаний выше, чем у остальных. раньше в 
своей практике я применяла только карточки для разноуровневого подхода, т.е. дети выполняли задания 
повышенной сложности, затем сдавали мне свою работу на проверку. на мой взгляд, данный вид деятель-
ности с одаренными детьми был однообразным. я стала решать возникшую проблему.

58
59
основываясь на модуле «обучение талантливых и одаренных детей» («руководство для учителя», 
5-й модуль), я пришла к выводу, что дети с более высоким уровнем способностей нуждаются не только 
в сложных заданиях, отличающихся от заданий своих сверстников, но в более интересных заданиях для 
них,  чтоб  они  могли  поделиться  своим  богажем  знаний  со  своими  одноклассниками  среднего  уровня 
знаний [1, c. 190-191]. 
согласно теории л. выготского необходимо расширить «зону ближайшего развития» для одаренных 
детей, т.е. создать максимально комфортные для их потребностей условия. при этом я поставила перед 
собой цель: понаблюдать за тем, как одаренные дети будут работать в группе с учениками, отличающи-
мися средним уровнем знаний. 
исходя из результатов наблюдений, я и буду строить дальнейшую работу с детьми, обладающими 
ярко выраженной одаренностью, т.е. создавать максимально комфортные для их развития условия.
мои первые действия были следующими: на уроке английского языка я разделила класс на группы 
таким образом, что мои одаренные ученики оказались в разных группах, т.е. попали в коллектив с обыч-
ными детьми (всего в группе было 3 человека). наблюдая за работой групп, я заметила, что виталий и 
Зарема в своих группах самостоятельно выполнили задание, не советуясь при этом с остальными участ-
никами, т.к. они были уверены в своих способностях. карина при выполнении задания слушала советы 
своих одноклассников, исправляла их ошибки и записывала верный вариант выполнения. 
на последующих уроках я использовала этот же принцип деления на группы и заметила наметивши-
еся изменения: мои одаренные ученики теперь не выполняли задание самостоятельно, а организовывали 
работу группы, распределяли обязанности и делились своими знаниями. 
на основе этого я сделала вывод, что благодаря высокому уровню своих способностей одаренные дети 
способны привлечь к учебному процессу и заинтересовать остальных учащихся. тем самым, мне удалось 
на этом уроке создать для одаренных детей этого класса комфортную для них зону. 
в целом же, подводя итоги своим наблюдениям, хочется сказать, что обучение талантливых и одарен-
ных детей действительно требует дифференцированного подхода. сама организация учебного процесса 
для таких детей сложна и требует продумывания, обсуждения и тщательного планирования. опираясь 
на теорию л. выготского, я считаю необходимым создание максимально комфортной «зоны ближайшего 
развития» для одаренных детей. в своей дальнейшей работе с одаренными детьми я обязательно буду 
использовать сделанные в ходе наблюдений выводы и замечания.
использованная литература:
1. л. выготский «мышление и речь», 1962г.
2. Дж.фриман «преподавание для очень способных»(1998)
3. «руководство для учителя» курсов повышения квалификации
4. Эйр «преподавание талантливым и одаренным ученикам в средней школе», 2002г.
5. руководство для учителя Цпм
6. koehler, m.J. mishra, p. s. yahya, k.(2007) tracing the development of teacher knowledge in a design 
seminar: integrating content, pedagogy and technology. объединяющее содержание, педагогика и техноло-
гия
7. тузовский Андреев А.б. компьютерное тестирование: системный подход к оценке качества знаний 
студентов / – м., 2001
8. самылкина н.н. современные средства оценивания результатов обучения / – м.,2007 
9. Аванесов в.с. современные методы обучения и контроля знаний. владивосток: Дальрыбвтуз, 1999
10. титова А.А. оценивание методом тестирования в интернете. сайт: http://go.mail.ru
оҚуШыларды беЙіндік бағыттауға
ПсиХологиялыҚ тұрғыдан ҚаМтаМасыз ету
Жакишева г. М. 
Шашубай кентіндегі  «Мектеп-балабақша кешені » ММ
Қарағанды облысы Ақтоғай ауданы
Қазақстан Республикасы
аңдатпа
мақалада  мектеп  психологінің  оқушыларды  бейіндік  оқыту    бағыттарын  анықтау    жұмыстары  
қарастырылады.
аннотация
статья рассматривает работу школьного психолога по определению основных направлений профиль-
ного обучения учащихся.
аbstract
the report to theme  «profile orientation» of pupil from psychological aspect, consider the work of psychological 
jf school from standpoint of   proforientation direction.
уақыт өткен сайын қоғамымызда ізгілік, рухани байлық, адамгершілік қағидаларына ден қойыла ба-
стады. жас ұрпаққа сапалы білім, саналы тәрбие беру орта мектептің дәстүрлі міндеті болып саналатын, 
әлеуметтендіру қызметінің негізгі құралына айналуда. оқушылардың мектепте алған білімінің негізінде 
олардың  өмірге  деген  көзқарасы  және  қоғам  өміріндегі  өзінің  рөлі  туралы  түсінігі  қалыптасады  [1, 
204-б]. Қоғам алға жылжыған сайын, сол қоғамды жылжытатын адамдардың да психо-физиологиялық, 
моральдық  интеллектуалдық,  әлеуметтік  материалдық  жағынан  өзгеріске  түсуде  [10].  «Қр  2015  жылға 
дейінгі  тұжырымдамасында»,  «Қр  білім  беруді  дамытудың  2011-2020  жылдарға  арналған  мемлекеттік 
бағдарламасында» еліміздің білім беру  жүйесіндегі  барлық  сатылардағы мәселелерді мәдени  тұрғыдан 
жіктеп  бергендігін  ескеретін  болсақ,  соның  ішінде  12  жылдық  білім  берудегі  кәсіби  білімге  қатысты 
бірқатар  қиын  мәселелерді  шешу  міндеттері  ерекше  аталады.    «Қр  білім  туралы»  заңының  8  бабында 
«білім беру жүйесінің басты міндеті-ұлттық және жалпыадамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика 
жетістіктері жеке адамды қалыптастыруға, дамытуға және кәсіби шыңдауға бағытталған білім алу үшін 
қажетті жағдайлар жасау» делінген 
еліміздің  даму  деңгейі  осы  арқылы  бағаланатын  әрбір  мемлекеттің  мәдени-экономикалық  дамуы 
қайсібір  тарихи  кезеңдерде  болмасын  ондағы  кәсіптік  білім  жүйесінің  деңгейіне  байланыстылығы 
дәлелденді.  сондықтан  да  қазіргі  таңда  кәсіптік  білімге  орай  бейімдеп  оқыту  көзқарасы  да,  сұранысы 
да әлемдік деңгейде бетбұрыс алуда. осыған орай білім берудің мақсаты бұрынғыдай жастарды әмбебап 
біліммен қаруландыру емес, оларға аз-аздан барлық сала жайлы білім емес, терең бір ғана сала бойынша 
білім беру. осыны жүзеге асыру үшін елімізде бейіндік оқыту ұйымдастырылуда. бала болашағы оның 
жаңа тұжырымдарды түсінуі мен қабылдай
білуіне, дұрыс таңдау жасауына, бүкіл өмір бойына өзгермелі жағдайларға тез икемделе білу қабілетіне 
байланысты болмақ. мұндай тұлғаға қойылатын бірінші кезектегі нақты талап: ойлылық, салмақтылық, 
белсенділік, әлеуметтік жауапкершілік, терең білімділік, кәсіби сауаттылық.
бейіндік  оқыту  білім  беру  сапасын  көтеру,  мемлекеттің  және  қоғамның,  тұлғалық  өзекті  және 
келешектегі қажеттіліктерді жүзеге асыру әдістерінің бірі ретінде ұсынылып отыр.

60
61
жоғары  сынып  оқушыларының  кәсіптік  өзін-өзі  анықтауы  негіздері  п.п.блонский,  с.и.вершинин, 
в.и.журавлев, е.А.климов, н.н.чистяков, с.т.Щацкий т.б. еңбектерінде көрсетілген.
білім - адам әлеуметінің негізгі факторы, оның тұлғаға айналу жолы.
осы тұрғыда білім реформасына байланысты 12-жылдық білім және профильдік оқытуда оқушының ең 
бірінші қызығушылығына назар аудару керек. мұндағы басты міндет мемлекеттік білім беру жүйесін үздік 
әлемдік үлгіге сәйкес деңгейге шығару және жеке тұлғаның білім алуы мен және рухани қажеттіліктерін, 
оның жеке қабілеттері мен мүмкіндіктерін ескере отырып қанағаттандыру болып табылады. «Адам білім 
үшін емес, білім –адам үшін» деген тағылым оқу -тәрбие процесін ізгілендіру, ізгілік принциптерінің қайта 
түлеуі  арқылы  жүзеге  асырылуға  тиісті.  сонда  ғана  білімнің  беделін  арттыруға,  білім  беру  саласының 
мемлекет пен қоғам өміріндегі басым мәртебесін нақты орнықтыруға болады. «Адамды танып –білуге 365 
күн аз» дейді ағылшын психологі г.сажд. яғни, жасөспірім кезеңде адамның қызығушылығы да тұрақты 
емес. оны жан –жақты қызықтыратын, шығармашылық  дертін оятатын серпінді күш, белгілі түрткі керек. 
оқушы қоғам ұсынып отырған әрбір саланы, бағытты қызығушылықпен емес, кейде бейтарап ықпалмен, 
түрткілермен қабылдауы мүмкін. мектеп психологі оқушыға болашақ мамандық жөнінде кеңес беруде 
және профильдік бағыттарға бөлуде өте сақ болуы керек. бағыттау барысында алдымен:
- баланың денсаулығы;
- мінез –құлқындағы ерекшеліктер;
- танымдық қабілеті;
- қызығушылығы және  т.б аспектілеріне назар аудару қажет. 
сондықтан профильдік курстарды оқытудағы  мектеп психологінің қызметі: оқушы туралы мағлұматты 
зерделеу;  оқушының  таным  қабілетін  анықтау,  оқушының  өмір  жолына  деген  берік  қадамдардың 
қойылуына басшылық жасау, тұрақты ізденіс жасауға үйрету болып табылады.
бұл ұсынылып отырған психологиялық қызмет білім беру жүйесінің қажеттіліктеріне тұтастай сәйкес 
келеді  және  тұлғаның  әлеуметтенуі  мен  оның  интеллектуалдық,  адамгершілік,  шығармашылық  және 
психологиялық-физиологиялық даму үшін тиімді жағдай жасауды қамтамасыз етеді.
ро тірек мектебінде (5-10 сыныптар) жалпы білім беретін мектеп бағдарламаларын іске асыру, 
балаларды  қоғамдық  өмірге  дайындау  міндеттері  жүктеледі.  профильдік  оқытуды  психологиялық 
тұрғыдан қамтамасыз ету мектеп бітірушінің таңдаған кәсібі мен одан кейінгі біліміне қарамастан, 
өмірде  өзі  қолдана  алатындай  таңдау  мүмкіндіктері  туралы  түсінігі  қалыптастырға,  оны  жүзеге 
асыруға, қабілетінің жан –жақты ашылуына және оны орнымен пайдалану жолдарын көрсетуге тиісті. 
мұнымен қоса азаматтық тәрбие беру, мемлекет, қоғам туралы дүниетанымын қалыптастыру туралы 
да айрықша міндет болып табылады. мұның бәрі жоғары сатыдағы (11-12 сыныптар) бейіндік мектеп 
алдындағы бағыттау рөлін  атқарады.
оқушыны  профильдік  салаларға  бөлуде  мектеп  психологі,  пән  мұғалімдері,  сынып  жетекшілер 
төмендегідей эксперименттік жұмыстары жүргізіп, аталмыш психологиялық әдістер қолданылады.
№
әдісі
Түрі
Мазмұны 
Экспериментатор
1
бақылау
сырттай, іштей, 
жасырын, жасырын емес
кәсіби бақылау
пән мұғалімдер, сынып 
жетекшілер, психолог
2
сауалнама
Ашық -жабық
Қызығушылықты 
анықтау
психолог
3
тест
Қызығушылыққа 
байланысты тест 
сұрақтары
Қызығушылықты 
анықтау
психолог
4
консультация
әңгіме
профильге байла-
нысты
психолог, сынып 
жетекшісі,  ата -ана
бұл эксперименттің  негізгі мақсаты ата –аналар, пән мұғалімдері және балалардың қарым-қатынасын,  
қызығушылқтарын, білім көлемін анықтау, оқушыларды әлеуметтендіруді  қамтамасыз ету және бәсекеге 
қабілетті  маман,  салауатты  өмір  салтын  меңгерген  тұлға  болуға  тәрбиелеу  болып  табылады.  мұндағы 
сауалнама сұрақтары ашық-жабық, альтернативті-альтернативті емес, әңгіме-консультация сұрақтармен 
қамтамасыз  етілген.  респондеттер  сауалнаманы  толтыру  барысында  түсініктеме  алады.  тесттік  тап-
сырмалар  да    оқушының  ақыл-ой  еңбегін,  білім  көлемін  анықтау,  әрбір  саладан  ізденіс  жұмыстарына 
қызығушылықтарын  анықтау  мақсатында  құрылған.  осы  бағытта  мектебімізде  баланың  психо-
физиологиялық ерекшеліктерін зерттеу және қабілеттеріне қарай алдын ала бағыттау тұрғысында біраз  
жұмыстар жүргізілді.
кәсіп таңдаудағы психологиялық мәселеленің ерекшелігі – оқушының әлеуметтік- экономикалық іс 
–тәжірибені игеруі тиіс екендігіне байланысты.
баланың  жүрегіне  жол  таба  білу  –  психологтың,  ұстаздың,  ата  –ананың  міндеті.    сондықтан 
баланың латенттік (жасырын) күш – қабілетін, мүмкіндіктерін және кәсіби өзін-өзі табуына көмек жа-
сау үшін білім беру ұймдарындағы бейіндік бағдарлы жұмыс стратегиясын анықтау мақсатында «менің 
қызығушылығым», «менің оқуым», «төмендегілерге келісесің бе?» т. б. сауалнамалар жүргізіліп, тестілер 
алынды. сессия кезінде және сессия аралық кезеңде тасарала, тораңғылық және ортадересін магниттік 
мектептің  бейіналды  және  бейіндік  сынып  оқушыларымен  мамандық  таңдауға  байланысты  «менің 
болашағым»,  «мен  кәсіпкермін»,  «кәсіпке  барар  жол»,  «таңдау  өз  қолында»  т.  б,  тренингтік,  тестілік 
шаралар ұйымдастырылды.
  оқушылар  арасында  «болашақта  кім  болғың  келеді?»  тақырыбында    сауалнама  жүргізілді.
сауалнаманың  нәтижесін  қорыта  келгенде  ресурстық  орталық  бойынша  оқушылардың    қоғамдық-
гуманитарлық, жаратылыстану-математикалық  бағытқа деген қызығушылықтары төмендегі көрсеткіштер 
бойынша анық және нақты көруге болады.
 кейінгі бірнеше жылда ауыл балалары гуманитарлық пәндерден гөрі  жаратылыстану –математикалық 
бағытты көбірек таңдауда.
2005-2008  оқу  жылдары  аралығында  оқушылардың  қоғамдық  –гуманитарлық  бағытқа  деген 
қызығушылық деңгейлері орташа пайыздық көрсеткішпен 70-75% болса, кейінгі жылдарда бұл пайздық 
көрсеткіштер  өзгеріске  түсті.  Қазіргі  кезде  оқушылардың  70-80%  бейіндік  пән  ретінде  физика,  биоло-
гия, география және бұрын өте сирек таңдалатын химия пәнін таңдай бастады. бұл ауыл мектептеріндегі 
білім  беру  жұмысындағы  игі  бетбұрыстардың  бірі  және  еліміздің    индустриялық-инновациялық  даму 
бағдарламасымен ұштасып жатқан  міндеттерді жүзеге асыру болып табылады. 
Мектеп психологінің  бейін алды дайындық деңгейін анықтаудағы   басты мақсаты оқушылардың 
қызығушылықтарына    байланысты  оларды  қоғамдық-гуманитарлық  және  жаратылыстану-математика 
бағыттарына бөлу және бейіндік курстарды айқындауға бағытталған. жеке өмірге қадам басқан әрбір жас 
үшін  мамандық  таңдау  мәселесі  –  ең  маңызды  кезең  екені  белгілі.  12-жылдық  білім  беру  жағдайында 
оқушылардың өз бейімділіктерін, қабілеттері мен мүмкіндіктерін анықтап, болашақтағы білім алу бейімі 
мен  мамандығын  таңдау  барысында  дер  кезінде  психологиялық  көмек  көрсету  қажеттілігін  мектептің 
психологиялық қызметі тарапынан болатыны сөзсіз.
 
еліміздің ертеңі, болашақтың бастауы – бүгінгі жас ұрпақтың қолында. Демек, қалаған мамандық 
өмір үдерісінің маңызды бөлігі ғана емес, сол өмірге жеткізуші құрал болып табылады.

жүктеу/скачать 4,54 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: