Іі өлең тілінің сөздік құрамына енген өзгерістер
жүктеу/скачать 1 Mb.
|
Іі өлең тілінің сөздік құрамына енген өзгерістер-emirsaba.org
- Бұл бет үшін навигация:
- Қазақ: “Ауруда шаншу жаман,Сөзде қаңқу жаман” -дейді. Елдің сеніміне селкеу түсірген не (“Мәселе” бағдарламасы
| Қанатты сөздер – тұжырымды ой, әуезді ұйқасқа құрылған өрнекті сөз тіркестері. Қанатты сөздер көбіне егіз, жалқы, кейде 3 – 4 шумақтан тұрады. Көлемі бұл мөлшерден артса, нақыл өлең, терме, толғауға айналып кетеді. Мақал-мәтелдерге ұқсас келеді. Қанатты сөздердің көбінесе авторлары белгілі болады. Қанатты сөздер өлең түрінде де, сол секілді қара сөз түрінде де кездеседі. Қанатты сөздерді "Тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйіні" десе де болады.
Тіршілік нәрі сағатпен ғана беріледі (“Біздің назарда”). Бұл мысалда су сөзін “тіршілік нәрі” деп берген. Тыңдаушының бұл ақпаратты қабылдауы оның танымдық мүмкіншілігіне байланысты. Мұның астарында ащы судың ащы шындығы жатыр. “Ащы су” сөзі “арақ” сөзін алмастырған. Перифразды қолдану сөзге түсініктеме беру, сипаттама айту арқылы көрінеді. Тыңдаушыға да зор әсерін тигізеді. Перифраздар эвфемистік сөз жүйесіне жақындайды. Мысалы, Баяғы жартас – сол жартас.Ауру қалса да әдет қалмайды.Жаман адам аяққа қарайды деген.(Қалаулым). Өлеңдегі емес, өмірдегі сөз арасы бөтен һәм кемтар сөзбен бүлінгелі қашан. Деген сөйлемде автор прагматикасы олқылықты әсерлі бейнелеу үшін қанатты сөзді пайдаланған. Осы секілді мақал-мәтелдерді қолдану коммуниканттардың сөз ұту, ой жеткізудегі өзіндік прагматикасы саналады. Бағдарламаларда төл сөздің төлеу сөзге айналған формасы ұшырасады. Мәселен, Жылтырағанның бәрі алтын емес екені дәлелденіп жатыр. Адресанттың прагматикасына орай осындай қолданыстар кездесіп отырады. Адресант өзінің сөздік қорында осындай мақал-мәтелдерді пайдаланады. Қазақ: “Ауруда шаншу жаман,Сөзде қаңқу жаман” -дейді. Елдің сеніміне селкеу түсірген не? (“Мәселе” бағдарламасы).Жүргізуші осы мақалды қолдану арқылы постпозициядағы сөзді анықтау мақсатын ұтымды пайдаланады. Ел болам десең экраныңды түзе дейтін кез келді. Бұл сөйлеушінің прагматикасына орай мақалдың өзгерген түрі ретінде сипат алған. Яғни, жүргізуші халық санасында бұрыннан орныққан ауызша сөз үлгісін өзгертіп ашуға тырысады. Оқусыз білім жоқ, Білімсіз күнің жоқ. Рас, солай еді. Ал, қазір “Ақшасыз білім жоқ, дипломсыз күнің жоқ” деп түсінеді көпшілік. Сол себепті, жаппай жоғары білім алуға ұмтылады. Мақалдың автор қолданысына сай өзгертіліп қолданылуы да белгілі бір прагматикалық шартқа сай. Мақал Осылайша Тұрақты тіркестерді, мақал-мәтелдерді, қанатты сөздерді авторлар – сөзді дәлелді етіп, әрі астарлы жеткізу үшін, сөз әсерін арттыру үшін және астарлап жеткізу мақсатында актив қолданады. жүктеу/скачать 1 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|