Тақырып бойынша негізгі түсініктер: индекс, индекстік әдіс, жеке индекстер, жалпы индекстер, агрегатты индекстер, тұрақты индекстер, өзгермелі құрамды индекстер.
Дәрістің конспектісі
1 сұрақ. Сонымен, экономикалық құбылыстырдың орташа көрсеткіштерінің өзгерісін зерттегенде оған әсерән тиізетін әрбір себептер жеке-жеке есептеледі. Статитикада бұл көрсеткіштер тұрақты және өзгермелі құрамды индекстер арқылы анықталады. Енді осы индекстердің қолданылуы мен есептелу тәсілдерін жеке қарастырайық.
Тұрақты құрамды индкес. Құбылыстың өзгеруіне әсерін тигізетін себепті анықтау үшін сапалық көрсеткіштер құрамын өзгермеі түрде алсақ, яғни салыстыратын екі уақыт мерзімдерінің шамасы алынса ал салмағы ретінде ағымдағы кезеңнің тұрақты дәрежесі қолданылса, онда тұрақты индекс шығады.
1) баға бойынша Iрт = ∑q1*p1 /∑ q1*p0 = (∑q1*p1 /∑ q1 ) / (∑ q1*p0 /∑ q1 )
2) өзіндік құн бойынша Izт =∑q1* z 1 /∑ q1* z 0 = (∑q1* z 1 /∑ q1 ) /(∑ q1* z 0 /∑ q1 )
Өзгермелі құрамды индекс. Мұнда, статитикалық талдау жасау үшін екі уақыт кезеңіндегі зерттелетін құбылыстың орташа шамалары жеке есептеледі, бірімен-бірі салыстырылады және олардың қандай себептермен өзгергені анықталады. Бұл индектер салмақталған орташа шаманың қатынасы қарастырылады. Сондықтан оны орташа шамалар индексі деп атайды.
1) баға бойынша Iр орташа = (∑q1*p1 /∑ q1 ) / (∑ q0*p0 /∑ q0 ) = p1 орташа / p0 орташа
2) өзіндік құн бойынша Iz орташа=∑q1* z 1 /∑q1 /(∑ q0* z 0 /∑ q0 )= z 1 орташа / z 0 орташа
Құрылымның өзгеру индексі. Егер жиынтық құрамның өзгеру әсерінен орташа сапа көрсеткішінің өзгерісі анықталатын болса, онда оны құрылымның орташа өзгеу индексі деп атайды. Бұл индексті есептеу үшін өзгермелі құрамды индексті тұрақты құрамды индекске бөлеміз, яғни осы екі индекстің қатынасы арқылы есептелінеді.
Достарыңызбен бөлісу: |
