Ылымдар факультеті
жүктеу/скачать 44,73 Kb.
|
| 3. Қазіргі кездегі - сабақ. Сабақ — оқуды үйымдастырудың басты формасы. Форма сөзі латын тілінен аударұанда сыртқы көрініс дегенді білдіреді. Оқыту түрі әдістерге, амал-тәсілдерге, құралдарға және оқушылардың іс-әрекеттеріне тәуелді. Оқытуды ұйымдастыру оқушылардың саны, құрамы, жұмыс орны, оқу жұмысының ұзақтығы болып жіктеледі. Ал, оқыту түрі: жеке, жеке-жөптық, жеке-топтық, өзара бірлесіп оқу (беланкастер), саралап оқыту (Мангейм жүйесі), «Винетка-жоспарң, «Трампа жоспарң, кіші топтық (микро топ) және т.б. төрұыда бұлінеді. Оқыту түрінің сыныптық-сабақ жүйесі ХҮІІ ғасырда Богемия, Украина, Белоруссия елдерінде дамып, күні бүгінге дейін өміршеңдігін көрсетуде. Бұл жүйені теориялық төрұыдан негіздеген Я.А.Коменский. Дәстүрлі класс – сабақ түрлерінің негізгі белгілірі ол біржастағы оқушылардың төрақты қөрамы мен дайындық деңгейлері; кластың бірыңғай жылдық оқу жоспары мен баұдарламасымен жұмыс істеу; сабақ оқудың негізгі бірлігі; әрбір сабақ бір оқу пәніне тақырыпқа арналұан, себебі класс оқушылары ортақ бір материалмен жұмыс істейді; сабақтардың үнемі тұрақты алмасуы кесте мұғалімнің басқарушылық ролі және т.б.
Сонымен,оқушы, оқу күні, сабақтар кестесі, оқу каникулдары, үзілістер – бұл класс сабақ жүйесінің белгілері. Дәстүрлі оқытудың концептуальдық негізін жасай отырып, Я.А.Коменский педагогикалық принциптерін де анықтаұан: ғылымилық, бірізділік, жүйелілік, беріктілік, белсенділік, сапалылық, көрнекілік теорияның практикамен байланыстылығы, жас аралық пен өзіндік ерекшеліктерді ескеру. Оқыту процесінің авторитарлығы іс-әрекетті регламентациялаудан көрінеді; оқытуды атқару тәртібінің ықтиярсыз істелінетіндігі (“мектеп тұлғаны даралайды”); бақылауды бір орталықтандыру; орташа оқушыұа баұыттанушылық (“мектеп талаптарды өшіруде”) . Онда оқушы позициясы ықпал етуге оқыту объектісіне баұынұан , оқушы “тиісті” оқушы әлі толықанды. Тұлға емес, рухсыз “винт” ретінде көрінеді. Ал мұғалімнің позициясы – ол командир, жалғыз инциативті адам, төрешісі (“әрқашанда ол дөрыс айтады”) жас үлкен адам (ата - ана) оқытады; пәнмен балаұа , “жазалаушы оқ” стилі. Білімді меңгеру әдістері дайын білімдерді хабарлауұа негізделеді, оқыту белгілі бір үлгілермен, индуктивтік логикамен жеке даралықтан жалпылыққа механикалық есте сақтауұа көзбен көргенді мазмұнын айқын беру, репродуктивтік еске түсіру елестету. Сабақ негізгі форма ретінде оқыту – тәрбиелеу процесін ұйымдастырудың басқада формаларымен толықтырылуы мүмкін. Олардың бір бұліктері сабақты паралелді дамытады; яұни класс – сабақ жүйесі шеңберінде ( экскурсиялар, консультациялар, үй жұмысы, оқу конференциялары, қосымша сабақтар. Жоғары оқу орындарында қолданылатын дәріс – семинар жүйесінен алынып пайдаланұан. Олар оқушылардың жас ерекшелгін ескеруге бейімделген (дәрістер,семинарлар, практикумдар, сынақ, емтихандар). Мысалы, дәріс – семинар – сынақ оқу жүйесінде (формасында) алдымен класқа оқу материалы дәріс әдісімен беріледі, содан соң семинар , практикалық және лабораториялық сабақтарда талқыланады. (меңгеріледі, қолданады) және меңгеру нәтижесі сынақтық формада тексеріледі. Оқушылардың сыныптан тыс іс-әрекетін үйымдастыруда оқыту мен тәрбиенің барлық амалдары, формалары мен әдістері қолданылуда. Алайда, бүл ретте іс-әрекеттің барлық түрлері кеңінен қолданылады: танымдық (үйірмелер, факультативтер, окушылардың ғылыми қоұамдастықтары), еңбек (өз өзіне қьізмет ету, еңбек десанттары, әртүрлі мектеп бизнесі), ойын (танымдық, спорттық, іскерлік), эстетикалық (студиялар, мектеп театрлары, фестивальдар). Іс-әрекеттің барлық түрлері қарым-қатынас арқылы жүзеге асады. Бұл іс-әрекеттер барысында мүұалім оқушылардың санасы, сезімі мен ерік-жігерінің қалыптасуына, олардың мінез-қүлқы мен тіршілік әрекетін үйымдастыруұа әсер ететін тәрбие әдістерін қолданады. Таным оқу процесіндегі негізгі іс-әрекет болып табылады. Сондай-ақ, оқуда іс-әрекеттің басқа түрлері де (ойын, қарым-қатынас, еңбек т.б.) колданылады. Әртүрлі іс-әрекетті қолданұанда ұана жеке түлұаұа толыұымен әсер етуге болады. Оқу-танымдық іс-әрекетті ұйымдастырудың әдістері мен формалары ойын, өнер мен қарым-катынас қоса жүзеге асырылуы тиіс. Ұжымдық танымдық-іс-әрекетін мүұалім мен оқушының ұана емес, сондай-ақ оқушылардың өзара қарым-қатынасы ретінде қарастыруға болады. Оқу әдістері оқыту процесінің негізі болып табылады (мұғалімнің баягндамасы, оқулықпен жұмыс, әртүрлі әңгіме-сүқбаттар, жаттыұулар), бірақ олармен қоса мадақтау, көңіл-күй жаұдайларын тудыру, сендіру, талап қою және өялту сиякты ынталаңдыру әдістері де қолданылады. Оқыту әдістері ақпаратты игеруге, жалпы оқу және арнайы сипаттаұы білік пен даұдыларды (оқу пәндері бойынша біліктерді) қалыптастыруұа бағытталған. Оқыту мен тәрбие әдістері, өзінің арнайы қызметтері бола тұра (оқыту міндеттері, тәрбие міндеттері), түтас педагогикалық процесте бірлікте қолданылады. Педагогикалық процесті сауатты ұйымдастыру үшін, дейді белгілі педагог-ғалым Н. Д. Хмель мұғалім оның теориялық негіздерін түсініп, оның мақсаттарын, міндеттерін, мазмұнын, формалары және әдістерін. тәсілдерін ажырата алуы қажет. Формалар мен әдістер педагогикалық процеске қатысушылардың іс-әрекетінің қозұаушы күші болып табылады, соның арқасында жеке төлұаның қалыптасуы жүзеге асады. Оқыту барысында мұғалім педагогикалық ықпал ету әдістерін де қолданады. Педагогикалық ықпал ету әдістері дегеніміз жеке төлұаның қоршаұан ортамен мақсатты әрекеттестігін ұйымдастыруұа жағдай жасау. Сондықтан педагогикалык процесте жеке тұлғаның әрекеттестік жасайтын ортасы (табиғи, әлеуметтік, материалдық, рухани) және осы әрекеттестікті өйымдастыратын іс-әрекеттің түрлері (қарым-катынас. таным. ойын, еңбек, сабақ т.б.) жатады. Педагогикалық процеске қатысушылардың іс-әрекеті мен қарым-қатынасы педагогикалық ықпал ету аркылы жүзеге асады. Оқу-тәрбие процесінің субъектілері әрекеттестігінін формалары мен әдіс-тәсілдер аркылы шешілетін белгілі бір максаттары мен міндеттері, тиісті мазмөны бар, логикалык түрұыдан аяқталұан, белгілі бір уақыт аралығындағы педагогикалык процесс. Ұйымдастыру формалары тұтас педагогикалық процеске қатысушылардың қарым-қатынасы мен әрекеттестігінің тәсілі ретінде де карастырылады. Педагогикалық процестің ұйымдастыру формаларын төмендегідей жіктеуте болады: -қатысушылар құрамы (жеке даралық, шаұын топтық, топтық, ұжымдық, жаппай); -тұтас педагогикалык процестің оқу жұмысында қолданылуы: -таным іс-әрекетінің сыныпта және сыныптан тыс уақыттаұы байланысы (сабақ, семинар, факультатив, экскурсия т.б.): -оқушылардың сыныптан тыс іс-әрекеті кезіндегі өзара әрекеттестігі (ертеңгілік, пәндік кеш, конференция, олимпиада т.б.). Тұтас педагогикалық процесті ұйымдастыру формалары әдістер мен әдістемелік тәсілдер арқылы жүзеге асады. Формалар, әдістер, тәсілдер сияқты өұымдар шынайы педагогикалык процесте өзара тыұыз байланыста болады. Біріншіден. олар бір-біріне тәуелді (формалар мен әдістер тәсілдер арқылы жүзеге асады); екіншіден, күнделікті тәжірибеде олардың арасында белгілі бір айырмашылық болмайды. жүктеу/скачать 44,73 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|