«Іскерлік қарым-қатынас этика» пәні бойынша
жүктеу/скачать 443,5 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Тақырып 11. Іскерлік келіссөздерді жүргізу үрдісі
- Рационалдылық
- Көңіл аудару
| Ұсынылатын әдебиет:
Кибанов А.Я., Захаров Д.К, Коновалова В.Г. Этика деловых отношений : Учебник / под ред. А.Я. Кибанова. М., 2010. Цвык В.А. Профессиональная этика : основы общей теории. М., 2010. Тема 10, 11. горшин А.П., Распопов В.П., Шашкова Н.В. Этика деловых отношений : учебное пособие для вузов. Н.Новгород, 2008. Коммуникационный менеджмент. Этика и культура управления / Т.Ю. Анонченко [ и др.]. Ростов-на-Дону, 2010. Горелов А.А., Горелова Т.А. Этика : учебное пособие. М., 2006. Часть 3. Гл.1,2 Тақырып 11. Іскерлік келіссөздерді жүргізу үрдісі 1.Келіссөз процесі кезіндегі ойын теориясының мәні. 2.Серіктестік келіссөздердің мәні. 3.Іскерлік мәжілісті ұйымдастыру және өткізу 1 Келіссөз процесі кезіндегі ойын теориясының мәні Келіссөздердің стратегиясы мен тактикасын дамытудағы ең қарқынды ол ойын теориясы болып табылады, ол теорияны тәжірибелі саясаткерлер емес, ғалымдар жасап шығарған. Ойын теориясын ХХғ. ортасында американдықтар жасап шығарған, олар: венгерден шыққан математик Дж.Нейман және экономист О. Моргенштерн. Кейінірек оны келіссөздер теоретигі американдық ғалым Х. Райфф, А. Рапопорт және Т. Шеллинг қолдана бастады. Бірақ, ойын теориясын нақты келіссөздік жағдайларда қолдану мәселесі өте күрделі, себебі, теорияға сәйкес әрекет ететін адам рационалды болып саналады. Сонымен қоса, ойын теориясы субъективтік жоспардың көптеген жоспарланбаған болжаусыз факторларын, яғни ақпаратты есепке алмауды, оны жасыруды, келіссөз жүргізушілердің мінез сипатын, олардың қақтығыстарын, т.б. есепке алмайды. Сонымен қоса, ойын теориясы келіссөз кезіндегі сайыс қатынасы мен серіктестік қатынасының арасындағы таңдау мәселесін нақты қалыптастыруға мүмкіндік береді, сондықтан, бұл теорияның дамуына кейінірек психологтар маңызды үлестерін қосты, олар сайыс пен серіктестіктің феномендерін, субъективті факторлардың әсерін, ақпарат ауысудың сапасын, келіссөз үрдісінде жеке қарым-қатынасты қолдану мүмкіндігін жеке жоспарда қарады. Психологтар келіссөз ойынын «қызығушылықтың белсендірілген қақтығысы» деп қарады ұсынды, бұдан үрдістің барлық қатысушылары келіссөз нәтижесі біреу үшін пайдалы, ал екіншісі үшін пайдасыз деп өзінің эгоистік қызығушылықтарын өсіруге тырысады дегенді түсінуге болады. Келіссөз ойынының моделін таңдауды анықтайтын төрт маңызды психологиялық фактор бөліп көрсетілді: - серіктестердің алдағы келіссөз туралы субъективтік ұсыныстары: пайдасыз дискуссия; келісімге келудің соңғы мүмкіндігі; жыл сайынғы ритуал; саяси қатынастағы бір қадам алға жылжу, т.б.; - серіктестердің өзара ставкалары, яғни, серіктестердің саяси дәрежесі мен ішкі ұстанымын есепке алып кейбір тәуекелге баруды ұсынуы; - жекелік фактор: мінез ерекшеліктері, жеке стилінің ерекшеліктері, психологиялық сипатының ерекшеліктері, өзара жақсы көрушілік пен жек көрушілік, компетенттік, т.б.; - коммуникация сапалары: өзін-өзі бекіту мәнері мен өзінің құндылық жүйесін қорғау, агрессивтілік, серіктестің пікірін тыңдау кезіндегі көңіл бөлу деңгейі, шыдамдылық, берілген көзқарастың түсініктілігі, талқылай білу қабілеттілігі, көндіре білу қабілеттілігі, өз пікірін айта білу білу қабілеттілігі. Осы аталған төрт фактор келіссөз стратегиясын таңдау үшін шешуші болып табылады және келіссөз түрін анықтайды. Бұл факторлардың талдауы кезінде нақты келіссөз жағдайында бірден екі полюстің ерекшелігі шығады – қызығушылықтың келісімі және қарсы келуі, - интегративтік (серіктестік) және полемиялық (қақтығыстық) келіссөздерді анықтаушы. Тығырыққа тірелуден шығуға тырысу Р. Фишер мен У. Юри келіссөздері бойынша Гарвард жобасы шеңберінде жасалған принципиалды келіссөздер әдісіне әкеліп соқты. Бұл әдістің мән-маңызы – мәселелерді шешу үшін олардың сапалық қасиеті негізінде, істің мән-жайына қарай екендігінде. Принципиалды келіссөздер әдісі істің мән-жайына қатаң келуді білдіреді, ал жұмсақ – келіссөзге қатысушыларға қатысты жағдайды білдіреді. 2 Серіктестік келіссөздердің мәні. Серіктестік келіссөздер көп жағдайда интегративтік деп аталады, себебі, ойын теориясының құрылымына сәйкес мұндағы басты нәрсе – бірігуге ұмтылу және күш-жігер, әр серіктестің старттық потенциалын көтеру үшін өз стратегиясын «интеграциялау». Бұл жағдайда, ойынның мақсаты келіссөздің соңында барлық қатысушылардың «тиімді сомаға» қол жеткізуі. Кей жағдайда мұндай келіссөздер серіктестік рухындағы келіссөздер деп аталады, себебі, онда өзара әсерлесудің нақ осы түрі қолданылады. Мұндай келіссөздік ойынның басты шарты қатысушылардың бір-бірін серіктес ретінде дұрыс бағалауы болуы керек. Осылайша, «саяси серіктес» түсінігі үш кезеңді білдіреді: - бір нақты шарттар негізінде сонымен бірігіп қол жеткізе алатын ортақ саяси мақсаттың болуы; - нақты бір мерзім ішінде саяси байланыстарды қолдау мүмкіндігі және соны қалау; - ортақ жаудың (саяси оппоненттердің) немесе күрделі саяси мәселелердің болуы, олармен айта отырып күресу тиімді. Бұдан шығатын ой-пікір – саяси қайшылықтар тек кейбір жеке жағдайларға ғана немесе мәселеге дұрыс қарауға қатысты болады. Тәжірибеде бұл шарттарды орындау оңай емес: саясаттағы қатаң бәсекелестік серіктестерде ортақ іске шын берілгендік туралы жиі күмән тудырады. Сондықтан, саяси серіктестік пен ортақ саяси мақсатқа апаратын логиканың принциптерін бірден анықтау ерекше маңызды. Мына төрт негізгі шарттарды қамтамасыз ететін консенсусты есепке алу да маңызды: - әр түрлілік негізінде бірігу: түрлі тактикалар, бірақ бір мақсат; - ұқсастықтар негізінде бірігу: ортақ мақсаттар және оған жетудің принциптері; - қорғану үшін бірігу: бастысы - ортақ саяси қарсыластың соққысын тойтару; - соққы беру үшін бірігу: бастысы – ортақ саяси қарсыласқа өзінің соққы беруі. Серіктестік тәсілдің негізгі идеясы келіссөзге мәселенің ортақ талдауы құралы ретінде және оның шешу мақсаты ретінде қарау болып табылады. Бұл жағдайда сарапшылар келіссөзде асығып мәселені тез шешуді ұсынбайды. Келіссөз процесі қаншалықты нақты дайындалса да, кейбір сауалдар толықтай түсінікті болмай қалады. Неліктен сіздің серіктесіңіз мәселені тек осылай шешуді ұсынады? Бұл жерде қандай қызығушылықтар болуы мүмкін? Келіссөздің өзін ақпараттық нақтылықтың жоқтығын шешу процесі деп қарастырған дұрыс. Келіссөздің бірінші кезеңінде серіктеспен ортақ тіл табысу өте маңызды. Сауалдарды талқылай отыра, екі жақтың да бір түсінікті бірдей терминмен атап отырғандығына көз жеткізу керек. Бұл өте маңызды кезең, өйткені, бір келісімге келіп алған соң, серіктестер одан әріде келген келісімді әр түрлі түсінуі де мүмкін болатын жағдайлар бар. Келіссөз кезінде серіктестіктің конструктивті, адал ниетті атмосферасын құру да өте маңызды. Американдық саясаттанушылар Р. Фишер мен С. Браунның «Бірге қадам баса: келісімге әкелетін қатынастарды құру» атты кітабы арнайы осы мәселеге арналған. Мысалы, неліктен келіссөз кезінде бір серіктеспен жұмыс жасау оңай, ал басқалармен жұмыс жасау қиын. Көбі мұның себебін өзара қарым-қатынастан гөрі шешілетін мәселеден көруге құмар. Авторлар алты негізгі факторларды ерекше атап көрсетеді, олар арқылы келіссөз үрдісі кезінде серіктестіктің конструктивті атмосферасы құрылады. 1 Рационалдылық. Өз-өзіңді рационалды ұстау қажет, тіпті екінші жақ эмоция білдіріп жатса да. Бақылаусыз қалған эмоция шешім қабылдау проесінде кері әсерін тигізеді. 2 Түсіністік. Серіктесіңізді әрдайым түсінуге тырысыңыз. Оның көзқарасына көңіл аудармау екі жаққа тиімді шешімді қабылдау мүмкіндігін шектейді. 3 Шынайылық. Ешқашан жалған ақпарат бермеңіз, тіпті қарсы жақ олай істеп отырса да. Мұндай мінез-қылық аргументтің күшін әлсіретеді және сонымен қоса, серіктеспен одан арғы қарым-қатынасыңызды қиындатады. 4 Көңіл аудару. Егер қарсы жақ сізді тыңдап отырмаса, олармен кеңес өткізуге тырысыңыз, сонда қарым-қатынастарыңыз жақсарады. 5 Үйрету тонынан қашыңыз. Серіктесіңізді үйрете бермеңіз. Оның аргументтері үшін ашық болыңыз. Сонымен бірге, өз кезегіңізде оны көндіруге тырысыңыз. 6 Қабылдау. Серіктесіңізден келіп түскен жаңа ақпарат үшін ашық болыңыз. Талқылау кезінде әр жақ та өз позициясын максималды түрде іске асыруға тырысатыны белгілі. Бұл жерде ең қарқынды тактикалық әдістер мыналар болып табылады: шешімнің ортақ аумағын іздеу, позицияның тура ашылуы, келісім білдіру, талқыланып отырған сауалдың күрделілігінің біртіндеп өсуі, құраушыға бөліну, белгілі бір нақты бағыттағы мүмкін болатын әрекетке көрсету, екі жаққа да тиімді ұсынысты енгізу. 3 Іскерлік мәжілісті ұйымдастыру және өткізу Іскерлік мәжіліс – белгілі бір міндеттерді ойластырудың және көпшілік болып қабылдаудың кең тараған тәсілі. Қазіргі техникалық құралдар мен басқарудың ғылыми тәсілдері кеңінен қолданылып отырғанына қарамастан, іс - әрекеттің мұндай формасы қазір де өз ролін жойған жоқ. Оның үстіне үнемі күрделеніп отырған басқару жүйесі жағдайында іскерлік мәжіліс ерекше маңызды бола түсуде. Іскерлік мәжіліс барысында қойылған міндеттер қаралады да, мұнда әртүрлі пікірлер айтылып, оны шешудің ең қолайлы жолдары таңдап алынады. Іскерлік мәжілісшартты түрде қарастырылатын мәжілістің ерекшеліктеріне,қатысушылардың құрамы мен санасына, мәжілісте қаралатын мәселелердің ауқымы мен санына, құрылымы мен ұйымдастырылуына, мәжілісті өкізу тәрітібіне т.б. орай бөлінеді. Келтірілген жіктеулер қызмет бабаындағы мәжілісті толық қамтылмауы мүмкін. Дегенмен мәжілісті өткізгенде бұл жіктеулерді басшылыққа алады. Мәжіліс басқа белгілері бойынша да жіктелуі мүмкін. Оны өткізу стиліне қарай американдықтар диктаторлық, автократтық , сеграттивтік , пікірлесу, еркін кеңесу деп бөледі. Бізде шешілетін мәселелерге орай мынадай жіктеулер қолданылады: жүктеу/скачать 443,5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|