Исмагулов е. К., Кабанбаев а. Б., Мырзабек м. С

258
5.2.10 
Электржетекті автоматты басқару жүйесінің сенімділігін 
есептеу
Сенімділік теориясының негізгі ұғымдары мен анықтамалары.
Технологиялық процестердің күшеюі, өндірістік жабдықтардың 
өнімділігі мен дәлдігін арттыру тұтастай өндірісті автоматтандырудың 
жалпы схемасының күрделенуімен және атап айтқанда электр жетегімен 
тығыз байланысты. Мұндай жағдайларда автоматтандырылған электр 
жабдықтарының сенімді жұмысын қамтамасыз етудің маңызды мәселесі 
бірінші орынға шығады, оның істен шығуы ақаулы өнімді шығаруға, еңбек 
өнімділігінің төмендеуіне, шикізат пен энергияның жоғалуына, тоқтап қалуға 
және кейде жұмыс машиналары мен механизмдерінің апаттарына, яғни үлкен 
экономикалық шығындарға әкелуі мүмкін. Электр жетектерінің сенімділігін 
арттыру міндеті күрделі және күрделі мәселе болып табылады, оны оның 
элементтерін жобалау және өндіру кезеңінде де, оны орнату, Орнату және 
пайдалану кезінде де шешу керек.
Сенімділік
-
бұл электр жетегінің "берілген режимдерде және қолдану, 
техникалық қызмет көрсету, сақтау және тасымалдау жағдайларында қажетті 
функцияларды орындау қабілетін сипаттайтын барлық параметрлердің 
мәндерін белгіленген шектерде сақтау" қасиеті [9]. Сенімділік
-
бұл жұмыс 
қабілеттілігі, сенімділік, беріктік, жарамдылық және қауіпсіздік ұғымдарын 
біріктіретін күрделі қасиет.
Өнімділік
-
бұл өз функцияларын орындай алатын электр жетегінің күйі. 
Электр жетегінің жұмысын бұзатын оқиға сәтсіздік деп аталады. Өздігінен 
бас тарту сәтсіздік деп аталады.
Сенімділік
-
электр жетегінің белгілі бір уақыт ішінде жұмыс 
қабілеттілігін үздіксіз сақтау қасиеті.
Беріктік
-
электр жетегінің техникалық немесе экономикалық себептерге, 
қауіпсіздік жағдайларына немесе күрделі жөндеу қажеттілігіне байланысты 
оны пайдалану мүмкін болмаған кезде оның жұмысын шекті күйге дейін 
сақтау қасиеті. Пайдаланудың басынан бастап шекті күйге дейінгі уақыт 
кезеңі қызмет ету мерзімі немесе жұмыс уақыты деп аталады.
Жөндеуге жарамдылық жөндеу және техникалық қызмет көрсету 
арқылы электр жетегінің жұмыс күйін ұстап тұруға және қалпына келтіруге 
жарамдылығын анықтайды.
Сақтау
-
Электр жетегінің сақтау және тасымалдау кезінде және одан 
кейін оның жұмысын үнемі ұстап тұру қасиеті.
Сенімділіктің негізгі сандық көрсеткіштері
-
сәтсіздіктің ықтималдығы, 
сәтсіздіктің қарқындылығы және сәтсіздікке дейінгі орташа жұмыс.
Р(Т3д) тоқтаусыз жұмыс істеу ықтималдығы электржетектің істен 
шыққанға дейінгі жұмыс уақыты Оқз көрсетілген уақыт кезеңінен артық болу 
ықтималдығын білдіреді. Бұл көрсеткіш Tzl уақытына дейін үздіксіз жұмыс 
істеген электр жетектері санының бастапқы сәтте жұмыс істейтін электр 
жетектерінің жалпы санына қатынасы арқылы анықталады.

259
Істен шығу қарқындылығы X (t) 
—
уақыт бірлігіне электр жетектерінің 
істен шығу саны, t уақыт сәтіне жұмысқа қабілетті электр жетектерінің 
орташа санына жатқызылған.
R(Tzl) жұмыс істемеу ықтималдығы және сәтсіздік қарқындылығы 
келесі арақатынаспен байланысты(5.16):
𝑛𝑛𝑛𝑛�𝑇𝑇𝑇𝑇
ЗД
�
=
𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑛𝑛𝑛𝑛 �− ∫ 𝜆𝜆𝜆𝜆
𝑡𝑡𝑡𝑡
0
(
𝑡𝑡𝑡𝑡
)
𝑑𝑑𝑑𝑑𝑡𝑡𝑡𝑡�
(5.16)
ОТҚ істен шыққанға дейінгі орташа істелген жұмыс Электр жетегінің 
алғашқы істен шыққанға дейінгі істелген жұмысының математикалық күтуін 
білдіреді (5.17):
𝑇𝑇𝑇𝑇
𝐶𝐶𝐶𝐶𝑃𝑃𝑃𝑃
=
∫ 𝑅𝑅𝑅𝑅
(
𝑡𝑡𝑡𝑡
)
𝑑𝑑𝑑𝑑𝑡𝑡𝑡𝑡
∞
0
(5.17)
Электромеханикалық жүйе ретінде электр жетегінің сенімділігін талдау 
тұрғысынан элементтердің қосылуының екі түрі бөлінеді: логикалық 
сериялық немесе негізгі және логикалық параллель.
Логикалық дәйекті (негізгі) қосылыс
-
бұл элементтердің қосылуы, 
олардың кез
-
келгенінің істен шығуы жүйенің тұтастай істен шығуына 
әкеледі. Логикалық параллель қосылыс жүйенің істен шығуы барлық 
элементтер істен шыққан кезде ғана пайда болатындығымен сипатталады.
Электр жетегі 
—
өзара байланысты электрлік және механикалық 
құрылғылардың жиынтығы (жүйесі) 
-
қозғалтқыш, түрлендіргіш, редуктор, 
басқару схемасы, олардың әрқайсысының өзіндік сенімділік көрсеткіші бар. 
Электржетектің жүйе ретіндегі сенімділігі л. 
-
ның істен шығу ағынымен 
сипатталады. Егер біз электр жетегінің құрамдас бөліктерінің N қосылысын 
логикалық түрде дәйекті түрде қабылдайтын болсақ, онда бұл сенімділік 
көрсеткіші жеке а компоненттерінің істен шығу қарқындылығының 
қосындысына тең болады,
-:
Λ
=
∑
𝜆𝜆𝜆𝜆
𝑘𝑘𝑘𝑘
𝑘𝑘𝑘𝑘=𝑁𝑁𝑁𝑁
𝑘𝑘𝑘𝑘=1
(5.18)
(5.18) формуласы бойынша істен шығу ағыны және өз кезегінде өзінің 
істен шығу қарқындылығымен сипатталатын әртүрлі тораптар мен 
элементтерден тұратын электр жетектерінің жеке құрылғылары есептеледі.
Сенімділік
-
электр жетегінің белгілі бір уақыт аралығында жұмыс 
қабілеттілігі мен техникалық сипаттамаларын сақтау қасиеті. Бұл ұғым 
қамтиды тоқтаусыздық, ұзақ мерзімділік, жөндеуге жарамдылық және 
сақталуы. Сенімділіктің негізгі тұжырымдамасы
-
сәтсіздік (кенеттен немесе 
біртіндеп пайда болатын өнімділікті жоғалту). Сәтсіздік ішінара немесе 
толық болуы мүмкін. Өз табиғаты бойынша электр жетегінің істен шығуын 
үш негізгі топқа бөлуге болады: бірінші топ 
—
максималды айналу жиілігіне 
әкелетін сәтсіздіктер; екінші топ 
—
тұрақтылықтың жоғалуына немесе жетек 
жұмысының дәлдігінің төмендеуіне әкелетін сәтсіздіктер; үшінші труппа 
—
жетектің тоқтап қалуына және қорғаныстың іске қосылуына әкелетін 
сәтсіздіктер.

260
Сенімділіктің сандық көрсеткіштері: істен шығу пайда болғанға дейінгі 
орташа жұмыс уақыты (ОТҚ) (сағатпен); істен шығу (Тж); істен шығу 
қарқындылығы (1 сағаттағы істен шығу саны); жұмысқа қабілеттілікті 
қалпына келтірудің орташа уақыты; берілген уақыт ішінде тоқтаусыз жұмыс 
істеу ықтималдығы. Соңғы көрсеткіш есептелген және сәтсіздік пен 
уақыттың қарқындылығына байланысты. Идеал жағдайда ол бірлікке тең. 
Бұл көрсеткіштің қанағаттанарлық мәні 10000 сағат ішінде 0,9 құрайды.
Электр жетегінің беріктігі
-
бұл жөндеу қажет болғанға дейін жұмыс 
қабілеттілігін сақтау қасиеті.
Тұрақтылық
-
бұл жетектің ақаулардың алдын алуға, анықтауға және 
жоюға бейімделуі. Ол сәтсіздікті жоюға кететін уақытпен сипатталады.
Сенімділікті арттыру әдістеріне тоқталу керек. Біріншіден, бұл электр 
жетегінің тізбегіне резервті енгізу, яғни.электр тізбегінің элементтеріне 
электр жүктемесінің төмендеуі сенімділікті арттыруға ықпал етеді. Мысалы, 
160 В есептелген ақаулы конденсаторды сол сыйымдылықтағы 250 В кернеуі 
бар конденсаторға ауыстыру немесе қажет болған жағдайда таратылатын 
қуаты 20 Вт резисторды 30 Вт резистормен және т.б. ауыстыру [69].

жүктеу/скачать 5,79 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: