Issn 2226 1176 индекс 75756

МЕНЕДЖМЕНТ В ОБРАЗОВАНИИ № 1,  2015 г. 
50
10 Левитес Д.Г. Практика обучения: современные образовательные технологии. -М.:Изд-во 
“Институт практической психологии”. -Воронеж: НПО “МОДЭК”,1998. -288 с.
11 Carrol J.B. A Model of School Learning // Teachers College Record. – 1963, May. – P. 723 – 730.
12 Bloom. All our children learninq, N.Y., 1981.- P. 13.  
13 Крулль Э.В. Определение основных целей обучения и обеспечение их своевременного до-
стижения: автореф. ....канд.пед.наук. -Тарту, 1987. -37 с.
14 Кларин М.В. Технология полного усвоения // Современная дидактика: Теория - практике 
/ Под ред. И.Я. Лернера, И.К.Журавлева. –М., 1993. -367 с.
15 Жексенбаева Ү.Б., Игенбаева Б.Қ., Ниязова Г.Б. Оқушыларды зерттеушілік оқытудың тех-
нологиясы. –Астана, 2006. -48 б.
16 Васильев В. Проектно–исследовательская технология: развитие мотивации // Народное 
образование. -2000. -№9, -С. 177-180.
17 Русских Г.А. Технология проектного обучения: Биология в средней школе. //Биология в 
школе. -2003. -№3. -С.21-31.
18 Полат Е.С. Новые педагогические и информационные технологии в системе образования. 
– М.: ВЛАДОС, 2001. -180 с.
19 Савенков А.И. Исследовательское обучение в современном образовании. //12 жылдық 
білім. -2005. -№5. –с.42-47.
20  Маркова А.К. Психология труда учителя. –М., 1993. -190 с.
УДК 375.02:37.016
Г.д. джубанова 
Алматы Менеджмент Университет, Алматы, Казахстан
НекОТОРые ВОПРОСы МОдУлЬНОГО ОБУЧеНия ПРОФеССиОНалЬНО-ОРиеНТиРОВаН-
НОМУ РУССкОМУ яЗыкУ СТУдеНТОВ НеяЗыкОВыХ СПециалЬНОСТеЙ
 
Аннотация.
 Статья посвящена вопросам модульной технологии профессионально ориенти-
рованного обучения, позволяющей актуализировать терминологическую и специальную лекси-
ку на уроках русского языка. Условием  успешного общения в рамках определённой специаль-
ности является не сколько владение языком, а овладение  профессиональной терминологией.  
Профессиональный русский язык для студентов-нефилологов является одним из факторов, спо-
собствующих овладению специальностью.     
Ключевые слова
: модуль, подход, профильный, управление.
Г.Д. Джубанова 
Тілдік емес мамандықтардағы студенттерге кәсіби орыс тілін оқыту кезінде модульдік 
тәсілді қолданудың кейбір мәселелері
Түйіндеме.
 Модульдік оқыту білім мазмұны, білімді игеру қарқыны, өз бетінше жұмыс істеу 
алу  мүмкіндігі,  оқудың  әдістері  мен  тәсілдері  бойынша  оқытудың  дербестігін  қамтамасыз 
етеді. Модульдік   оқыту   технологиясының  жеке тұлғаның өзін-өзі дамытуға, шығармашылық 
қабілеттерін арттыруға қажетті іскерліктері мен дағдыларын қалыптастыратын бірден-бір тех-
нология.
Түйінді сөздер:
 модуль, көзқарас,  профильді,  басқару.
G. Dzhubanova
Some questions modular training and vocational oriented Russian language students of non-
language specialties
Abstract.
 The article deals with modular technology professionally oriented education, which allows 

БІЛІМ БЕРУДЕГІ МЕНЕДЖМЕНТ № 1,  2015 г. 
51
to update the terminology and specialized vocabulary at Russian lessons. Prerequisite for successful 
communication within a particular specialty is not so much proficiency and mastery of professional ter-
minology. Professional Russian language for students of non-philological is one of the factors contribut-
ing to the acquisition of specialization.     
Key words:
 modular, approach, profile, management.
Сегодня,  когда  информация  становится 
стратегическим  ресурсом развития общества 
с  одной  стороны,  а  с  другой  –  быстро  теря-
ет свою актуальность, устаревает и требует в 
информационном  обществе  постоянного  об-
новления,  становится  очевидным  взгляд  на 
современное  образование  как  на  непрерыв-
ный  процесс.  Это  означает  не  только  смену 
приоритетов в расстановке целей и изменение 
способов  обучения  и  роли  преподавателя,  но 
и появление новых возможностей обучения у 
студентов.  Обучение  должно  быть  развиваю-
щим, мотивационным, дифференцированным, 
т.е.  личностноориентированным.  Необходимо 
учитывать способности, потребности, особен-
ности обучающихся.
Результатом обучения должны стать уме-
ния находить нужную информацию и способ-
ность применять её для самостоятельного по-
лучения знаний [1].
Современные  педагогические  технологии 
подразделяются на проблемные, дидактивно- 
игровые,  совместного  обучения  и  модульные 
технологии.  Применение  модульной  техноло-
гии  позволяет  развивать  самостоятельность, 
планировать и контролировать освоение пред-
мета и произвести самооценку.
Модуль- целевой функциональный узел, в 
котором  объединены  учебные  содержания  и 
приёмы  учебной  деятельности  по  овладению 
этим  содержанием.  Роль  преподавателя  при 
модульном  обучении  сводится  к  управлению 
работой  учащегося,  «мягкому»  контролю  в 
процессе освоения учебного материала, поощ-
рении сильных и помощи слабым [2].
Модульная технология обучения позволя-
ет определить уровень усвоения нового мате-
риала  и  быстро  выявить  пробелы  в  знаниях 
студентов.                                                  Содержание 
и объём модульных уроков зависят от дидак-
тических целей, профильной и уровневой диф-
ференциации обучающихся, их желания выби-
рать индивидуальную траекторию обучения.
Успех  обучения  любому  предмету  всегда 
определялся  чёткостью  и  правильностью  по-
становки цели обучения, которая и определя-
ется социальным заказом общества и на сегод-
няшний день для учебного предмета «Профес-
сиональный  русский  язык»  характеризуется 
единством  образовательной,  воспитательной 
и развивающей целей.
Русский язык для студентов-нефилологов 
является одним из факторов, способствующих 
овладению специальностью.     
Следует  учесть,  что  залогом  успешного 
общения в рамках определённой специально-
сти  является  не  сколько  владение  языком,  а 
овладение  определённой  терминологической 
и  специальной  лексикой  (профессиональной 
терминологией) [3].  
Цель  данного  курса  –  профильная  подго-
товка  студентов  в  той  сфере  русского  языка, 
которая связана с будущей профессиональной 
деятельностью,  расширение  лингвистическо-
го  кругозора  обучаемых  за  счёт  усвоения  но-
вых  знаний  об  особенностях  стилистических 
средств  русского  языка,  работа  над  понятий-
ным аппаратом, активное применение профес-
сиональной лексики в  речевой практике  при 
решении производственных задач.   
В  современной  лингводидактике  утвер-
дился коммуникативно- деятельностный под-
ход к обучению языку. Такой подход, безуслов-
но, не вызывает никаких сомнений, так как в 
процессе  обучения,  осознавая  фонетическую, 
лексическую, грамматическую структуру язы-
ка, усваивая правила построения речи, студент 
овладевает  такими  её  высшими  свойствами, 
как  логичность,  точность,  выразительность, 
уместность.          При отборе лексических еди-
ниц  необходимо  учитывать  критерии  частот-
ности, распространённости, учебно-методиче-
ской сообразности, учёта лексических свойств, 
которые  способствуют  повышению  информа-
тивной ценности отбираемого материала.
В уроках последовательно актуализируют-
ся необходимые для изучения специальности 
лексические единицы, включающие термины, 
сложные  номинативные  единицы,  речевые 
клише,  формируются  навыки  ведения  бесе-
ды, выражения точки зрения на проблему. Это 
способствует  последовательному  овладению 
лингвистической,  затем  речевой,  социокуль-
турной,  частично  предметной  и  профессио-
нальной  компетенциями  и,  как  итог,-  комму-
никативной компетенцией в сфере профессио-
нального общения.
Работа на модульном уроке состоит из не-

МЕНЕДЖМЕНТ В ОБРАЗОВАНИИ № 1,  2015 г. 
52
скольких учебных элементов:
УЭ-0. Повторение пройденного материала 
и постановка целей урока.
УЭ-1.  Изучение  вводного  материала  (пре-
доставление справочного материала).
УЭ-2.  Лексическая  подготовка  к  изучаю-
щему чтению. Задания по овладению лексиче-
ским материалом.
УЭ-3. Выполнение предтекстовых заданий. 
Взаимопроверка. Взаимооценка.
УЭ.-4. Изучающее чтение учебного текста.
УЭ-5. Послетекстовый блок упражнений и 
заданий. Рефлексия.
УЭ-6.  Задания  для  самостоятельной  рабо-
ты. Дифференцированное домашнее задание.
На  начальном  этапе  уже  начинается  ак-
тивная  коммуникация  на  русском  языке.  Ис-
пользуемый  вводный  материал  позволяет 
студенту  включиться  в  контекст  изучаемого 
экономического  направления.  В  предостав-
ленном  справочном  материале  даётся  вспо-
могательная  информация  для  лучшего  пони-
мания  специфики  изучаемого  направления.                                                                                                                                       
     В лексической части даются определения 
используемых в учебном тексте единиц терми-
нологической  лексики.  Определения  адапти-
рованы для лучшего понимания контекста.
Предтекстовые задания ориентируют сту-
дентов  на  проблематику  учебного  текста,  а 
также  развивают  навыки  анализа,  дают  воз-
можность использовать уже известную им ин-
формацию в общении.
В качестве предтекстового задания могут 
быть использованы вопросы, ответы на кото-
рые должны быть найдены в процессе чтения, 
а также задания, имеющие более лингвистиче-
скую направленность.
Учебный    текст  имеет  собственный  заго-
ловок и составлен на основе нескольких аутен-
тичных текстов.
Синтаксическая  организация  упрощается 
и адаптируется под цели определённого урока. 
Необходимо  тщательно  отбирать  как  количе-
ственно, так и качественно лексический мате-
риал,  не  перегружая  и  излишне  не  осложняя 
текст.
Послетекстовые задания имеют форму от-
ветов  и  вопросов,  причём  ответы  предпола-
гают  самостоятельное  рассуждение,  анализ, 
соотнесение,  а  не  просто  поиск  необходимой 
информации в тексте.
В  послетекстовый  блок  также  включе-
но  большое  количество  заданий,  направ-
ленных  на  развитие  языковой  компетен-
ции  в  сфере  профессионального  общения.                                                                                                                                         
  Так, по теме «Деньги и их функции» для чте-
ния и анализа предоставлен текст                 «Ин-
фляция». Задания по тексту выполняются са-
мостоятельно или в группах.   
Задание №1. Лексический минимум.                                                                                  
Как  вы  понимаете  значение  следующих 
слов:  бюджет,  актив,  аванс,  доходы,  расходы, 
кредит, себестоимость продукции, налоги, ин-
вестиции, платёжный баланс, индекс цен, объ-
ём производства (составьте   предложение    с   
любым из данных слов – 1 балл).                               
Задание № 2. Прочитайте текст.        Составь-
те к нему вопросы.
Инфляция
Инфляция – это повышение общего уровня 
цен. Это, конечно, не означает, что повышают-
ся обязательно все цены. 
Даже в периоды довольно быстрого роста 
инфляции  некоторые  цены  могут  оставаться 
относительно стабильными, а другие падать. 
Одно из главных больных мест инфляции –  
это то, что цены имеют тенденцию поднимать-
ся очень неравномерно. 
Одни подскакивают,  другие поднимаются 
более умеренными темпами, а третьи вовсе не 
поднимаются. 
Инфляция  измеряется  с помощью индекса 
цен. Индекс цен определяет их общий уровень 
по отношению к базовому периоду.
Обесценение денег вызывается следующи-
ми факторами:
1)  избыточным выпуском денег в обраще-
ние;
2)  неблагоприятным  платежным  балан-
сом;
3)  потерей доверия к  правительству.
Действие  инфляции  необходимо  связы-
вать  с  проблемами  финансов,  поскольку  яв-
ление инфляции зависит от финансовых  фак-
торов  применения  определенных  налоговых 
форм  и  методов  объемов  финансирования 
через  государственный  бюджет  мероприятий 
проинфляционного характера. 
Финансы и инфляция взаимосвязаны. Обе-
сценение денег и повышение цен приводит к 
увеличению расходов бюджета, снижению ре-
альных  доходов  государства,  необходимости 
усиления налогового бремени,  росту государ-
ственного  долга, вызываемого дефицитом го-
сударственного бюджета. 
Однонаправленный  негативный характер  
финансовых отношений и инфляционых  про-
цессов,  взаимодополняясь,  приводит к нега-
тивным  результатам в экономической  систе-
ме. 

БІЛІМ БЕРУДЕГІ МЕНЕДЖМЕНТ № 1,  2015 г. 
53
С  инфляцией  борется  государство.  Ведь 
именно    государство  имеет  право    печатать 
деньги. Государство отвечает за то, чтобы объ-
ем выпущенных денег соответствовал объему 
производства.
Словарь
Инфляция –  чрезмерное увеличение коли-
чества обращающихся в стране бумажных де-
нег, сопровождающееся обесцениванием их по 
отношению к денежному товару и, как резуль-
тат этого, повышение товарных цен. 
Инфляция – елде айналымдағы қағаз ақша 
көлемінің тым  көбейіп кетіп, оның ақша тауар 
жөнінде  құнсыздануына  ұласуы  және  соның 
салдарынан тауар бағасының өсуі.
  Финансовые  отношения  –  органическая 
составная  часть  производственных  отноше-
ний; выражают экономические связи в денеж-
ной форме между государствами и отдельны-
ми субъектами хозяйствования. 
Қаржы 
қатынастары 
– 
өндірістік 
қатынастардың  табиғи  құрамдас  бөлігі;  мем-
лекеттер мен шаруашылықты жүргізудің жеке 
субъектілері   арасындағы ақшалай нысандағы 
экономикалық байланыстарды көрсетеді.
Задание    №  3.  Переведите  также  следую-
щие слова и словосочетания (5 баллов за пра-
вильно выполненную работу):
- рост инфляции;
- индекс цен;
- обесценение денег;
- налоговое бремя;
- негативный характер;
- избыточный выпуск;
- государственный  долг.
Задание    № 4. Ответьте письменно на во-
прос:
1) с чем связано действие инфляции? (Ра-
бота на карточке -2 балла); 
2)  какие  факторы  влияют  на  инфляцию? 
(1балл)
Задание    №  5. Вместо точек вставьте гла-
гол в нужной форме. Пользуйтесь словами для 
справок  (Взаимооценивание  и  взаимопровер-
ка).
1) некоторые цены  могут…   относительно 
стабильными. 
2)  обесценение  денег…  следующими  фак-
торами.
3)  явление  инфляции  …  от  финансовых 
факторов.                          
4) повышение цен … к увеличению расхо-
дов бюджета. 
Слова для справок: измеряться, связывать, 
приводить, подниматься, оставаться, вызыва-
ется, зависеть.
Задание   № 6.  Поставьте вопросы к следу-
ющим  предложениям  (групповое  задание  –  2 
балла за 5 правильных вопросов) .
1)  Инфляция  –  это  повышение  общего 
уровня цен. 
2) Одно из главных больных мест инфля-
ции –  это то, что цены имеют тенденцию под-
ниматься очень неравномерно.   
3) Инфляция  измеряется  с помощью ин-
декса цен. 
4) Обесценение денег вызывается следую-
щими факторами. 
5) Финансы и инфляция взаимосвязаны.
Задание      №  7.  Проверь  себя.  Составь  из 
данных слов предложение: это, бумажных, уве-
личение, стране, чрезмерное, в, количества, об-
ращающихся, денег, инфляция [4].
Домашнее задание является индивидуаль-
ным  и  зависит  от  качества  работы  на  уроке. 
При наборе максимального количества баллов 
и  отработке  студентом  всех  учебных  элемен-
тов  нет необходимости выполнять домашнее 
задание. Если в ходе аудиторной работы были 
допущены  ошибки,  то  рекомендуется  повто-
рить тот или иной учебный материал.
Таким  образом,  модульное  обучение  по-
зволяет  студенту  решить  несколько  задач: 
самостоятельно отбирать материал, уметь ис-
пользовать необходимую информацию, гаран-
тированно  достигать  результатов  обучения, 
осваивать материал в индивидуальном темпе.
   
Список литературы
1  Колчерина Д.Ш. Модульная система обучения// Технологии обучения: сущность, опыт 
применения и проблемы развития. – М.,1997. – С. 1–2.
2  Шматков Е.В., Коваленко О.Е. Методика профессионального обучения. – Ч.2. – харьков, 
2002. – 214 с.
3  Шамова Т
.И.Модульное обучение: сущность, технология // Биология в школе. 1994. № 5. – 
С. 18.
4  Батырханова Л.Т. Сборник практических заданий по профессиональному русскому языку. 
– Павлодар, 2007. – С. 15–17.                                         

МЕНЕДЖМЕНТ В ОБРАЗОВАНИИ № 1,  2015 г. 
54
ӘОЖ  373.1.02:372.8
М.С. Оракова
Назарбаев Зияткерлік мектебі, Ақтөбе, Қазақстан
қаЗақ ТІлІ СаБаҒыНда ОқУШылаРдыҢ МОТиВацияСыН кӨТеРУдеГІ ЖаҢа ӘдІС-
ТӘСІлдеРдІҢ ТиІМдІлІГІ
  
   Түйіндеме.
 Мақалада оқушылардың қазақ тіліне деген қызығушылықтарын арттыру үшін 
автордың зерттеу жұмысында қолданған әдіс-тәсілдері туралы баяндалған. Дәстүрлі сабақ пен 
қазіргі жаңа технологияларға құрылған сабақтардың айырмашылықтары мен тиімділіктері де 
сөз болады. Зерттеу жұмысының негізгі мақсаты ұлттық құндылықтарды терең білетін, тілі мен 
әдебиетіне, мәдениетіне құрметпен қарайтын оқушылар қалыптастыру.
Түйінді сөздер: 
мотивация, әдістер, жеке тұлға.
М.С. Оракова
Развитие мотивации учащихся на уроках казахского языка
при помощи инновационных методов и приемов
Аннотация.
 В данной работе предоставлены методы и приемы,  использованные для раз-
вития мотивации учащихся на уроках казахского языка. Материал изложен на основе исследо-
вании возможностей традиционного типа уроков и уроками нового формата. Основной целью 
работы является обучение ученика, знающие национальные ценности, бережно относящегося к 
языку и культуре казахского народа.
Ключевые слова:
 мотивация, методы, личность.
М. Orakova
The development of student`s motivation at Kazakh language lessons 
using innovative technologies
                                                
Abstract.
 This research work presents the methods and techniques used to develop student`s mo-
tivation at Kazakh language lessons. The article is presented on the basis of research capabilities of the 
lessons of traditional type and the lessons of the new format. The main purpose of this work is to teach 
the student to know more about national values and culture of Kazakh people.
Key words:
 motivation, methods, personality.
Қазақстан 
Республикасының 
білім 
беруді  2011–2020  жылдарда  дамытудың 
мемлекеттік  бағдарламасында  бала  кезден 
бастап,  ересек  жасқа  дейін  адамның  біліміне 
жасалған инвестициялар қоғам өміріне елеулі 
өзгерістер енгізетіндігін  дәлелдеп берген [1]. 
Отаншылдық  пен  ұлттық  рухта  тәрбилеудің 
басты  тетігі  мектептерде  “Қазақ  тілінің”    са-
палы,  бүгінгі    уақыт  талабына  сай  берілуі, 
оқушылардың  жаппай  қызығушылықпен 
оқитын  пәніне  айналуында  жатыр.    Қазіргі 
уақытта оқытудың түрлі тәсілдері мен техно-
логиялары  бұрын  болып  көрмеген  деңгейге 
көтерілсе  де,  қашанда  «мектеп  жұмысы  мен 
оқушы  жетістіктерін  өрістетудегі  негізгі 
тұлға – мұғалім» [2, 8] болып қала бермек. Сол 
себепті әр мұғалім өз пәніне оқушы тарапынан 
ынталылық тудырғысы келсе дәстүрлі стиль-
ден алшақтап, өзі де сын тұрғысынан ойлауға 
көшіп, жаңашыл идеялар жетегінде жүруі тиіс. 
Ол үшін маңыздысы оқушылардың осы пәнге 
қызығушылығын көтеру арқылы тілдік білімін 
тереңдету.  Енді  бұл  олқылықты  қазақ  тілі 
пәнінде жүйелі түрлі заманауи әдіс-тәсілдерді 
қолданып,  оқушылардың  пәнге  деген 
қызығушылығын көтеру арқылы толтырудың 
жолы да осы деңгейлік бағдарламалар идеяла-
рын тәжірибеге енгізу арқылы көз жеткіздім.  
Осы  жерде  мына  тұжырымды  еске  салуды 
орынды санаймын: «Мұғалімнің өз бастамасы-
на негізделген кәсіби даму үдерісінің нәтижесі, 
ең бірінші кезекте, жоба аяқталған  соң емес, 
оның  барысында  сезілуі  керек.  Сапалы  даму 
жұмысына  жаңа  технологияларды  сынақтан 
өткізу  жатады.  Олардың  барлығының 
өзгертушілік  әсері  болады.  Нәтижелер 
әрдайым  тәжірибелік  бағытта  болады,  себебі 
оқыту  мен  оқу  әдістерін  жетілдіру  негізінде 

БІЛІМ БЕРУДЕГІ МЕНЕДЖМЕНТ № 1,  2015 г. 
55
орын  алған  тәжірибедегі  өзгерістер  неме-
се  жақсартуларды  паш  етеді,  сонымен  бірге 
кәсіби өсуде маңызды бола алады» [2, 21].    
Болашақта 
оқушыларды 
ұлттық 
құндылықтарды  терең  білетін,    тілі  мен 
әдебиетіне, мәдени мұраларына көз жібере ала-
тын, қаһармандарын құрмет тұтатын, олардың 
қызметіне  баға  беріп,  сын  тұрғысынан  ой-
лай  алатын  азаматтар  ретінде  қалыптастыру 
Назарбаев  зияткерлік  мектеп  оқушысының 
сондай  болмағы  заңдылық  деп  есептейтін 
деңгейге  жеткізуге  бар  білімім  мен  білігімді 
жұмсауға  бекіндім.  Осы  тұста  Әл-Фарабидің 
«Адам  мақсатына  өзін-өзі  жетілдіру  арқылы 
жетеді» деген дана сөздері ойға оралады.  
Іс-әрекеттегі  зерттеуді  жүргізу  үшін  жа-
ратылыстану-математика 
бағытындағы  
7  «А»  сыныбы  таңдалды.  Себебі  бұл  сы-
ныпта  есепке  өте  бейім,  бірақ  сөйлеуге 
шорқақ,  гуманитарлық  бағыттағы  пәндерге 
қызығушылығы төмен оқушылар бар. Күрделі 
есептің  шығарылу  жолын  білетін  оқушының, 
ауызша  пәннен  үлгерімі  төмен  болмауы  тиіс, 
ал шешен оқушының барлығы есепке жүйрік 
бола  алмайды.  Сондықтан  курс  барысында 
игерген  түрлі  жаңа  әдіс-тәсілдерді  кеңінен 
қолдану  арқылы  оқушылардың  мотиваци-
ясын  көтеруді  маңызды  санап,  олардың  іс-
әрекетін  зерттеуді  мақсат  етіп  алдым.  Сабақ 
дұрыс  ұйымдастырылса,  олардың  бұған 
қабілеті  толық  жетеді  деп  есептеп,  осы  тұста 
зерттеуші  Стернбергтің  мына  тұжырымын 
басшылыққа  алдым:  «Әдетте,  оқу  барысында 
оқушылар өздерінде бар білімі мен біліктерін 
қолданбайды,  мүмкін  олар  стратегияларды 
білмейтін немесе жоспарлай алмайтын шығар, 
ал  міндеттерді  шешпек  болғанда,  өздерінің 
алға ілгерілеуін қадағалай алмайды. Қабілетті 
балалардың  ерекшеліктерінің  бірі  –  қабілеті 
шамалы 
құрдастарымен 
салыстырғанда 
олардың  метатанымдық  хабардарлығының 
жоғары  болуы.  Олар  өздерінің  нені  білетінін 
және білмейтінін анық түсінеді... » [2, 61].
Осы  бағытта  «Қазақ  тілі  сабағында 
оқушылардың мотивациясын көтерудегі жаңа 
әдіс-тәсілдердің  тиімділігі»  тақырыбында 
зерттеу  жүргізіп,  мынадай  нәтижелерге  қол 
жеткіздім: 
Бірінші,
 қазақ тілі  пәніне айқын көзқарас 
қалыптастыру,  бұған  менің  сабақтарымда 
бұрын қолданылып көрмеген сын тұрғысынан 
ойлау  әдісін  енгізу  арқылы  қол  жеткіздім. 
Курсқа  дейін  мен  Блум  таксономиясы  бой-
ынша  білу  деңгейіндегі  сұрақтарды  қойып 
балалар    кітаптағы  бар  жауапты  айтып  беріп 
соған  қанағаттанып,  оқулық  ауқымымен 
шектелетінбіз. Мысалы, зат есім дегеніміз не, 
қандай түрлері бар? деген мазмұндағы жеңіл 
сұрақтардан  алшақтап,  тәжірибе  барысын-
да  әлемдік  деңгейдегі  өзекті  тақырыптарды 
басшылықа ала отырып, ол олардың неліктен 
өзекті  мәселеге  айналып  отырғандықтарын 
салыстырып,  сараптап,  пайымдарын  ортаға 
салдырдым. Оқушыны ойлауға қалай үйретем 
дей жүріп, өзім де ұзақ ойландым, мұғалімнің 
ізденісі  аз  болса  оқушының  да  таяз  ой-
лайтынын  түсіндім.  Нұсқаулықтағы  мына 
тұжырымдардың  дұрыстығына  анық  көзім 
жетті: «Сын тұрғысынан ойлау, ойлау туралы 
ойлану,  ол  маңызды  мәселелерді  талқылау 
және тәжірибені ой елегінен өткізуді қамтиды. 
Мұғалімдер  педагогикалық  білімі  бар  және 
қосымша  оқытумен  өз  біліктілігін  артты-
рушы  субъектілер  болғандықтан,  оларда 
бұл  дағдылар  дамыған  және  іс-тәжірибеде 
қолданылады деп болжанады. Сын тұрғысынан 
ойлау  –  Қазақстандағы  білім  беруді  дамыту 
үшін маңызды болып табылатын қазіргі ең ба-
сты педагогикалық түсінік» [2, 61].
Екінші,
 
мүмкін 
болғанынша 
қызығушылығын  көтеру,  сабақ  бағытын 
түбегейлі  өзгертіп  (бұрын  мен  сабақтың  ба-
сым  бөлігінде  бәрін  өзім  айтып,  оқушы  тек 
тыңдаушы  рөлінде  отыратын,  еш  әрекет  жа-
самайтын) өздігінен білім алуға алғышарт жа-
сау  арқылы  қол  жеткіздім.  Қызығушылықты 
көтеруге оқушыны ақпараттық ресурстармен, 
түрлі  қосымша  деректермен  қамтамасыз  ету 
арқылы, өздерін іздендіретін түрлі жаңа әдіс-
тәсілдерді кеңінен сабаққа енгізу арқылы қол 
жеткіздім.  Мысалы,  ментальдық  карта  жа-
сау,  постер  құрастыру,  қарлы  кесек  әдістері 
өз  тиімділігін  дәлелдеді.  Түйін:  Ресурстар  + 
Ұтымды әдіс + Әдісті түрленту + Тиімді орта + 
Дұрыс бағыт беру + Сын тұрғысынан ойланту 
сұрақтары = Үздіксіз қызығушылық. Осы орай-
да  мына  тұжырымға  толық  қосылуға  бола-
ды: «Оқушы оқу үдерісіне белсенді қатысқанда 
ғана  материалды  терең  меңгеруге  қол 
жеткізеді. Егер оқу үдерісі оқушы мен оқу ма-
териалын  қосатын  көпірді  салуға  негізделсе, 
онда  осы  үдерісті  үйлестіретін  мұғалімдер 
көпірдің  екі  жағында  қадағалай  білуі  тиіс. 
Мұғалімдер  оқушылардың  не  білетінін  және 
нені  жасай  алатынын,  сондай-ақ  олардың 
қызығушылықтарын, әр оқушының нені жақсы 
көретінін  және  не  істегісі  келетінін  түсінуге 
тырысады»  [2,  74].  Сабақ  барысында  рөлім 
өзгерді курсқа дейін бос ыдысты толтырушы, 
ақпараттың  басты  тасымалдаушысы  болсам, 

МЕНЕДЖМЕНТ В ОБРАЗОВАНИИ № 1,  2015 г. 
56
курстан  кейін  тиімді  орта  қалыптастырып 
бағыттаушы,  мотивация  тудырушыға  айнал-
дым.  Ендігі  менің  ұстанымым  Монтессоридің 
мына  қанатты  сөздерімен  үндес:  «Менің  өзім 
жасауым  үшін  маған  көмектес  (үйрет  емес!)» 
[3].
Үшінші,
  мен  курсқа  дейін    бағалаудың 
оқушылардың  мотивациясына  ықпал  етуші 
басты  факторлардың  бірі  екендігі  жайлы 
ешқашан  ойланбаппын.  Бағалауды  сабақ 
үрдісінің  соңындағы  маңызы  аз  элемент 
ретінде  қарап  келдім.  Дәстүрлі  жүйедегі 
бағалаудың  кемшіліктерін  ескере  отырып,  
қалыптастырушы  және  жиынтық  бағалау 
түрлерін  қолданып,  объективті  бағалау 
арқылы  оқушылар  мотивациясын  өсіруге 
күш салдым. Оқушылар жаңа бағалау арқылы 
әділеттілікті,  теңдікті,  өз  шешімдерінің 
ескерілетіндігін сезінді.  
Төртінші,
  оқушы  көзқарасын,  сыныптың 
сабақ  жайлы  пікірін  үнемі  бақылауда  ұстау, 
ұсыныстарын  қабыл  алып  сабаққа  енгізу. 
«Оқушы үніне» көңіл бөлуге шақырған ғалым 
Джин  Раддоктың:  «Оқушылармен  пікірлесудің 
мақсаты  –  қабылдаушының  көзқарасы  
тұрғысынан  алғанда  оқудың  не  екендігін 
түсіну, жекелеген оқушылар мен топтар үшін 
оқуды  қалай  жақсарту» 
[2,  71]  пікірін  есте 
ұстап  жұмыс  жасадым.  Бұл  маған  үлгерімі 
төмен оқушылардың пікірін ескеру, солардың 
қабілетіне  қарай  тапсырмалар  дайындап, 
жетелеуіме әсер етті.
Сабақ  жоспарларын  құрмас  бұрын, 
курсқа  дейінгі  сабақ  беру  әдісіме,  қолданған 
тәсілдеріме ойша шолу жасадым.
Сабақта  интербелсенді  тақтаны  пайда-
лана  отырып  түрлі  таныстырылымдармен 
түсіндіріп,  оқушы  үй  тапсырмасын  сұрау 
кезеңінде  ғана  сөйлейтін,  соңынан  тест  не-
месе 
сұрақ-жауап 
ұйымдастырылып 
бағаланатын.  Үнемі  осылай,  өзгеріс  аз, 
сабақтағы  тәсіл  қайталанбалы,  оқушы  да 
үйренген сабағын айтып, бағасын алып, моти-
вациясы жоғалып тыныш отыратын. Бәрі жат-
танды, бірсарынды, оқулық ауқымынан шыға 
алмаймыз.  Менде,  оқушы  да  кітаптағыны 
қайта  айту  деп  түсінетінбіз.  Кім  неғұрлым 
кітаптағы  мазмұнды  жақсы  қайталап  айтып 
берсе, соғұрлым жоғарырақ бағалаймын. Кур-
стан кейін бұл қате екендігін ұғындым. Ендігі 
міндетім осы өзім қалыптастырған үйреншікті 
жолдан  шығарып,  сыни  тұрғыда  ойлауға 
үйрету, менің айтқанымды ғана қайталай бер-
мей, өздігінен білім алуға бағыттау, бірін-бірі 
бағалауға және өзін-өзі бағалауға, ең бастысы 
сабақтың өн бойында мотивациясы жоғалмай 
білуге,  түсінуге,  талдауға,  алған  білімін 
қолдана  алуға жетелеу. Қалай?  
Зерттеу  іс-әрекетімнің  мақсатына  сәйкес 
жаңа  әдістер  арқылы    оқушылардың  мотива-
циясын  көтере  білдім.  Менің  іс-әрекетім  тек 
бағыттау,  сабақты  бастап  беріп  ұйымдастыру 
деңгейінде  болды,  оқушылар  өзара  топта 
тығыз  байланыс  жасай  отырып  тақырыпты 
өздері ашты.Менің сабағымдағы басты өзгеріс 
осы. Барлық жағынан көңілімнен шықты. 
Бірақ  сабақ  барысында  көңілім  толмаған 
нәрсе жасаған жұмыстарын қорғау барысында, 
қалыптасқан көшбасшылар тағы алға шығып 
кетті. Орта деңгейдегі оқушылардың бірлесіп 
жасаған  жұмысқа  үлес  қосуы  аздау,  кітаптан 
бір-екі ойды түртіп айтқан  болды. Рефлексия 
жасай  отырып  бұрынғы  дәстүрлі  сабақпен 
ойша  салыстырсам,  бұрын  сабаққа  белсенді 
араласпайтын, 
сұрасаң 
қысылыңқырап 
қалатын  оқушы  осы  сабақта  кітапты  ашып, 
бірнеше  сөйлем  айтқаны,  топ  мүшелерін 
тыңдағанын  алға  басуға  санадым.  Бәсең  бол-
са  да  іс-әрекет  бар.  Бірден  ашылып  кетуі  де 
мүмкін  емес  деген  қорытындыға  келдім. 
Жалпы  алғанда,  әдеттегі  сабақтан  өзгешелігі 
белсенділік  өсті
,    дәстүрлі  сабақта  7–8  бала-
дан артық тыңдауға үлгірмеуші едім, бұл кез-
де әңгіме түріндегі қарым-қатынас, байланыс 
күшейді
,  осы  тұста  Александрдің:  «Әңгіме  ба-
рысында  идеялар  екі  жақты  бағытта  жүріп, 
соның негізінде оқушының білім алушының білім 
алу үдерісі алға жылжиды» деген
 тұжырымына 
сілтеме жасау орынды [2, 99]. Бағалауға келер 
болсақ,  критерийлер  мазмұнды  нақтылауға 
мүмкіндік  берді.  Формативті  бағалау  топтар 
арасындағы  бәсекелестікті  тудырды,  бағаны 
қалыптастыруға  оқушылардың  өздерінің 
қатысуы ұтымды болды. Мысалы,  кейде сабақ 
сұрамасаң, біліп отырса да белсенділік таныт-
пайтын оқушылардың,  критериалды бағалау 
бойынша  ынтасы  өсті,  менің  түрткімсіз-ақ 
жақсы сөйледі.  Оқушылар қойылған сұрақтарға 
топтың ұпайын азайтпау үшін жартылай бол-
са да барынша тырысып жауап берді.  Бағалау 
бойынша оқушыларда туындаған қиындық: 
– 
оқушылардың объективті бола алмауы;
– 
өзгелердің  бағасын  асыра  көтермеуге 
ұмтылуы;
– 
нақты критерийлерден алшақтап кетуі;
– 
өздерінің қойған бағаларының не үшін 
қойылғандығын нақты түсіндіріп бере алмауы.  
Осылай  болуына  түсіністікпен  қарадым, 
себебі оқушылар үшін формативті бағалау тың 
тәсіл,  өзімде  туындаған  қиындыққа  келсем  – 

БІЛІМ БЕРУДЕГІ МЕНЕДЖМЕНТ № 1,  2015 г. 
57
критерий  бойынша  топтардың  арасындағы 
белсенділігі  төмен  оқушыларды  бағалау.  
Оны  келесі  сабақтарда  жекелей  карточкалар 
беру,  ментальді  карта  қорғатуға  шығару, 
тақырыпқа  байланысты  презентациялар 
жасату арқылы шешуді жоспарладым.
Сабақ бойынша негізгі түйінім:
 оқушыларды 
бірден  оң  бағытқа  өзгерту  ұзақ  үрдіс  екен, 
бірақ  сын  тұрғысынан  ойлату  бағытындағы 
тапсырмаларды көп дайындасаң, ой қозғалады, 
сабақ  мазмұндық  жағынан  байи  түседі.  Ол 
мынадай көрініс тапты:
– 
қысым жасаған жоқпын, еркін ойлауға 
мүмкіндік алды;
– 
топтық  жұмыстарға  төселе  бастады, 
ынтамақтастықсыз бір-біріне көмек жасамаса, 
жақсы нәтижеге жете алмайтындарын түсене 
бастады;
– 
шығармашылық белсенділігі артты, тіл 
байлығы жетілді;
– 
ақпаратты  дайын  күйде  ұсынуды 
доғардым, жан-жақты ізденеді;
– 
формативті  бағалау  арқылы  бір-біріне 
сын көзбен қарады;
– 
үздік  және  жақсы  оқушылар  жабық 
сұрақтарға  жауап  беру  арқылы  ендігі  жерде 
жоғарғы  бағаға  ие  бола  алмайтындықтарын 
түсінді.  Осылардың  барлығы  жинақтала  келе 
оқуға  мотивацияны  артты  деп  есептеймін. 
Ең  бастысы  дайындықсыз  келетін  оқушылар 
азайды, бүгін мұғалім қандай жаңалықты әдіс 
ұсынады  деген    күту  бар,  қарапайым  топқа 
бөлінуге  байланысты  бүгін  қалай  топқа 
бөлінеміз деген сұрақты бірнеше рет құлағым 
шалды,  жаңа  әдістер  бойынша  құрылған 
тапсырманы  орындай  алмай  қалмаймыз  ба 
деген өзіне есеп беру бар. 
Оқушыларға 
«Білім. 
Жаһанданған 
әлем.  Шет  тілдерді  меңгеру»  тақырыбына 
5  минуттық  бейнематериал  көрсетіліп 
түсіндірме  берілді.  Оқушылар  өздері  бағалау 
үрдісіне  белсенді  қатысты.  Кейбір  критерий 
бойынша  өзге  топтың  бағалауына  келіспей, 
дауласты. Оқушылар барлық жағынан озық бо-
лып, өте жақсы бағалануға тырысты. Сабақтан 
жасаған  қорытындым,  оқушылар  жаңа  әдіс-
тәсілдерге үйреніп, өздерін еркін сезіне баста-
ды. 
Сабақтарды  қорытындылап,  өз  іс-
әрекетіме  рефлексиядан  мынадай  түйін 
шығардым.
1. Оқушылар неге қол жеткізді және қалай 
өзгерді: 
– 
өзіндік көзқарас, пікір, жаңа идея туды;
– 
білімді  игеруге  жауапкершілігі  артты, 
бәрі өз қолдарында екендігін түсінді;
– 
топтық  жұмысқа дағдыланды, әңгімелесу 
арқылы тақырыпты ашуға қалыптасты;
– 
өз 
әрекеттерін 
жоспарлау 
және 
ұйымдастыруға көшті;
– 
бағалаудың  жаңа  түрлері  арқылы, 
мотивация күшейді;
– 
сын  тұрғысынан  ойлау  тапсырмалары 
арқылы, оқиғаны ой елегінен өткізіп, күмәнмен 
қарауға қалыптаса бастады;
– 
бастамашыл,  белсенді,  ең  бастысы, 
бұрынғыдай  барлық  ақпаратты  мұғалім 
бермейтіндігін түсінді.
2.  Мен  неге  қол  жеткіздім  және  қалай 
өзгердім:
– 
ешқандай  қысымсыз  бағыт  беру,  тиімді 
орта жасау арқылы, оқытуға үйрендім;
– 
барлығын  дайын  күйінде  ұсынуды 
доғардым,  өзіндік  әрекеттер  мен  қөзқарас 
қалыптастыруға итермелеуді үйрендім;
– 
монологтан  диалогқа  ,  жасандылықтан 
еркіндікке ауыстым;
– 
сыни сұрақтар, мысалдар арқылы оқулық 
ауқымынан шығып, өмірмен байланыстыруға 
күш салдым;
– 
ең  бастысы  сабаққа  жауапкершілігім 
артты, әр сабақ сайын  өзгеріске ұмтыламын, 
дамудың басты алғышарты бір орында тұрмау 
екендігін түсіндім;
– 
оқушының 
пікірімен 
санасуды, 
көзқарасын ескеруді үйрендім.
Тәжірибе 
барысында 
кездескен 
қиындықтар:
– 
оқушылардың  менің  жоспарлап  барған 
ойларымды жете түсінбеуі;
– 
алғашында  менің  тарапымнан  ақпарат, 
түсіндірме  күтуі,  өздігінен  іздентуге  біршама 
күш жұмсалды;
– 
үлгерімі төмен оқушылардың тарапынан 
ынтаның аз болуы, өз ойларын шешіліп ортаға 
салмауы;
– 
кейбір  әдістердің  ережесін  бұрмалауы, 
мысалы  «Қарлы  кесек»  ойынында  5  оқушы 
өзара  бір-бірімізге  ұпай  береміз  деп  алдын-
ала келісіп алған, нәтижесінде сабақ соңында 
жақсы  талқылаған  балалар  наразылық 
білдірді,  әділетсіз  бағаланды  деп,  мұндай 
оқушыларға  түсіндіру    жүргізуге  тура  келді, 
кейінгі сабақтарда қайталанған жоқ;
– 
сылбыр 
оқушылардың 
қарқынды 
ойындарға, бәсекеге ілесе алмауы;
– 
мектепте  интербелсенді  тақталардың 
барлық кабинеттерде болмауы;
– 
кей сабақтарда шамадан тыс тапсырмалар 
дайындап апарып, уақыттың жетіспеуі;

МЕНЕДЖМЕНТ В ОБРАЗОВАНИИ № 1,  2015 г. 
58
– 
бағалауда  оқушылардың  объективті 
бола  алмауы,  кейбір  оқушылар  «мұғалім,  сіз 
ғана бағалаңыз» деп ұсыныс білдірді.
Сабақтарда  кездескен  қиындықтар  мен 
қателіктерімді  оқушылардан  кері  байланыс 
алу  және  рефлексия  жасау  арқылы  анықтап 
отырдым.  Келесі  сабақта  оны  міндетті  түрде 
ескеруге  тырыстым.  Деректерді  жинау  әдісім 
нәтижесін берді. 
Менің болашақтағы іс-әрекеттерім:
– 
жоғарыдағы қиындықтарды еңсеру және 
қателіктерді қайталамау;
– 
оқушылардың мотивациясын әлсіретпеу 
үшін,  басқа  да  оқыту  әдістерін  сабағыма 
енгізіп, түрлентіп отыру;
– 
басқа  да  әріптестеріммен    үздіксіз 
тәжірибе алмасу;
– 
бағалау критерийлерін жетілдіру;
– 
сын тұрғысынан ойлауды дамыту.

жүктеу/скачать 1,99 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: