Сан-Францискода ақбөкен жөнінде лекция оқылуда

 

 

 

 

 

 

 

 

                Ақбөкенді сақтау Альянсы шығарады 

Saiga News 

 

 

 

2008  ж. 9 желтоқсанда  Ташкент  қаласында  Өзбекстанда 

ақбөкенге  самолетпен  санақ  жүргізуді  өткізу  методикасы 

техникалық  семинарда  талқыланды.  Семинарды  Зоология 

институты,  ақбөкенді  сақтау  Альянсы  жəне  Өзбекстанның 

Госбиоконтроль комитеті ұйымдастырды.  

Семинар  жұмысына  Өзбекстан  мен  Қазақстанның  мүдделі 

ұйымдарының 

өкілдері 

қатысты 

(Өзбекстан 

ғылым 

академиясының  зоология  институты, SCA, Өзбекстанның 

госбиоконтроль  комитеті,  Қарақалпақ  Республикасының 

Госкомприродасы,  Өзбекстанның  қорықтар,  ұлттық  парктер, 

аңшылық шаруашылық Бас басқармасы, Өзбекстанның Ұлттық 

университеті  мен  Қазақстанның  Зоология  институты). 

Семинардың  мақсаты – ақбөкенге  мониторинг  (бақылау) 

жүргізу  тəжрибесімен  алмасу,  оны  Өзбекстанда  авиасанақ 

жүргізу  əдістемесіне  байланыстыру,  сондай-ақ  алдағы 

ақбөкенге  самолетпен  санақ  жұмысына  дайындық.  Семинарға 

қатысушылар  Өзбекстанда  əртүрлі  ведомствалар  арасында 

ақбөкенге  мониторинг  жүргізуді  бір-бірімен  байланыстыра 

атқару  керектігіне  келісті,  сонымен  бірге  бұл  мəселеде 

Қазақстан 

Республикасындағы 

мүдделі 

мекемелермен 

мемлекетаралық  бойланысты  нығайту  да  сөз  болды.  Əсіресе, 

ақбөкеннің үстірт популяциясын бірлесіп сақтау үшін  

 

 

 

"Российская  газета" (24 қыркүйек 2008 ж.)  хабарлағандай, 

Қалмақия  Ұлттық  хураланың  (парламенті)  депутаттары 

жануарлар  дүниесі  туралы  республикалық  заң  қабылдады. 

Жаңа заңның негізгі  міндеттерінің  бірі –  ақбөкеннің  қалған  

бөлігін  

 

 

 

 

 

2008  жылдың  қазан  айының  аяғында  Ресейдің  Орынбор 

қаласында  «Мен-адаммын»  атты  жасөспірімдер  мен  жастарға 

арналған  социальдық  программалар  мен  фильмдерге  арналған 

екінші  Евразиялық  телевизиондық  конкурс  өтті.  Шымкенттік 

«Анимастер»  студиясы  шығарған  «Ақбөкен  туралы  кисса» 

атты  мульфильм  конкурстың  лауреаттық  дипломымен 

марапатталды. Жюри мүшелері келешек ұрпақ үшін жануарлар 

дүниесінің  биоəртүрлілігін  сақтау – үлкен  қоғамдық  ой 

туратын  тақырып  екендігін  атап  айтты.  Фильмді  көрген  жас 

көрермендерді  фильмнің  геройлары  қызықтырды.  Бірінші 

серияда басталған ақбөкен құралайларының тарихы өзінің жаңа 

жалғасын тапты. «Анимастер» студиясы мультфильмнің екінші 

бөлімінің  жұмысын  аяқтады.  Сценарияның авторларының  бірі 

–  Қарақалпақстанның  мектеп  оқұшылары  болды.  Олар  өз 

ауылдарында  браконьерлік  туралы  жақсы  біледі.  Проекттіні 

қолдаушылар:  коммерциялық  емес  қайырымдылық  қоры 

"Seimar Social Fund", компания  "Agip KCO", Қазақстан 

Ресмпубликасы ауыл шарушылығы министрлігінің орман жəне 

аңшылық шаруашылық комитеті. Қосымша мəліметті Махсұт 

Жаримбетов береді студия "Анимастер", 

zmaxut@mail.ru 

 

 

 

 

 

 

мемлекет аралық екіжақты келісімге тезірек қол қою қажет. 

 

Қосымша  материал  алу  үшін  А.Есиповқа  хабарласу 

қажет: 

esipov@sarkor.uz

. 

 

 

 

 

сақтап  қалу.  Ақбөкендер – республикамыздағы  «тұрақсыз» 

объектілердің  бірі  жəне  «Черные  земли»  қорығының 

қорғалатын басты объектісі. 

Толығырлақ мына хабарда: 

 

http://www.rg.ru/2008/09/24/reg-jugrossii/sajgaki.html

 

 

 

 

 

 

 

Кездесу кезі. 

Сурет А.Есиповтікі 

Ташкентте ақбөкенге самолетпен санақ жүргізу əдісі талқыланды

 

Ақбөкендер Қалмақияда қорғауға алынған

Ақбөкендер туралы мульфильм халықаралық конкурстың жеңімпаздары арасында

 

 

 

 

 

 

 

 

6 

Ақбөкенді сақтау Альянсы шығарады 

 

  2008-2009 ж. қысы: 8-шы шығарылуы 

Saiga News 

 

 

19 сəуір 2008 ж. Забайкальскдегі ЖДПП постысында ақбөкен 

мүйізі  бар  товармен  жасырын  Қытайға  өтпекші  болғандар 

ұсталды. Салмағы 22,5 кг болатын 97 ақбөкеннің мүйізін товар 

поездінің локомотивінде жасырған екен. Контрабандист - Ресей 

азаматы,  машинисттың    көмекшісі 2007 ж. 16-ші  қазанында 

жабайы жануарлар мен өсімдіктер түрлерінің контрабандылық 

проблемасы  туралы  өткен  Ресей  мен  Қытай  кедендері 

мəжілісінде  көрсеткен  документтеріне  байланысты, 2006-2007 

жылдары Харбин кеден ауданында шекараның қытай жағында 

165  ақбөкен  мүйізі  ұсталған.  Қытайдың  Синьцзян-Ұйғыр 

автономия  ауданы  кедендерінің  (қытай-  қазақстан,  қытай- 

қырғызстан  шегаралары)  ұстаған  көлеміне  қарағанда  бұл 

мүйіздің  аз  көлемі.  Урумчи  қаласының  контрабандымен 

күресудің  кедендік  басқармасы 1999-2007 жылдары 5386 кг 

ақбөкен  мүйіздерін  қолға  түсірген.  Бұл  жылдары  ұсталған  ірі 

партия 1793 кг болды; шамамен 4482 ақбөкеннен (ол 2001 ж. 26 

қарашасында  Қазақстан  шекарасында  ұсталды).  Бұл  товардың 

жалпы құны  269 млн. юань болды.  

  

 

 

 

 

Синьцзян-Ұйғыр    автономиялық  ауданы  ақбөкеннің  таралу 

аймағына  жақын,  сондықтанда 2000-шы  жылдың  басында 

ақбөкен  мүйізіне  контрабандылық  жол  күшейе  түсті. 

Забайкалье  мен  Қыйыр  Шығыста  ақбөкен  мүйіздерін  заңсыз 

тасымалдау - əдеттегі  жаңа  құбылыс.  Бұрын  мұндай  фактілер 

онда  байқалмаған.  Егерде  қазақстан-қытай  шакарасы  арқылы 

Қазақстанда  ауланган  ақбөкен  мүйіздері  (мүмкін  Өзбекстанда 

ауланған)  өткізілсе,  ал  ресей-қытай  шекарасы  арқылы 

ақбөкеннің  қалмақия  популяциясының  мүйіздері  өтуі  мүмкін. 

Деседе,  сəуір  айында  ұсталған  мүйіздердің  қай  популяциядан 

екендігі əлі анықталған жоқ.  

 

 

 

Қалмақияда  ақбөкенге  браконьерлік  жасаған  бірнеше 

материалдар əртүрлі талдау сатысында сотта жатыр. Əрі қарай, 

əсіресе, 26 жастағы  Сергей  Манджиевтің  қылмыстық  ісі 

жылжуда.  Ол  заңсыз  аңшылық  жасаумен  үлкен  шығын 

келтірген  (п. "а"  ч. 1 ст. 256 УК  РФ).  Қалмақ  Республикасы 

прокуратурасының  баспа  қызметі 1-ші  қарашада 2008 ж. 

хабарлағандай, 2007 ж.  қазан  айында  ол  үш  аналық  ақбөкен 

атып алған. Черноземельный аудандық соты браконьерді алты 

айға  еңбек  түзету  жұмысына  жіберіп,  оның  еңбек  ақысынан  

15%  ұсталып,  мемлекет  кірісіне  жіберетін  болды.  Аудан 

прокуратурасының 

шешімімен 

браконьерден 

алынған 

экологиялық  шығыннан  81 мың 900 сом  федеральдық 

бюджетке жіберілетін болды. 

Қалмақ 

Ресмпубликасы 

МВД-нің 

баспа 

қызметі 

хабарлағанындай,  2008 ж. 19 қыркүйекте  қалалық  милиция 

қызметкерлері  ақбөкен  етін  сатып  тұрған 26 жастағы  қала 

азаматшасын ұстаған.  

 

 

 

 

 

 

2008  ж. 20 қазанында  Моңғолия  кедені  өз  елінің  екі 

азаматын  ұстады.  Олар  жасырын  поездбен 534 ақбөкен 

мүйізін  Қытайға əкетпекші  болған.  Биология  институтының 

эксперттері  мүйіздердің  ақбөкеннің  Saiga tatarica tatarica  

түршесінікі  екендігін  анықтады.  Моңғол  ақбөкенінікі  емес, 

яғни  олар  басқа  елдерден  əкелінген.  Бұл  мəселе  жөнінде 

тергеу  жүргізілуде.  Бұл  Қытайға  контрабандалық  жолмен 

ақбөкен мүйіздерін əкетуге тырысқан екінші жағдай. Осыған 

дейін 2006 ж.  Моңғолияның  екі  азаматы 36 мүйізбен 

ұсталған болатын.  

Мүмкін, кеден қызметкерлері ақбөкен мүйізіне онша көңіл 

аудармауы  мүмкін;  саудагерлер  мен  көнтрабандистер 

арасында  жақсы  байланыс  болуы  ғажап  емес.  Бұл 

проблеманы  шешу  үшін  браконьерлік  пен  контрабандылық 

жолмен  ақбөкен  мүйіздерін  тасымалдау  жөнінде  мəліметтер 

алу  үшін  Моңғолия,  Қазақстан  мен  Қалмақия  елдеріндегі 

ұйымдармен,  жеке  мамандармен  күшті  байланыс  орнату 

қажет.  Сондай-ақ  каден  жəне  инспекция  қызметкерілерінің 

тренингтерін (кездесуін) ұйымдастыру да керек. 

 «Карасай  батыр»  заставасының  шекарашылары  (қазақ-

қырғыз  шекарасы)  автокөлікпен  Қырғызстанға  бара  жатқан 

Қазақстанның  екі  азаматын  ұстады.  Ұсталғандардың 

автокөлігінде 300 кг  ақбөкен  мүйіздері  бар  екендігі 

анықталды. Қазірде тергеу жүргізілуде. 

Моңғолиядан 

қосымша 

мəлуметтер 

алу 

үшін 

Б.Бувейбаттарға,

buuveibaatar@biology.mas.ac.mn

    жəнеи  Б. 

Чимеддоржға, 

chimeddorj@wwf.mn

, 

Қазақстанда, 

Казинформ вебсайтына, 

 

http://www.inform.kz/showarticle.php?lang=rus&id=218977

. 

 

 

  

Дала  антилопасының  еті  таксопарк  территориясында 

"ГАЗели"  автокөлігінің  бортынан  ашықтан-ашық  сатып 

тұрған.  Барлығы  машинада 12 ақбөкен  еті  бар  екендігі 

анықталған.  Ұсталған  əйел  ақбөкен  тушаларын  Яшкөл-

Элиста  трассасы  бойында  белгісіз адамнан əр  ақбөкен  үшін 

1000 сом төлеп, сатып алғанын айтты Бұл сөздің шындығын 

тергеу жұмысы көрсетеді. 

Қалмақ  Республикасы  Яшкөл  ауданында 20 жасар  пос. 

Утта  тұрғыны  айыпталған;  ол 2008 ж.  қазан  айында  Утта 

поселкасының  оңтүстігіне  қарай  мотоциклмен  заңсыз 

ақбөкен атып алған. Сот үкімімен оған 2500 сом айып пұлы 

белгіленген.  Қазірде  аудандық  прокуратура  қылмыскерден 

мемлекет  пайдасына    келтірген  шығынды  дайындау 

барысында. 

2008 ж. 2 қарашада Қалмақияның Черноземель ауданында 

милиция қызметкерлері машиналарында ақбөкен  тушкалары  

Забайкальеде ақбөкен мүйіздерінің контрабандалық партиясын ұстау.

Ресейдің федеральдық кедендік қызметінің Сібірлік кеден басқармасының 

Забайкальелік кеденінің оперативтік фотосъемкасы. 

Ақбөкен мүйіздерін контрабандалық жолмен өткізуге əрекет

 

Қалмақияда ақбөкен аулаған браконьерлер сотталған 

Конфискіленген ақбөкен мүйіздері (Saiga tatarica tatarica). 

Сурет Б.Бувейбатардікі 

 

 

 

 

 

 

 

 

7

            Ақбөкенді сақтау Альянсы шығарады 

2008-2009 ж. қысы: 8-шы  шығарылуы 

Saiga News 

бар екі браконьерді ұстады. Олардың ақбөкен тобын  бақылап, 

олардан 4 жануарды атып алғаны анықталды. Қоршаған ортаға 

келтірген  шығындары 100 мың  сомнан  асады.  Аталған 

ауданның  прокуроры  Арсланг  Мухлаевтың  хабарлағанындай, 

қылмыскерлер үстінен қылмыстық іс қозғалған (ч. 2 ст. 258 УК 

РФ), заңсыз аңшылық жасау.  

 

 

 

 

 

Қазан айының аяғында (2008 ж.) вертолетпен территорияны 

бақылап  жүрген  «Охотзоопром»  инспекторы  Өзбекстан 

шекарасынан  алыс  емес  жерден  (Матай  құмының  маңы) 

Қазақстан  шекарасына  заңсыз  өткен  Өзбекстан  азаматын 

ұстады. Екі күн ішінде 6 мотоцикл (10 адам) ұсталса, оның 4-

еуінде  браконьерлер  өлген  ақбөкен  мүйіздерін  жинаса,  ал  екі 

мотоциклдегі («Урал»  мотоциклдері)  қаруланған  екеуі 

ақбөкенге  аңшылық  жасаған.  Ұсталғандар  бір  ақбөкенді  атып 

алып,  тамақ  еткенін  мойындады.  Бұл  браконьерлік  туралы 

заттық  мəліметтер  жеткіліксіз  болғандықтан  іс  қозғалған  жоқ. 

Браконьерлер  Челкар  РОВД-ына    тапсырылып,  мотоциклдері 

конфискіленді, шекараны бұзғаны үшін айып пұлы салынып,   

 

 

 

2009  ж. 19 қаңтарда    «Алтын  Дала»  табиғатты  қорғау 

инициативасы (ADCI) жобасының  төрт  инспекторы  табиғат 

қорғау  жəне  ветеринария  полициялары  қызметкерлерімен 

бірлесіп, 

Арқалықтан 

Жезқазғанға 

баратын 

жолда 

Қазақстандағы  мыс  өндіретін  ірі  компаниясының    КамАЗ 

автокөлігін  тоқтатқан.  Машинада  атылған  тоғыз  ақбөкеннің 

бастары,  терілері  жəне  тушкалары  болған  (екі  ересек,  үш  жас 

текелердің,  төрт  аналық  ақбөкендер).  Сондай-ақ  екі  снегоход  

«Ямаха» жəне 4 мылтық патрондарымен болған. Қыста,  далада 

қар  қалың  түскен  кезде,  ақбөкендер  жылдам  жүгіре  алмайды 

жəне  олар  азықтарының  жетіспеуінен  əлсірепте  қалады. 

Сондықтанда  олар  снегоходтармен  аңшылық  жасаудың  оңай 

олжасы  болады.  Əдетте  бұл  транспорттар  қасқыр  аулауда  жиі 

пайдаланады.   

АДСI  инспекторлары  далаға  жол  тартқан  «снегоходтар» 

тиелген  автокөлік  туралы  мəліметті  алған  еді.  Осы 

мəліметтерге  сүйене  ошырып,  инспекторлар  мен  полиция 

машинаны    тоқтатып,  тексере  бастады.  Үш  жолаушының 

барлығы  да  тау-кен  өндірісі  компаниясы  мен  оның 

филиалының  қызметкерлері  болып  шықты,  сөйтсе  екеуі  топ-

менеджерлер  екен.  Белгісіз  олардың  сыбайластары  екі  жақсы 

автокөлікпен келе жатқаны белгілі болса да, оларды білу бізге 

мүмкін  болмайды  ғой.  Машинада  мылтық  пен  патрондардың 

болуына қарамастан, браконьерлер бұл жануарларды жергілікті 

фермерден сатып алдық деп, өз қылмыстарын мойындаудан бас 

тартты. Бұл ұстау ақбөкенге браконьерлік жергілікті тұрғандар  

 

 

 

REGNUM матералдар, 

www.regnum.ru/news/1078098.html

, 

www.regnum.ru/news/1079464.html 

(Черноземельный ауданы 

бойынша), 

ORG

, Элиста портала мəліметі, 

http://www.elista.org/elista/index.php

 (Яшкөл ауданы 

бойынша), жəне «Известия

 Калмыкий», 

http://www.elista.org/elista/files/ik/240908/3.pdf

 (ақбөкен етін 

сату туралы). 

 

 

 

Өзбекстанға 

жіберілді. 

Аңшылық 

инспекторлардың  

мəліметтері 

бойынша, 

Өзбекстан 

территориясынан 

Қазақстанға  қарай  жақсы  тапталған  мотоциклдер  жолдары 

сайрап жатыр.  

Қайтадан 

ұйымдастырған 

САИ 

госкомприроды 

Өзбекстанның 

(Арнаулы 

Амудария 

инспекциясы) 

инспекторлары 2008 ж.  қыркүйек  айында  Тахиаташ 

қаласының  екі  тұрғынын  ұстады.  Олар  заңсыз  Көкдария 

өзені  маңында  (Өзбекстанның  Тахтакөпір  ауданы)  ересек 

ақбөкен,  жабайы  шошқа  жəне  қырғауыл  атып  алған.  Нөкіс 

қаласы  сотыңың  шешімімен  қылмыстық  іс  қозғалған 

бракорьерлер келтірген зияндары үшін 4 млн. сум  (~ $2860 

долларов) айып төледі. 

 

 

 

 

 

 

 

 

арасында оның өнімін алу үшін ғана емес, сонымен қатар бай 

жəне чиновниктер үшін спорттық браконьерлік аулау болып 

табылатынын көрсетті.  

Сондай-ақ  2008 ж.  қыркүйек  айында  АДСI,  аңшылық 

шаруашылығы  жəне  Охотзоопром  инспекторларының 

бірлескен  əрекеттерінің  арқасында  Жезқазған  маңында  екі 

аналық ақбөкеннің тушкасымен екі браконьер ұсталды.  

Сот  шешіміне  байланысты  браконьерлер 5000-7000 доллар 

айып пұл төлеуге тиіс, екі жылдан бес жылға дейін түрмеге 

жабылуға  тиіс.  Сондай-ақ  жасына  жəне  жынысына 

байланысты  əрбір  өлтірілген  жануар  үшін 1000-нан 2000-ға 

дейін компенсация төлеу керек. Техникалық, қаржылық жəне 

əкімшілік  себептерге  байланысты  қаңтар  айында  бірде-бір 

мемлекеттік 

браконьерлермен 

күресу 

бригадасы  

(Охотзоопром,  орман  жəне  аңшылық  шарушылық  комитеті) 

түгел  дерлік  далаға  шыққан  жоқ.  Бұл  олқылықты      ADCI 

инспекторлары толықтыруға тырысты.  

 

Қосымша  мəліметтерді  Ева  Клебельсбергтен  алуға 

болады, 

eva.klebelsberg@acbk.kz

. 

 

 

 ADCI инспекторы брыкорьер өлтірген ақбөкендермен. 

Сурет Өркен Шаймуханбетовтікі,, ACBK/ADCI

Үстірт регионындағы байқалған браконьерлік 

Бетпақдалада браконьерлер ұсталған

КамАЗ автокөлігіндегі заңсыз ауланған ақбөкен бастары. 

Сурет Өркен Шаймуханбетовтікі, ACBK/ADCI 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

8 

Ақбөкенді сақтау Альянсы шығарады 

 

2008-2009 ж. қысы: 8-шы  шығарылуы

Saiga News 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

20-шы  ғасырдың  аяғында  моңғолия  ақбөкені  күшті 

қысқаруға 

ұшырады; 

бірақ 

қалған 

популяциясының 

өсімталдығы  жоғары  болғандықтан  (жыныстық  жағынан  ерте 

жетіледі,  көбіне  екіден  лақ  туады)  қайта  қалпына  келуіне 

мүмкіндіктері  бар.  Олардың  популяциондық  динамикасына 

ересек  аңдардың  көп  өмір  сүруі  жəне  көбірек  өнім-өсуі  əсер 

етеді  ғой,  бірақ  ақбөкеннің  моңғол  түршесінің  бұл 

демографиялық  параметрлері  туралы  мəліметтер  жоқ. 

Сондықтанда  жабайы  табиғатты    қорғау  қоғамы (WCS) 

Моңғолия  ғылым  Академиясы  Биология  институтының 

сүткөректілер  зертханасымен  біріге  отырып,  ақбөкеннің  өніп-

өсуін  жəне  лақтарының  сақталуын  зерттеу  проектісін  жүзеге 

асыруға  кірісті.  Проектінің  міндеттері: 1) Көбеюге  дейін  жəне 

одан кетінгі ақбөкендердің қоныстарында таралуын  зерттеу; 2) 

өніп-өсетін  (көбеюін)  мекендерін  анықтау; 3) моңғол 

ақбөкенінің  көбею  уақытын;  екі  лақ  туу  процентін, 

морфологиялық  белгілерін  тарихи  деректермен  салыстыру; 4) 

жаңа туған лақтарының өмір сүру дəрежесін зерттеу. Далалық 

зерттеу  жұмыстары 17 мамырдан 21 маусымға  дейін  Батыс 

Моңғолиядағы  Гоби-Алтай    облысында  Шарға  қорығында 

жүргізілді.  Мониторинг  əлі  де  жалғасуда  болғандықтан,  біз 

лақтарды  аулау  жəне  олардың  арасындағы  өлім-жітім  туралы 

тек алдын-ала алынған мəліметтерді хабарлаймыз. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Лақтарды  бұған  дейінгі  зерттеу  ақбөкен  аналықтары 

төлдер  алдында  топтасатындығын  көрсетті.  Бірақ  қазірде 

Моңғолияда олардың тығыздығы жалпы өте төмен. Мүмкін, 

олардың кеңістіктік орналасуының басқа да типі бар шығар.  

WCS  пен  Моңғолия  ғылым  Академиясы  ғалымдары  бірінші 

рет  ақбөкендердің  қоныстарын  анықтап,  аналықтар  мен 

лақтардың топтасқан мекендерінде оларға бақылау жүргізді. 

Бақылау 700 метрдей  жерден  көру  трубасы  арқылы  күндіз 

жүзеге  асты.  Ақбөкен  аналықтарын  көргеннен  кейін 2-4 

адамнан тұратын команда лақтарын аулау үшін келді. Содан 

кейін анасы лақтарын қабылдаудан бас тартпау үшін барлық 

шаралар  қолданылды  (масалы,  қолға  қолғап  кию,  денесі 

ылғалды  лақтарды  ауламау).  Əрбір  ұсталған  лақ  өлшенген, 

салмағы  анықталған  жəне  мойнына  радио  –ошейник VHF 

кигізілген  (суретті  қара).  Радио – ошейниктер  созылмалы 

негізде,  соған  сəйкес  кейіннен  созыла  келіп,  келешекте 

ошейник түсіп қалады.  

Команда 17 күн  бақылаудан  кейін 6 күн  ішінде (12-19 

маусым 2008 ж.) 40 ақбөкен лақтарын ұстады. Сондай-ақ осы 

уақыт  ішінде 6 тірі  жəне 3 өлген  лақтар  табылды,  олар 

ошейниктермен білезіктелген жоқ. Ұсталған 40 лақтың 22-сі 

еркек  болды.  Еркектері (2,80 ± 0,32 кг)  салмақ  тартса, 

ұрғашыларының салмағы  одан кішірек болды (2,60 ± 0.38 кг, 

t = 2,02, p = 0,05). Бір-бірден 11 лақ болса, бұл аналықтардың   

58 % егізден  тапты  деген  сөз. 4 егіз  туғандар  еркек, 4 егіз 

туған – ұрғашы, а 7 егіз туған əртүрлі жынысты болды. 

 Бүгінгі  дейін  радио – ошейниктер VHF кигізілген 

лақтардың 33-і  тірі,  ал 7 лақ  өлген  болып  шықты; 

жыртқыштардан өлімге ұшырауы мүмкін. Біреуін түлкі жесе, 

үшеуін жыртқыш құстар азық еткен. Мониторинг жалғасуда, 

əрбір  лақтың  мекендейтін  жері  жетісіне  үш  күн  ішінде 

анықталады. Бұл алдын-ала  зерттеулер  ақбөкен  лақтарының 

өлім-жітімінің  себептерін  анықтау  мен  моңғол  ақбөкенінің 

популяциондық  демографиясына  əсер  тетін  факторларды 

зерттеуге  арналған  көпжылдық  проектісінің  алғашкы 

нəтижесі болып табылады.  

Білезіктелген ақбөкен лағы. 

Сурет  Дж. К. Янг/WCS

 

Ғылми мақалалар 

Ақбөкен лақтарын аулау жəне білезіктеу

Дж. К. Янг

1,2

, Б.Бувейбатар

3

, А.Е. Файн

4

, Б.Лхагвасурен

3

, Дж.Бергер

1,2

 

 

1

Northern Rockies дала базасы, жабайы табиғатты қорғау қоғамы (WCS), Монтана университета, Миссолина, Монтана, 

АҚШ; 

2

Биологиялық факультет, Монтана университеті, Миссолина, Монтана, АҚШ; 

3

Сүтқоректілер зертханасы, биология институты, Моңғолия ғылым Академиясы, Улан-Батор, Моңғолия; 

4

WCS-тың моңғолия программасы, Улан-Батор, Моңғолия

 

Ғалымдар Шарга қорығында, Гоби-Алтай ақбөкен лақтарын 

жүктеу/скачать 1,8 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: