ipi.  ¥гымдардыц пайда болуы - абстракт ойлаудыц нэтижесь ¥гымдардыц ей  Typi

Тусшштер - тшдш объектшердщ сез!м бейнелер1 (ой cyperrepi). Бул 
суреттердщ жасалуына байланысты тусшктер ес жэне елее тусшштер 
болып белшедь Ес объект™ тшелей кабылдау аркылы немесе сэйкес 
кернскшж аркылы пайда болады. Елее туснип - объектш! тшелей емес 
кабылдаудан туган бейне. Елее аркылы окушы сол сипатгалган заттьщ 
бейнесш елестететш болады.
Фактшер тш пэшнде алуан турл!: дыбыс, буын, сез, сез xipKeci, 
сейлем.
1. Дагды эрекеттщ автоматгы орындалуы болып есептеледь
2.1скерлш (икемдшк) эрекет тэсш болып есептеледь Ол аркылы 
окушы алган бшмше суйенед1, оны уй тапсырмаларын орындауга 
колданады, жана бш м алады. 1скерлпсп пайдалану эр уакыт ойлануды 
кажет етед1, онда автоматтык болмайды.
Мектептеп ана тш пэншщ мазмунында ккерлш басым болады. 
1
скерлшт
1
пайдалана отырып, окушьшар эр турл1 ойлау эрекетш 
колданады: анализ, синтез, жинактау, абстрактылау, салыстыру -
бупардыц бэр1 окушылардын ойлауын дамытады.
Тш салаларыныц байланыстары. Тш салалары езара байланысты 
зерттейдк бул езара байланыстар, б1ршшщен, окушылардьщ бшмдерш, 
дагдылары мен ккерл1ктерш зерттеу ушш -прек болса, екшшщен, оларды ц 
будан былайгы цолданылуы мен дамытылуына мумюндш тугызады.
1шт салальщ байланыстар
Графика
Фонетика
Орфография. Сез магынасы
Сез
Лексика
Сез курамы. Сезжасам
Сез формалары
Морфология
Сез топтары. Грамматикалык 
магына
Сез таптары
Синтаксис
Сездщ синтакеистш кызмета
Жогарыда керсетшген мшдеттерге сэйкес, сабактын мынадай Typnepi 
болады: а) грамматиканы (морфология мен синтаксис), фонетиканы, сез 
тудыруды оку, э) лексиканы оку, б) орфография мен пунктуацияны оку, в) 
дурыс айту, сейлеу мен мэнерлеп окуга жатгыгу, г) ауызша жэне жазбаша 
тщщ практика жузшде пайдалану дагдыларын жетишруде, окушьшардьщ 
сез байлыгын арттыру жумысында, грамматика-стилистика жагынан 
сейлеуш жетшд1руде, ic кагаздары тшне дагдыландыру.
Грамматика, 
фонетика, 
сез тудыру, 
орфография, 
пунктуация, 
орфоэпия, лексика, стилистика сиякгы салалар бутш пэщп (казак тшш) 
курастырады, булардыц 6api казак Tini пэншщ аукымында 6ip-6ipiMeH 
байланысты, езара шарттас болады.
Казак тш мен баска пэндер арасында, scipece, эдебиет, орыс жэне 
шетел Tini пэндершщ арасында тыгыз байланые болады. Бул байланые 
Ke6iHece 
тш устарту максатында жумсалады. Ойткеш багдарламада тш 
устарту жумысы - тш мен эдебиет пэндерше ортак. Бул ортактык мектепте 
букш оку Mep3iMi уакытында тш устарту жумысынын жуйесш жасауга,
27

окушьшардыц сездш корын байытуга, олардыц сейлеушдеп кателерд1 
тузетуге мумкшдш береди Казак т1лi мен эдебиет! сабактарында мэнерлеп 
оку кезшде окушьшар ж1берген кателерд1 унем1 тузетш отыруга жол 
ашылады.
Орыс 
т!л i 
жэне 
шетел 
тшмен 
байланыстылыгы, 
аидымен, 
грамматиканы окытудан байкалады: ана тш мен орыс жэне шетел 
тшдершде кездесетш ортак грамматикалык ерекшел1ктерд1, ережелерд1 
байкауга мумюндж туады. Ана тш грамматикасы орыс жэне шетел 
тшдершщ сэйкес, уксас грамматикалык зацдарын игеруге cenTiriH типзедь 
Ею тшдщ арасындагы уксастык пен айырмашылыкты салыстырып угуга 
мумкшдш береди
Тугае алганда, барлык пэн, жекелей алганда sp6ip пэн окушьшардыц 
сейлеуш, тшш байытуга багытгалады, емлелш дагдылардыц б1рыцгай 
сейлеу режимш ныгайтуга жагдай жасайды, жаца терминдерд1, сездерд! 
дурыс жазуга дагдыландырады. Ауызша жауап, эцпме айтыс - осыныц 
69pi ауызша жэне жазбаша тйвд дамытуга толык api накты жауап беруге, 
окушьшардыц жинакгау дагдыларын, эдеби тшмен дурыс сейлеу, акыл- 
ойын дамытуга непз болады. Бул ic тек ана тш сабактарында гана емес, 
эдебиет, тарих, география, математика, физика, жаратьшыстану т.б. 
пэндердщ сабактарында да жузеге асырьшып отырады.
К,азац тшн 
оцыту устанымдары. Адам эрекетшщ кай Typi болмасын, 
оныц 
1
шшде оку пэндерш игерту калыптаскан белгш 6ip зацдылыктарды 
сактауды талап етед1. Педагогика гылымында ондай зацдылыкгар 
устанымдар (принцип) деп аталатыны белгш. Окыту устанымдары - бшм 
беруде басшылыкка алатын непзп дидактикалык кагида. Ол окытудыц 
максатына сэйкес пэн мазмунын, окытудыц эдк-тэсшдерш, курал- 
жабдыкгарын, 
уйымдастыру 
формаларын 
айкындайды. 
Окытудыц 
устанымдары туралы галымдардыц пшрлер1 де соган орай устанымдардыц 
турлер1 де сан алуан. Мысалы, М.Н. Скаткин устанымдарды айкындаудыц 
жалпы жолы ретшде окыту мен оку эрекетш непзге ала отырып, мына 
мэселелерге кецш беледк 1) окытудыц максаты, 2) бш м берудщ 
обьективт1 зацдьшыктары, 3) окытудыц максатын icKe асыруда обьективтш 
зацдылыктарды пайдалану амалдары, 4) окытуды жузеге асырудагы накты 
жагдай. Осыган орай галым мынадай дидактикалык устанымдарды атайды: 
окыту ypflici аркьшы жан-жакты дамыту жэне тэрбиелеу, гьшымилык жэне 
шамага шактык, саналылык жэне шыгармашылык белсендшк, кернекшк 
жэне теориялык ойлауды дамыту, жуйелшк, ез беттмен бш м алуга 
калыптасушылык, ем1рмен байланыстылык, iprenmiK жэне нэтижелшк т.т. 
Сонымен катар дамыта окыту устанымы, белсендшк, шыгармашылык 
эрекетпк, кэаби багытгьшьщ, пэнаралык байланые, проблемалылык, 
уэждшк сипат, i3ruiiK т.т. устанымдары аталады. Окыту устанымдарын 
педагогика гылымдарыныц докторы, профессор Ф.Оразбаева 3-ке белш 
карастыруды усынады:
1 .Жалпыдидактикальщ устаным.
2.Жалпыэд1стемелж устаным.
28

3. Салаэдктемел к устаным.
Жалпыэдютеметпк устаным- жалпы эдктеме шмшщ бэрше тэн, 
зерттеу 

жүктеу/скачать 6,39 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: