1. Науқастағы жасушалар зақымдануының себебін атаңыз. Түрлі жіктеу ұстанымдарын қолданып, жасушалар зақымдануы түрлерін анықтаңыз. Бул жерде бызде экзогендік оның ішінде физикалық фактор болыптабылады.
Жасушалардың зақымдануы сырттан әсер ететін- экзогендік және организмнің өзінде пайда болатын – эндогендік – деп екі үлкен топқа ажыратады. Экзогендік бүліндіргіш ықпалдар өз алдына инфекциялық және бейинфекциялық болып бөлінеді. Оларға: биологиялық ықпалдар (микробтар, вирустар, қарапайым жәндіктер, майда саңырауқұлақтар, аутоантиденелер мен цитотоксиндік иммундық глобулиндер . физикалық ықпалдар (иондағыш сәулелер, ыстық немесе суық температуралар электр соққы, электромагниттік толқындар т. б,механикалық ықпалдар жарақат, жаншылу, қысылу т.б.химиялық ықпалдар (органикалық немесе бейорганикалық улы заттар, кейбір дәрі-дәрмектер, гипоксия, реоксигенация т.б.
Жасушалар зақымдануы түрлері спецификалық,себебі зақымдану туындатқан ықпалға ғана тән өзгерістерді айтады.
2. Берілген этиологиялық ықпалдың әрекетіне ең сезімтал жасушаішілік органеллаларды атаңыз. Жасушаларға себептік ықпалдың спецификалы әсер етуінің механизмдерін түсіндіріңіз. Жасушалардың радиацияға сезімталдығы олардың ішінде: мембрана оның ішінде ақуыздар,липиттер,көмірсулар,май қышқылдары т.б лизосомалар цитоплазмадан гөрі ядро сезімтал келеді ядрощық митохондрия т.б
Аз мөлшердегі иондағыш сәулелер жасушалардың қайтымды өзгерістерін туындатады.Бұл өзгерістерге нуклеин қышқылдары түзілуінің тежелуі, жасуша мембраналарының өткізгіштігі жоғарылауы, хромосомалардың өзара жабысқақтығы, ядрода түйіршіктер пайда болуы, митоздың шектелуі т.т. жатады.Олар сәулеленуден кейін бірнеше минуттыңі шінде дамиды. Артынан бұлөзгерістер жоғалады.Жасушаларға иондағыш сәулелердің көп мөлшері әсер еткенде олар тіршілігінен айырылады. Бұл кезде лизосомалардың мембранасының өткізгіштігі көтерілуінен қышқылгидролиздік ферменттер оларға ДНКаза, РНКаза, катепсин, қышқыл фосфатаза т. б. босапшығады. Осыдан жасушалардың бөлінуі шектеліп, ядродағы ДНК ыдыратылады. Иондагыш сәулелердің әсерінен хромосомалардың құрылымдық өзгерісі болады. Бұл сәулелерге жасуша цитоплазмасынан гөрі ядросы сезімтал болып келеді.Иондағыш сәулелердің организмге әсері. Иондағыш радиация организмге жергілікті сәулелік күйік, некроз, көзбұршағьгның бұлыңғырлануы және жалпы әсер етеді.
3. Науқаста анықталған себептік ықпал әсер еткенде дамитын жасушалардың зақымдануын төменде берілген заттардың қайсысы қолдайды, қайсысы тежейді : оубаин – ингибитор Na+/К+-АТФ-азаның тежеуіші, ионол – антиоксидант, верапамил –кальций каналдарының бөгеушісі, этилмеркурхлорид – ферменттердегі SH-тобының тежеуіші, D актиномицині - транскрипция процестерін бұзады.
