Жалпы білім беретін мектебінің 9-11 сынып оқушыларына арналған қазақ тілінен диктант жинағы
жүктеу/скачать 270,58 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 62 Құндыз бөрік
- 64 Латын жазуының тарихы
| 117 сөз, Б.Мұқанов.
№61 Күн гүлі I Петр Голландияға саяхатқа барады. Серуендеп жүргенде күйменің терезесінен алыстан алтындай жарқыраған ашық гүлі бар, өте биік өсімдікті көзі шалып қалады. Ат айдаушыға “тоқта” деп бұйрык берген патша өзін қошаметтеп еріп жүрген адамнан: - Бұл қандай өсімдік? - ден сұрайды. Ол бұл өсімдіктің мұхиттың арғы жағынан, Мексикадан әкелінгенін, оның “Күн гүлі” деп аталатынын айтады. Гүлге патша қатты қызығады. Оның тұқымын Ресейге жібереді. Ресейде күнбағыс алғашқы кезде тек әсемдік үшін өсіріле бастайды, кейіннен жаппай таратылады. Біртіндеп адамдар оның әсемдігінен басқа да қасиеттерін іздеуге кіріседі. Уақыт пен адамның ақыл-ойы бұған жауап тапты. Ғалымдар күнбағыс тұқымынан май алуды да ойлап тапты. Қазір күнбағыс барлық аймақтарда өсіріледі. Оның жас себетгүлі күн сәулесі түскен жаққа қарап тұрады. Егер күн жағынан қарасаң айқын сарғыш, ал сырт жағынан қарағанда жасыл болып көрінеді. 125 сөз, Оқулықтан. №62 Құндыз бөрік Бірде Саттар Ерубаев Түркістан маңындағы ауылдарды аралап келе жатады. Алдынан суыққа тоңып, дірдектеген бала кезігеді. Саттар жолдастарын күттіріп қойып, баламен сөйлеседі. -Атың кім? -Сағатбек. -Қайдан келе жатырсың? -Мектепке жете алмай қайттым. Күн суық, құлақшыным жоқ. Осыдан соң Саттар баланы атқа мінгестіріп алып, үйіне әкеледі. Баланың сырқат шешесі ғана бар екен. Саттар олармен жылы-жарқын сөйлесіп, көңілдерін көтерді. Аты-жөңдерін сұрап алып, қоштасып шығып кетеді. Арада он шақты күн өткенде, сәлемдеме келеді. Ашып қараса, ішінде Сағатбекке арналған оқу құралдары мен құндыз бөрік бар екен. Сағатбек те, анасы да Саттарды сыртынан білетіндері болмаса, танымайтын. Кейіннен үйге келіп, шай ішіп кеткен жас жігіттің атақты Саттар екенін енді білген ана қуанғаннан, әрі “өзін жөнді күте алмадым- ау” деп өкінгеннен көзіне жас алады. Содан бері талай жылдар өтті. Сағатбек ержетіп, жігіт ағасы болды. Бірақ ол құндыз бөрікті көзінің қарашығындай сақтап келеді. Әне, ол аяулы ағаның ешқашан естен кетпес белгісіндей төрде әлі күнге шейін ілулі тұр. 150 сөз, Газеттен. №63 Ақша Қазақ елін құрған негізгі тайпалар - баба түркілер Ұлы Жібек жолына орналасқандықтан ақша жасау, оны айналымға енгізуді тым ертеден қолға алған. ҮІ - ҮІІІ ғасырларда билеуші рулардың таңбасы қашалған, ру рәмізін бейнелеген теңгелерді құя бастаған. Сырдарияның орта алабында өмір сүрген тайпалардың қола тенгелері, ҮІ -ҮШ ғасырлардың I жартысына дейін қолданылған. Бұл теңгелерде арыстан бейнеленген. Мұндай теңгелер Суяб, Тараз қалаларында арнаулы шеберханаларда құйылған. Отырар маңындағы қалаларда да түрлі теңгелер жасалған. Біріншісі, сөл ұмтылып, секіргелі тұрған арыстан бейнеленген теңгелер. Екіншісінің бетінде садақ және шаршы түрінде түркілердің тайпалық таңбасы: дүниенің төрт бұрышын меңзеген рәміз бейнеленген. Келесісі үшбұрыш таңбалы теңгелер. Бұлардың да бір бетінде арыстан бейнесі бар. 704 -766 жылдары Таразда құйылып, айналымға енген теңгелердің бетінде “Түргеш қаған теңгесі” немесе “Түркінің көк ханының теңгесі” деген анықтама жазулар бар. Бұл тайпалық дәрежедегі теңге емес, бүкіл мемлекет дәулетін, мүлкін, ел ырысын куәландыратын кепілдеме. Мыс, қола, күміс теңгелер Суяб, Ақбешім қалаларында да шығарылды. Ал Испиджаб қаласында арнайы теңге сарайы болды. 150 сөз, Баспасөз материалдарынан. №64 Латын жазуының тарихы Жерорта теңізінің оңтүстік-шығыс жағалауынан бастап тараған алфавит гректер мекендеген аймақтарға дейін жеткен. Бұл жағдай б.з.д. XI ғасырда Жерорта теңізіндегі сауданың көп бөлігін өз ықтиярында ұстаған финикяндардың кезінде болуы мүмкін. 22 ашық және жартылай ашық белгілері бар финикиндік алфавитті игеріп алған гректер оны өз тілдерінің талабына сәйкестендіріп өзгертеді. Олардың белгілері анықтығымен және қарапайым геометриялық бейнелерімен ерекшеленеді. Грек мәдениетінің дамуын білдіретін ескерткіштердегі жазулардың бойынан, латын жазуының жазба әріптеріне бейнесі бойынша ұқсас жазулар табылған. Бірақ олар бірыңғай болмаған, оған қарамастан, қарапайым геометриялық бейнелерде гректердің нақты математикалық түсініктері байқалады. Б.з.д. 1—11 ғасырда Римдік жазу өзінің жоғарғы даму деңгейіне жетеді. Бұл шрифтердің мұқият ойласқан, көркемдік жағынан мінсіз бейнесі, ыңғайлы оқылуы кейінгі стильдердің дамуына ықпалын тигізгендігі байқалады. жүктеу/скачать 270,58 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|