Жалпы психология

Ертегілер жоне үлкендердің өңгімелерінің өсерімен 
балаларда олардың қабылдауы үшін мүмкін емес затгар 
туралы түтас дүние бейнесі жасалады, оның ішінде болмаған 
жонс ешуақытта өмір сүрмеген затгар туралы.
Сонымен, қиял үрдістерінде мектепке дейінгілердің акыл- 
ой орісі кецейеді. Ой - өрісінің кеңеюіне байланысты баланың 
психикалық омірі мазмүндырақ бола түседі, ал бүл баланы 
мектепке оқуга даярлау үшін мәні орасан зор. Ойын кезінде 
олардынонгімелері мен ертегілерінде жасалынатын бейнелер 
анықтылыгымен, мазмүндылығымен ерекшеленеді. Бала 
қшілының түрі алардың ерекше эмоциялылығымен, сонымен 
қатар сыни ойлауының нашар дамуымен, өм ірлік 
тожірибесінің саяздылығымен, білімнің шектелушілігі.мен 
байланысты. Баланьщ қиялының күшті дамуы қандай да 
дара дарындылықтары мен қабілетгілікгерінің ерте оянуымен 
жоне дамуымен жиі байланысты.
Мектеп жасыіщагы кезенде қабылдаудың одан өрі дамуы 
негізінен оқытудың өсерімен іске асады. Бала мектепке 
жеткілікті дамыған қиялымен және әртүрлі 
түсініктерімен
барады. Бірінші сыныпта оку материалын негізінен көрнекті 
менгереді, тек қабыдцаулары мен елестетулеріне негізделіп 
қоймай, сонымен қатар қиял арқылы жасалатын 
елестетулерге
негізделеді.
Мүгалімнің түсіндірген сабағын тыңдай отырып немесе 
жагырафиядан, тарихтан, өдебиетген жөне басқа пәңцерден 
кітапты оқи отырып, шокірт оруақытга да белгілі бір жерді, 
осімдіктер жоне жануарлар дүниесін, бүрынғы адамдардын 
омірі мен қызметін, жекелеген тарихи сэтгерді 
елестетеді.
Осындай елестетулерсіз оқу материалын меңгеру тек ғана 
мүғалімніңсозщ немесе кітаптың мөтінін жатгап алуға әкеліп 
соктырады. 
. . 
■
Понге қызығу жағдайында және жеткілікті елестету 
арқьілы білімді меңгергенде жаңа бейнелер еріксіз жасала­
ды — мүғалімнін түсіндіруінің немесе оқулықтың мәтінінің 
осерімен. Білілщі корнекі түрде меңгеруде шәкірттердің 
қиялы дамиды, мазмүны жагынан да жан-жақты өрі бай 
болады табылады. Оқыту үрдісінде жердің үланғайыр 
ке ністіктері туралы түсініктері жасалады.
Оқыту үрдісінде қиялды дамытуға оқу материалынын 
мазмүны ғана комектесіп қоймайды, сонымен қатар тәсілдер 
мен әдістердің комегімен бүл материал шәкірттерге 
жеткізіледі. Шокіртгердің қиялын дамытуда мүғалімнін 
корікті созі, оқулықтағы нақтьшы, бейнелі материалдың 
жеткілікті молшері, сонымен қатар коркем орындалған оқу
260

құралдары — сурептер, үлгілер, кестелер, карталар, моделдер 
және т.б.
Шөкірттердің шығармашылық қиялын дамыту үшін 
сыныптық және сыныптан тыс сабақтардың - саздың, 
суретгің, жапсырудың, шығармамен жүмыстын, көркем 
өдебиетгі оқудың, үйірмелерге қатысудың (әдеби, драмалық, 
керкемөнер, би, бейнелеу өнері және т.б. ) мәні ерекше. 
Бүл жерде киялды дамытуға шәкірттердің кызыгулары 
кемектеседі: танымдық, адамгершілік, эстетикалық, 
техникалық. Бүл қызыгулар ерекше мектеп жэне жас 
жеткіншек кезенде ерекше айқын аңғарылады.
Мектеп жасында қиял шәкірттердің ойын әрекетінде одан 
әрі дамиды. Әртүрлі ойынның түрлерінде шәкірт мазмүнды 
көңіл-күймен және елестетулермен байыйды, оларда 
ш ығармаш ылы қ, кон структи втік және керкем дік 
қабілеттіліктер дамиды. Жогары сыныптың мектеп 
оқушыларының қиялының іс-әрекеті негізінен болашактың 
бейнесін жасауға багытталган.
Мекгеп оқушылары жас ерекшеліктеріне қарай әртүрлі 
қызығулары иедалының дамумен байланысты, оның ішінде, 
кәсіптік қызығулары арқьшы олардың қиялы арман түрінде 
пайда бола бастайды. Жогары сынып оқушылары оздерінің 
болашақ іс-әрекеті туралы, мамандықты таңдау туралы, 
шығармашылық еңбек туралы армандайды.
Мектеп шәкірттерінің және жеткіншіктердің киялы 
мектепке дейінгілердің қиялынан езінін түрақтылығымен 
ерекшеленеді. Мектеп жасындағы шәкіртгердің еріксіз және 
ерікті қиялы өте түрақты болады.

жүктеу/скачать 11,67 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: