Жалпы психология
§3. Эмоция туралы психологиялық теориялар
жүктеу/скачать 11,67 Mb. Pdf көрінісі
|
Жалпы психология
| §3. Эмоция туралы психологиялық теориялар
Эмощш шқ қүбылыстардың табиғатын түсіндіру ерте кезден бастап, әруақытга да ойшылдар мен ғалымдарды қызықтырған еді. Ертеде философияда, мысалы, эмоциялық үрдістер мен қүбылыстарды танымның ерекше түрі ретінде қарастырды. Ағзаның өмірінде эмоцияның мөні мен маңызын түсіндіретін алғашқы кең тараған теориялардың бірі — Ч. Дарвин үсынған теория болды. Әртүрлі тірі жәндіктердің анатомиялық-физиологиялық үйымының жалпылығымен сыртқы байқалатын олардың эмоциялық көңіл-күйлерінің арасында белгілі байланыстын бар екендігін ол корсетіп берді. Шындығында, бір-біріне ешқандай жақындамайтын әртүрлі тарихи кезендерде омір сүрген мәдениеттер мен халықтарға қатысты адамдардың эмоциялық - экспрессивті мінез-қүлқын талдап қарағанда, ең алдымен мимикасында, дауысында, бет пішінде, қолының қозғалысында олардын эмоциялық-экспрессивтік жағдайларьшьщ бірыңғайлъиіығы көзге бірден байқалады. 268 Дарвиннің үсынған эмодиялардың түжырымдамасы оның көрсетілген ерекшеліктеріне байланысты “эволюциялық” деп аталды. Бүл түжырымдама бойынша, сыртқы эмоциялық экспрессия1 көп жагдайда туа біткен болып табылады және ағзаның өмірінде бейімдеушілік, биологиялық қызметті -орындайды. Адамдарда эмоцияның басты әлеуметтік-психологиялық қызметі эмоцияның арқасында біз бір-бірімізді сөйлеуді пайдаланбай түсінісуге, бір-біріміздің жағдайымыз туралы қарым-қатынас жасауға мүмкіншлігіміз бар. Жоғары сатыдағы жануарлар мен адам бет пішінінің көрінісі бойынша бір-бірінің эмоциялык жағдайын қабылдауга және бағалауға қабілетті. Бірақ эмоциялық — экспрессивтік көріністер барлығы бірдей туа біткен болып табылмайды. Олардың кейбіреулері оқьггу мен тербиенің нәтижесінде өмірге келгеннен кейін қалыптасады. Бір уақытга Америка психологі У.Джемс жөне дат ғалымы К. Ланге үсыңған эмоциялардың шығуын және оның органикалық үрдістермен байланысын түсіндірген теория психологияда кең оріс алды. Ғылым тарихына ол екі ғалымның атымен Джемс-Ланге теориясы деп енген еді. Бүл теория бойынша, эмоциялық жағдайдьщ пайда болуының алғашқы себептері ағзада іске асатын физиологиялык, сипатгага өзгерістер болып табылады. Сыртқы немесе ішкі стимулдардың әсерімен пайда болып, олар содан кейін кері жүйке байланыстарының жүйесі арқылы адам миында бейнеленеді және белгілі эмоциялық тондағы түйсіктерді туғызады. Алдымен, Джемс ~ Ланге теориясы бойынша, стимулдардьщ ыклалына жауап ретінде сойкесті оргшикалык, өзгерістер болуға тиісті жэне содан кейін олардың субъективті бейнеленген салдары ретінде эмоция пайда болады. У. Джемс пен К. Лангеден байқадавн айырмашылық үлкен емес. У. Джемс айтуынша, денедегі еэгері стеРд і ко здаратын факторлар жүктеу/скачать 11,67 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|