Жамалбеков Е.Ү
Топырақтың радиоактивтігі
жүктеу/скачать 1,53 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Топырақтағы табиғи радиоактивтік изотоптар
| 2.5. Топырақтың радиоактивтігі
Топырақтың радиоактивтігі топыраққа табиғи немесе антропогендік жолмен келген радиоактивті элементтерден пайда болады. Ол уақыттың бір мөлшерінде бөлінетін ядролық сандарымен белгіленеді. СИ жүйесінде радиоактивтік өлшем беккерельмен өлшенеді (1Бк=1с/ бөлшек) немесе белсенділіктің тағы бір өлшемі - кюри (1 Ки=3, 7.10 1 0 Бк). Топырақтың радиоактивтігі негізінен табиғи радиоактивті элементтермен байланысты (ТРЭ). Бұл радиоактивтіктің түрі әрқашанда азды-көпті мөлшерде барлық топырақтарда кездеседі. Олар екі топқа бөлінеді: біріншісі - топыраққа аналық жыныстармен немесе геохимиялық ағынмен келетін, екіншісі космогендік (топыраққа атмосферадан келген), яғни космостың сәулелерімен тұрақты элементтердің ядроларының қарым-қатынасынан пайда болатын топ. ТРЭ-нің концентрациясы әлемдік орта мөлшері 1000 Бк/кг (25.10 -9 Ки/кг) белсенділік құрады, бірақ концентрациясының өзі өте үлкен аралықта өзгеріп тұрады (100 еседен кем болмайды), ол ТРЭ-нің топырақ түзуші жыныстардың ішіндегі мөлшеріне байланысты. Топырақтағы табиғи радиоактивтік изотоптар. Топырақтың табиғи радиоактивтігі көбінесе ауыр металдардың реттік нөмірі Z>>82 радиоизотоптарымен (радионуклеидтермен) байланысты. Бұлар үш туыстық құрады: уранның (баcы 23 8 U, жартылай бөліну мерзімі Т 1/2 =4,5.10 9 жыл) актинийдің ( басы 2 35 U, Т 1/2 =7,1.10 8 жыл) және торийдің (басы 232 Th, Т 1/2 =1,4.10 10 жыл). Бұлардың әрқайсысына кезекпен көбінесе альфа-бөлшектер (гелийдің ядросы), кейбіреулері бета- және гамма-бөлшектерін шығаратын 17, 14, 12 радиоактивті изотоптар кіреді. Бөлінген ең соңғы заттар - қорғасынның тұрақты изотоптары: 2 06 Рв, 20 7 Рв, 208 Рв. Бұлардың арасындағы изотоптар аз уақыт қана болады және олардың пайда болуы аналық радиоизотоптарға байланысты. Бүлінбеген тау жыныстарында әр туынды радиоактивтігінде тепе-теңдік жағдайы байқалады. Ол кезде барлық туынды мүшелерінің саны бірдей болады. Топырақта 78 радиоактивтік тепе-теңдік сақталмайды, өйткені радиоактивтік туыстық құрайтын түрлі элементтердің миграциялық қасиеттері әр түрлі болады. Мысалы, әрбір туыстық арасындағы шығатын газ түріндегі радон және оның көп бөлшегі атмосфераға ұшуы мүмкін. 2-кесте жүктеу/скачать 1,53 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|