Жансүгіров атындағы жму хабаршысы №4 /2012

     
 
 
160 
 
І.Жансүгіров  атындағы  ЖМУ  ХАБАРШЫСЫ    № 4 /2012     
 
and  services.  Innovation  is  a  key  strategic  indicator  of  successful  development  of  small  and 
medium  enterprises. 
Product or services commercialization,  that  is, entering  the  market  with an  innovative 
product  or  service  is  a  complex  process  that  requires  innovative  enterprises’  significant 
resource  allocation.  These  resources,  as  a  rule,  the  small  and  med ium  enterprises  do  not 
possess.  The  state  support  of  private  enterprises  in  this  field  is  a  must  in  all  economically 
developed  countries.  One  of  the  most  important  conditions  for  obtaining  subsidies  for 
commercialization  of  innovations  is  their  focus  not  on  the  domestic  but  on  the  international 
market 
One  of  the  goals  of  the  state's  industrial  and  innovation  policy  in  the  Republic  of 
Kazakhstan  is  the  production  of  competitive  and  export  oriented  goods  and  services  in  the 
manufacturing and services sectors. Innovative economy in Kazakhstan is a way to respond to 
the system of constraints through the creation, implementation, and commercialization of new 
technologies  [1]. 
Innovation  is  always  unique  and  individual  and  therefore  the  forms  of 
commercialization  may  be  different.  Commercialization  of  innovation,  research  and 
development  has  a  recent  history.  Innovations  can  be  commercialized  by  an  inventor  or  by 
opening an innovative enterprise, or by introduction of the opening at the existing enterprises, 
or by transfer to a third party to commercialize innovation. Indeed, it is up to the innovator: to 
sell the patent or corporate business to innovative production in the small business sector, and 
act as an innovator  and  co-founder  of the  innovative  firm. 
The  purpose  of  this  paper  is  to  identify  the  requirements  for  enterprise  innovation 
potential  for  commercialization  and  innovation.  In  addition,  this  paper  deals  with  the 
development of the company,  when  the  introduction and commercialization of  innovation  is 
essential  for  modernization  and  stabilization  of  the  company.  The  algorithm  for 
commercialization  of  innovations  and  evaluation  of  innovations  for  commercialization  is 
proposed. 
If  we  turn  to  the  conceptual  apparatus,  to  the  terms  -  innovation  and 
commercialization, these are  words of  English origin.  Innovation  is  invention  in engineering, 
technology, labor and management, based on the use of science and best practices, and the use 
of these innovations in various fields and activities. The process o f introducing innovations to 
the market is called the commercialization process. Since the introduction of inventions to the 
market,  it  becomes  innovation.  Innovations  are  any  technical,  economic  and  organizational 
management changes that are different fro m the current practice across the industry, territorial 
management,  contractor  etc. 
Implementation  of  innovations  is  related  to  the  creation  and  application  of  new, 
reconstructed or  modernized existing work (new equipment,  machinery, buildings etc.),  items  
of  work  (materials,  fuel,  energy)  and  consumption  (products  to  meet  the  needs  of  the 
population,  technological  processes,  techniques  and  methods  of  production,  labor  and 
management)  [2]. 
In  addition,  new  features of products and  services can be  associated  with a change  in 
jobs,  better  working  and  living  conditions  of  workers,  the  level  of  education  and  training, 
safety,  implementation  of  industrial  aesthetics,  ergonomics  and  design,  environmental 
protection  and rational  use of  natural  resources  or the economy  of free  time  of the  population. 
It  is  noteworthy to  say  that  innovation requires  innovation capacity of the enterprise. 
Generally,  if to  go to  the roots of  the term potential,  the word  "potential"  in  its etymological 
sense  of  the  word  comes  from  the  Latin  language  «potentia»  which  means  hidden 
opportunity, power and strength.  The  Great Soviet  Encyclopedia defines  the term  "potential" 
as "means of stocks, sources available and  which can be  mobilized, powered, used to achieve 

     
 
 
161 
 
І.Жансүгіров  атындағы  ЖМУ  ХАБАРШЫСЫ    № 4 /2012     
 
certain  goals,  implement the plan, solve a problem, the possibility of an  individual, society or 
government  in  a specific  area"  [3].  
Thus,  the  innovative  potential  of  the  company  implies  the  firms’  tangible  and 
intangible  forms  of  business  which  can  be  directed  to  the  design,  imp lementation  and 
promotion of innovative products. Innovation potential is described as a collection of different 
potentials. 
The  next  question  to  consider  is  to  know  the  commercialization  of  innovation 
algorithm  and  its  evaluation.  The  first  stage  of  the  commercialization  algorithm  includes 
checking the novelty of the idea, the patent search and determining the economic feasibility of 
patenting. This step is justified by the immunity of intellectual property because the economic 
feasibility  of  patenting  is  directly  related  to  copyright  in  innovation.  The  next  stage  is  the 
definition  of  the economic  feasibility  of  commercialization. 
The  innovative development should  exceed the available capacity, even  in the  future, 
to  be  worthy  of  commercialization.  Otherwise  the  result  from  the  commercialization  of  the 
innovation  will  be  minimal,  and  the  validity  of  such  modernization  is  questionable.  The 
choice of  financing options  for  the project  in  general  is  typical and  is available  in three types 
of  funding:  internal,  external  and  mixed.  Investments  in  innovation,  as  a  rule,  have  an 
increased  risk,  so seeking external  funding can be difficult.  The  last step  - check the  validity 
of  the  idea - due to the  fact  that  innovation  is at risk and  in such  circumstances test  launches 
and  additional  scientific  testing  of  scientific  and  technical  developments  can  be  useful  for 
identifying  the  negative  factors  and eliminating  them  on early  stages. 
The economic effect of any project,  including  the project to  reduce costs  is to  further 
profits.  Obtaining  additional  income,  in  turn,  is  determined  by  how  much  the  revenues, 
operating  costs,  taxes  of  the  company  in  connection  with  the  implementation  of  specific 
investment  ideas  change. 
As a recommendation to simplify costs  in decision- making during  the  implementation 
of  innovation  in  the  enterprise  application,  the  calculation  of  direct  operating  costs  can  be 
offered.  Direct  operating costs are determined by  the cost  items,  including payroll,  free  food 
rations  etc.  The  calculation  of  direct  operating  costs  allows  companies  to  monitor  the 
economic effect of the project. The economic effects of the project (benefit from) is calculated 
as  follows:  Additional  profit  =  revenue  change  -  change  of  current  operational  costs  -  tax 
changes  + (-) change  in  other  operating  and non-operating  income  (expenses). 
Thus,  reducing  the  direct  operating  costs  will  provide  additional  income  to  small 
businesses.  It  should  also  specify  the  point  that  often  the  ideas  on  how  to  optimize  the 
commercialization  and  innovation  lead  to  investment  costs  (such  as  the  acquisition  of  fixed 
assets).  In  this  case,  the  calculation  of  the  effect  of  the  project  should  be  completed  for 
standard  performance  of investments:  payback  period,  NPV, IRR [4]. 
Further  studies  of  the  outlook  for  innovation  in  enterprises  deal  with  the  issues  of 
improving  accounting  operating  costs,  development  of  a  conceptual  and  methodological 
approaches  to  the  organization  of  accounting  and  analysis  system  as  a  whole  and  its 
individual  elements  in  each  enterprise.  [5]. 
In  conclusion,  it  should  be  noted  that  the  innovation  process  can  last  from  several 
months  to several  years and, when  the  novelty design  is ready to enter the  market,  it can  use 
the  parallel-sequential  approach to innovation.   
It  has been an attempt to  identify  the requirements  for enterprise  innovation potential 
for  commercialization  and  innovation.  In  addition,  the  author  of  this  paper  described  the 
development  of  the  company  during  which  the  introduction  and  commercialization  of 
innovation  was  essential  for  modernization  and  stabilization  of  the  company.  The  algorithm 
for commercialization of innovations and evaluation of innovations for commercialization has 
been briefly  proposed. 
 

     
 
 
162 
 
І.Жансүгіров  атындағы  ЖМУ  ХАБАРШЫСЫ    № 4 /2012     
 
REFERENCES 
1.  The  program  of  innovation  and  promotion  of  technological  modernization  in  Kazakhstan 
for 2010-2014, approved and authorized by the government of the RK. November 30, 2010 № 
1241 
2.  Tony  Davila,  Marc  J.  Epstein,  Robert  Shelton  "worked  innovation",  Publisher  Balance 
Business  Books, 2007. 
3.  Great  Soviet  Encyclopedia,  2002  /Library  Guests  and  regulations  [electronic  resource] 
4. Vasin A. A. Projects to reduce costs: the definition and modeling of the effect of alternative 
//Materials  of  the  conference  "The  role  of  the  analyst  in  the  company's  management"//  site 
"Corporate  management" 
http://www.cfin.ru/
 
5.  Leontiev  R.  G.    The  theory  and  practice  of  management:  a  manual  /R.  G.  Leontiev. 
Khabarovsk  2006  p.  345,  2002/  Library  Guests  and  regulations  [electronic  resource] 
www.libgost.ru 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

     
 
 
163 
 
І.Жансүгіров  атындағы  ЖМУ  ХАБАРШЫСЫ    № 4 /2012     
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
                               ГУМАНИТАРНЫЕ   НАУКИ 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

     
 
 
164 
 
І.Жансүгіров  атындағы  ЖМУ  ХАБАРШЫСЫ    № 4 /2012     
 
 
 
 
 
 
 
   ӘОЖ378.147.2:811.112.2. 
 
ЭЛЕКТР  ЭНЕРГЕТИКА  САЛАСЫНДАҒЫ  ТЕРМИНДЕРДІҢ  ҚАЛЫПТАСУЫ 
 
А.Н. Бестібаева  
І. Жансүгіров атындағы Жетісу мемлекеттік университеті, Талдықорған қ-сы 
ba_n@mail.ru
 
 
Қазақ тілінде техникалық терминдерді қалыптастырудың негізгі  көзі  – аударма. 
 
Перевод является важнейшим способом в формировании  технических терминов в 
казахском языке. 
 
 
Translation is the main way in forming  technical terms in Kazakh language. 
 
      Тілдік өзгерістерге себепші болатын сыртқы  факторлардың ең  күштісі   -  қоғамдық 
прогресс, қоғамның рухани өміріндегі, өндірістік күштер мен техникадағы, ғылымдағы, 
шаруашылықтағы  өзгерістер.  Қоғам  өмірінде  болатын  мұндай  прогресс  тіл  дамуына 
елеулі  ықпал жасайды. 
Тіл дамуына себепші болатын сыртқы  факторлардың тағы бір елеулі түрі-тілдердің 
бір-бірімен  байланысы,  қарым-қатынасы.  Басқа  тілдермен  байланыссыз,  томаға  тұйық 
өмір  сүретін  тіл  болмайды.  Қандай  халық  болса  да,  өзімен  көршілес  басқа  бір 
халықтармен  экономикалық  немесе  мәдени  байланыссыз  тұра  алмайды.  Мұндай 
байланыс, яғни әртүрлі тілде сөйлейтін  қауымдардың байланысы, тілдердің де  қарым-
қатынасын  күшейтеді.  Олардың  қайсысының  қайсысына  көбірек  ықпал  жасауы  толып 
жатқан  әлеуметтік  факторларға  тікелей  байланысты.  Оған  қарым-қатынасқа  түскен 
тілдер  иелерінің  мәдени  дәрежелерінің,  ол  тілдерде  сөйлейтін  адамдар  санының  
тигізетін  әсері  аз болмаса керек.   
 Тілдер  қарым-қатынасының  тіл  дамуына  тигізетін  елеулі  әсері  барлығы  тіл 
білімінде  бұрыннан  белгілі.Тілдер  қарым-қатынасының  соңғы  түрінің  тамаша  үлгісі 
ретінде  халықтар  тілдерінің  бір-біріне  тигізіп  келе  жатқан  игілікті  әсерлерін  айтуға 
болады. Тілдің  қоғамның басқа салаларынан айырмашылығын оның түрлі өзгерістерге 
бейімділігімен  түсіндіруге  болады,  яғни  тілдің  лексикасы  ішкі  және  сыртқы 
өзгерістерге  ұшырап,  дамып,  толығып  отырады.  Бұл  дегеніміз  -  тілдің  лексикалық 
құрамына жаңа атаулар мен ұғымдар үздіксіз еніп отырады деген сөз.  Сол лексиканың 
дамып, баюының бір көзі  – терминдер.  
Мәселен,  энергетика  терминдерін ің  қалыптасуы  осы  саланың,  яғни  энергетика 
ғылымының  пайда  болуымен  байланысты.  Сондықтан,  энергетика  саласы 
терминдерінің  қазақ  тіліндегі  ерекшеліктерін  білу  үшін,  энергетика  ғылымның 
қалыптасу, даму  жолы мен тарихына тоқталып кеткен жөн. 
Кез  келген  халық  шаруашылығы  саласының  пайда  болуы  мен  дамуы  қоғам 
сұранысынан  туындайтыны  белгілі.  XVI-XVII  ғасырларда  У.Гильберт,  И.  Ньютон, 
және басқа да әйгілі  ғалымдар бастаған істер XVIII  ғасырда Б.Франклин, М.Ломоносов 
және  басқалар  еңбектерінде  жалғастырылып,  ХIX  ғасырда  нағыз  ғылыми-техникалық 
жетістіктерге  қол  жетті.  Осы  өзгерістер  атақты  А.Ампер,  А.Вольт,  Г.Ом,  М.Фарадей, 

     
 
 
165 
 
І.Жансүгіров  атындағы  ЖМУ  ХАБАРШЫСЫ    № 4 /2012     
 
А.Ладыгин,  Н.Славянов,  П.Яблочков  және  де  көптеген  оқымыстылар  еңбектерінде 
көрініс  тапты.  Сондықтан  да  олардың  есімдері  электр  энергиясы  өлшемдеріне 
түпкілікті  енген.  
      Кейбір  терминдерде  өзінің  авторы  болады,  яғни  қандай  да  бір  ғалым  өзінің  ойлап 
тапқан затына, жаңалығына атау беру үшін жаңа сөз ойлап табады. Мәселен, анод (anode), 
катод  (cathode), ион  (ion) Фарадейдің  ұсынған  терминдері  болып  есептелінеді.  Сондықтан 
терминологияның  даму,  қалыптасу  ауқымы  өте  зор.  Сонымен  қатар,  жалқы  есімдер 
қатысуымен  жасалған  терминдер  де  болады.  Олар,  негізінен,  жалпы  есімдер  болып 
келеді.  Олардың  қатарына  физика,  химия  салаларында  жиі  қолданылатын  эпонимдер 
немесе  фамилия  терминдер  де  (фамильные  термины)  кіреді.  «Жалқы  есімдер  күрделі 
терминнің  сыңары  ретінде  қолданылады.  Мысалы:  Ньютон  заңы,  Пифагор  теоремасы, 
Ом  заңы,  Матросов  тежеуіші  (тормоз  Матросова),  Бэр  заңы,  Ферми  энергиясы 
(энергия  Ферми),  Есаки  эффекті  (эффект  Есаки),  Вильда  буландырғышы  (испаритель 
Вильда)  т.б.  тіркесті  терминдер  құрамында  –  Вольт  доғасы  (Вольтва  дуга),  Торичелли 
бостығы  (Торичеллиева  пустота),  аристофанов  өлеңі  (аристофанов  стих),  пифагор 
жүйесі  (пифагорова  система),  Нернст  коллориметрі  т.б.  Немесе  жалқы  есімдердің 
метонимиялануы  арқылы  жасалған  вольт,  ватт,  ампер,  герц,  кюрий,  генри,  ом,  джоул 
сияқты терминдерді қосуымызға  болады.»  
     XIX 
ғасырда  ең  алғаш  электр 
ғылыми  айқындалып,  электростатика, 
электродинамика,  электр  магнит  өрісі  ашылды;  су  және  жылу  динамикасы  зерттелді; 
электр  энергиясын,  су  және  жылу  энергияларын  пайдалану  жолдары  анықталды. 
Электрді  жарық,  электрлік  доға,  электр  қозғалтқыштарына  қолдануға,  телеграф  пен 
радио жүйелеріне жаратуға  мүмкіндік  туды.   
1882  жылы  әлемдегі  тұңғыш  электр  стансасын  американдық  өнертапқыш, 
кәсіпкер  Т.А.  Эдисон  тұрғызды.  Осыған  байланысты  энергетика  саласының  
терминдері ең алғаш ағылшын тілінде пайда болып, қалыптасты.  Орыс инженері М.О. 
Доливо-Добровольский  үш  фазалы  электр  тоғының  тиімді  екендігін  дәлелдеді,  1888-
1889 жж. үш  фазалық электр  қозғалтқышын жасады да, 1891 жылы Алманияда бірінші 
үш фазалық  электр тасымалдауды жүзеге асырды.  
 
Ресейде  елді  электрлендіру  ісі  1920  жылдан  басталып,  Г.М.  Кржижановский 
бастамасымен  үкімет  арнайы  қарар  қабылда  ды  да,  «ГОЭЛРО»  атанған  жоспар  жасау 
ісі  қолға алынды.  
Қазақстан  сол  аталған  жоспарға  енді,  оның  Батыс  Сібір,  Орал,  Түркістан 
өңірлерімен  шаруашылық  байланыстары  ескерілді.  Жоспар  жасаушылардың  ішінде 
Қазақстанды біршама білетін тұлғалар су энергетикасның көрнекті маманы Г.О. Графто 
«Алтайдың  ақ  көмірі»  баяндамасында  Уба  өзенінің  45  мың  кВт  энергия  қоры  туралы, 
белгілі  географ-геолог  В.А.  Обручев  Екібастұз  және  Риддер  жөнінде,  айтулы  инженер 
Л.К. Рамзин Қарағанды мен Екібастұз  көмірлерін  игеру жайында мәселе көтерді  [1]. 
Бұл  жоспар  қалыптасқанға  дейін,  елімізде  дамыған  энергетика  шаруашылығы 
жоқтың  қасы  еді  –  энергетика  қондырғыларының  қосынды  қуаты  2 500  кВт  болған. 
Қазақстан  тұрғындарының  электр  туралы  хабары  да  нашар  еді.  XIX  ға сырдың  бергі 
жартысында-ақ  еліміздегі  минералдық  шикізат  бай  қорларын  игеру  ісін  дамытудың 
қажеттілігі біліне бастағандықтан, 1892 жылы Березовка өзенінде, Зырянов кен орнына 
жақын  жерде,  қуаты  180  кВт  тұңғыш  су  электр  қондырғысы  тұрғызылды.  Елді 
электрлендіруді жедел жүзеге асыра бастаған кезде, алғашқы кезекке Алтай өңірі, Ембі 
мұнай  орындары,  Павлодар,  Петропавлдар  жатқызылды.    Ендігі  кезекте  Қарағанды 
көмір  комбинатын  құру,  түсті  металлургия  кәсіпорындарын  салу  (Өскемен)  басталып 
кеткен.  Осыларға  қажетті  электр  стансаларының  қуаттылығы  мыңдаған  кВт  болып, 
кейіннен  олар  басқа  да  тұтынушылар  үшін  негіз  болатындығы  қаралған.  1940  жылы 
қондырылған жабдықтар  қуаты 224 мың кВт  құрады – мұның өзі энергетиканың күшті 
қарқынмен дамуын көрсетіп  тұр [1]. 

     
 
 
166 
 
І.Жансүгіров  атындағы  ЖМУ  ХАБАРШЫСЫ    № 4 /2012     
 
Қазақ  халқының  өмірінде  өндіріс  орындарының  онша  болмағаны  белгілі. 
Сондықтан өнеркәсіп, техникаға қатысты ұғымдарды білдіретін  сөздер тілімізде өте аз 
болды.  Тек  ХХ  ғасырда  шет  мемлекеттермен  қарым-қатынас  жасап,  араласа 
бастағаннан кейін, заман талабына сай өнеркәсібіміз өркендеп, техникалық сауатымыз 
ашыла бастаған кезден былай қарай сөздік қорымызға техникалық терминдер легі келіп 
қосылды.  
      Өнрекәсіп  құралдары,  өндіріс  процестері,  түрлі  мамандықтардың  сөздері:  завод, 
фабрика,  шахта,  мұнай,  көмір,  мыс,  молибдень,  станок,  механик,  инженер,  лифт  т.б. 
толып  жатқан  сөздер,  негізінен,  тікелей  жазылуы  бойынша  қолданылса,  енді  біразы 
қазақ  тілінің  байырғы  сөздерін  пайдалана  отырып  жасалды.  Мұның  қай-қайсысы  да 
қазір  әдеби  тілімізге  сіңіп,  әдеби  тіліміздің  айшықты  элементтеріне  айналып  кетті. 
Одан  бері  қаншама  терминдердің  қалыптасып,  қабылдануын  тізіп  шығу  мүмкін  емес. 
Мұның  бәрі  ғылымның,  техниканың,  өнердің,  халық  шаруашылығының  бұрын 
болмаған дәрежеде дамып, мүлде басқаша  сапаға көтерілуіне  байланысты болып отыр.  
      Энергетика  саласының  терминдерін  қарастыру  барысында,  байқағанымыздай, 
техника  саласында  көптеген  терминдерді  ағылшын  тілінің  жазылуы  бойынша 
қабылдануымен  қатар,  байырғы  қазақ  сөздерінің  де  толып  жатқан  мүмкіндік  көздері 
ашылған. Яғни халық қолданысында бұрыннан бар сөздердің көбі техниканың дамуына 
сәйкес мағыналық мән арқалап, жаңаша қызмет атқара бастаған. Мысалы, электр шамы 
(бұрынғы май шам), желдеткіш,  шаңсорғыш,  кіржуғыш, оқтауша,  шілтер, жонарғы т.б. 
сөздер  қазақ  тілінің  өзіне  тән  заңдылықтарына  орай  жасалған  терминологиялық 
лексиканың  бір  қабаты  болып  саналады.  Сөйтіп,  қазақ  тілі  сөздік  құрамындағы 
өнеркәсіп,  техникаға  байланысты  ұғымды  білдіретін  сөздер  мен  сөз  тіркестерін 
техникалық  терминдер  деп  атаймыз.  Бұлардың  ғылыми  терминдерге  қарағанда  өрісі 
кеңдеу  болып  келеді.  Мәселен,  энергетика  саласы  техникалық  ғылымдар  қатарына 
жатады.    Осы  салада  қызмет  ететін  мамандар,  жұмысшылар  және  инженерлер 
қауымының күнделікті  сөйлеу тілінде  энергетика терминдері үнемі қолданылады.  
Салалық  терминдер  дегеніміз    -  ғылым,  техника,  өндіріс,  т.б.  саласындағы 
арнаулы  ұғымдар  мен  зат  атауларын  дәл  білдіру  үшін  жасалған  сөздер  мен  сөз 
тіркестерінің жиынтығы. Демек, термин сөздердің термин емес кез келген сөздерден ең 
басты айырмасы -  ғылым, техника т.б. саласындағы арнаулы ұғымдарды дәл анықтап 
білдіретіндігінде.    
 
Электр  энергиясы  концепциясының  келуімен,  тілімізге  аталған  салаға 
байланысты  жаңа  ұғымдар,  түсініктер  және  атаулар  орыс  тілі  арқылы  ене  басатағаны 
жасырын емес. 
Халықаралық терминдердің тілімізде қалыптасуы мен қолданылуына мән берген 
ғалымдардың  бірі  –  Құдайберген  Жұбанов  «Орыс  тілі  арқылы  басқа  тілдерден  қоғам 
өмірінің барлық салаларына байланысты тілімізге өте  көп мөлшерде терминдердің ену 
процесі басталғанын»[2] айтады.   
Оған осы саладағы әлі күнге дейін қолданыстағы орыс тіліндегі женский род “a” 
“я”жалғауымен  аяқталатын  “energetics-энергетика”,  “station-станция”,  “  energy-
энергия”,  “modulation-модуляция”  “radiation-радиация”  “matrix-матрица”  немесе  әлі 
баламасын  таппаған  күйі  қолданылып  жүрген  “turner-токарь”,  “plug-штепсель”,  
“nucleus-ядро”,  “hatch-люк”,  “anchor-якорь(зәкір)”  кірме  сөздер дәлел бола алады [3]. 
        «Қазан  төңкерісінен  кейін  көптеген  халықтар  ғылымды  ана  тілінде  игеруге 
мүмкіндік алды. 1920 жылдардағы қоғам дамуындағы  ірі өзгерістер, оның ішінде түрлі 
жаңалық, ақпараттардың ана тілінде берілуі, ғылым, мәдениет, техника дамуы  – жалпы 
қазақ  тілін  жаңа  сатыға  көтеріп,  оның  ғылым  тілінің  қалыптасуына,  қолдану  аясының 
кеңеюіне ықпал етті. 1920 жылдары мәдени-ағарту саласында өзгеше бір серпіліс туған 
дәуір  болды» [3]. 

     
 
 
167 
 
І.Жансүгіров  атындағы  ЖМУ  ХАБАРШЫСЫ    № 4 /2012     
 
Қазақ тілінде энергетика терминдерін ана тілімізге аудару нақты егемендігімізді 
алған  жылдардан  бастап  қолға  алынған,  оған  сол  кездерде  шыққан  орысша-қазақша 
кішігірім  энергетикалық сөздіктер  дәлел бола алады [4].  
Қазақ 
тілінде 
энергетика 
терминдері 
мен 
техникалық 
атауларды 
қалыптастырудың негізгі   көзі  – аударма.   
          Қазақ  тілінде  энергетика  терминдері  аударманың  негізгі  екі  тәсілі  арқылы 
қалыптасқан:  калька  және транслиттерация. 

жүктеу/скачать 3,3 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: