Жануарлар экологиясы
Жарыкгыц жануарларі а әсері
жүктеу/скачать 12,6 Mb. Pdf көрінісі
|
жануарлар экологиясы
| 3.3 Жарыкгыц жануарларі а әсері
Жарык жануарлар үшін қоршаған ортадағы заттарды көруге, бағытын бағдарлап сезіну үшін және басқадай да көптеген рөл аткарады. Экологиялық үғым бойынша «жарык» дегеніміз күн сэулесінің 0,05-3000нм(1нм=10'6нм) үзьгадық толкын аумагындагы энергия ағыны. Толқыннын үзындық мөлшеріне сэйкес сәулелердің физикалық касиеті жэне жануарларга тигізетін экологиялық эсері өзгереді. Мысалы: 0,05-150нм аралығындағы толқында иондаушы сэуле; 150-400нм-лік - ультракүлгін сэулелері; 400-800нм-лік - көрінетін жарық сэулелері; 800-1ОООнм-лік — инфракмзыл сэуле. Иондаушы сэуле ғарыштың қыска толкынды жэне жердің табиғи радиоактивті сэулелілік шоғьфынан күралады. Олар тірі агзаларга бүлдіргіш эрекет жасайды жэне ағзаларды мутациялық өзгеріске үшыратады. Агзаға иондаушы сәулелердің тигізетін эсері оның мөлшеріне (дозасына) байланысты. Аз мөлшердегі иондаушы 23 сәулелер ағзага зиян типзоевді, керісінше, кеиоір қажетті заттардың түзілуіне демеу беріп жәрдемдеседі. Күннен Жерге қарай бағытталган ультракүлгін сәулелердің басым бөлігі жер бетіне жетпейді - озон пердесінде сүзіліп қалады. Жер бетіне тек қана толқынының ұзывдығы ЗООнм -ден артық ультракүлгін сэулелер келіп жетеді. Ультракүлгін сәуленің бүл бөлігінде (ЗООнм-ден артық толқын аумағындағы) энергия мол болаты ндықтан жанды ағзаларға химиялық жолмен эсерін тигізеді. Атап айтсақ, жасушада жүрілетін синтездерді қарқындатып демеу береді. Олардың демеуімен ағзада Д витамин түзіледі. Ал Д витамин кальдийдің, фосфордың алмасу үрдісін реттейтівдіктен жануарлардьщ жас төлінің сүйегі жақсы дамып жетілуіне мүмківдік туады. Түлкі, борсык сияқты көптеген жануарлар күшіктерін таңертең інінен шығарып күн көзіне шуақтататыны осыған байланысты деп көреді. Қысқа толқынды (280-320нм) улырак\глгін сәулелер ағзаға қатерлі ісік (рак) ауруын іудыру, ауруға қарсылық қабілетін жою, кейбір ауру қоздыратын микроағзаларды белсендіру тэрізді зиянды эсерін тигізеді. жүктеу/скачать 12,6 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|