Жануарлар экологиясы
Салкын қанды жануарлардың дамып жетілуіне
жүктеу/скачать 12,6 Mb. Pdf көрінісі
|
жануарлар экологиясы
| 3.1.2 Салкын қанды жануарлардың дамып жетілуіне
температураның эсері Қандай бір агзаның ұрыгы дамьпі жетілу үшін белгілі бір мөлшерде жылулықгы қажет етеді. 18 Жылы канды жаиуарларға сүтқоректілер мен құстар жататыны бэрімізге мэлім. Құстардың денесінің тұрақты температурасы сүтқоректілерден де жоғары - 42°С. Олар осы артықшылығын пайдаланып жұмыртқасын басып — денесінің жылуымен жылыту арқылы дамытып жетілдіреді. Сүтқоректі жануарлардың ұрығы анасыньщ құрсағында дамитындықтан олар үшін сыртқы ортаның температурасының әсері мүлдем жоққан тэн. Жылы қанды жануар денесінің темгіературасының тұрақтылығын пайдаланып ұрығының дамып жетілу үрдісін сыртқы ортаның температурасына тәуелділіктен айырғаны — гомойотермділіктің тағы бір артықшылығы деп көруге болады. Салқын қанды жануарлардың өсіп жетіл>і тікелей сыртқы ортаның температурасына тэуелді. Суықта салқьга қанды жануарлардың жұмыртқасы да, дернэсілі мен куьфшағы да өсіп жетіле алмайды. Себебі, суықгың әсерінен зат алмасу үдерісі тым баяулап дамып жетілуге энергия жетіспейді. Жэне ересектері де белсенді тіршілік ете алмайды. Сыртқы ортаның температурасы белгілі бір денгейге жетіп жылынған кезде олардың тіршілігі қайта сергіп, дамып жетіле бастайды. Зат алмасу үрдісі қалыпты мөлшерге жетіп, дамып жетіле бастау әртүрлі салқын қанды жануарларда эртүрлі температурадан басталады. Осылайша белсенді тіршіліктің басталу температурасын табалдырық температурасы немесе дамып жетілудің әуелгі температурасы деп атайды. Сыртқы ортаньщ температурасы эуелгі (табалдырық) темггература деңгейінен жоғарылаган сайын дамып жетілу үрдісі қарқындап жануарлардың эрбір даму сатысы жыддамдайды, тез жетіліп есейеді. Мысалы, патшабалықтың уылдьфығы 0°С-тан дами бастайды. Оның уылдырығы, температурасы тұрақты +2°С суда 205 тәулік, +5°С суда — 82 тәулік, +10°С суда 41 тэулікте жетіліп шабақ болып шығады. Майшабақгың уылдырыгы +2°С суда 45-50 тәулік, +16°С суда 6-8 тэулік дамып шабақка айналады. Шөп бақаның уылдырығы +9°С суда 30 тэулік, +21°С суда 8 тэулік дамып бақашабақ жетіліп шығатыны анықталған. Сондай-ақ беде сұркөбелегінің жұмыртқасы ауаның тэуліктік орташа температурасы 18°С кезде 9 тэулікте жетіліп дернәсіл сатысына өтеді, ал тэуліктік орташа температурада 23°С болса екпінді дамып, 7 тэулікте дернэсіл жетіліп шығады. Келтірілген мысатдардан белгілі бір т\рдің дамып жетілуіие қажетті температураның жинақ косындысы барлык жағдайда бірдей екенін көреміз. Дэлірек айтқанда, патшабалықтың уылдырығы: 19 а) +2°С-та 205 тәулікте жетіледі темнератураның қосындысы 410°С. б) 5°С-та 82 тәулік, қосындысы - 410°С. в) 10°С-та 41 тәулік, қосындысы тагы да410°С. Сонымен, салқын қанды жануарлардың дамып жетілуінің әрбір сатысы жүрілу үшін олар сыртқы ортадан белгілі мөлшерде жылуды өзіне сіңіруі қажет. Бұл жылу жүктеу/скачать 12,6 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|