Жыныстардың кездесуі, күтім көрсетуі және шағылысуы. Қаңқыз
қоңыздарының кейбір түрлерінде, мысалы сібір хармонияларында аталықтары мен
ұрғашылары оңай ажыратылады: аталықтарының басы ақ, ұрғашыларының - қара
ақ дақтарымен. Еуропалық түрлерінің аталығы және ұрғашысын сыртқы
152
белгілерін ажырату қиын немесе тіпті мүмкін емес. Бұл үшін оларды
жансыздандыру тура келеді және ашады немесе шағылысу кезін, аталығы
аналықтың үстінен орын алғанын күту керек.
Егер аталықтарын және ұрғашыларын бірнеше күнге оқшаулауса мөлдір
шыны аяқты Петри табақшасына орналастыру арқылы, бірнеше секунд ішінде
шағылысуын көруге мүмкін болады. Серіктесті тану бірден дерлік болады, егер
ересек ұрғашысында сексуалды қарым-қатынасында тәжірибесі болса, онда
қандай-да бір ұзақ "кездесіп" талап етілмейді. Керісінше, кездескен кезде дайын
шағылысуға аталық пен жас ұрғашысы, тағы жас ұрғашы үшін жантүршігерлік
көрініс қойылады, қудалау, күрес, сайып келгенде пәктікті айыру.
Cеріктесті таңдау.Биолог үшін, Adalia түрі ерекше, ол - полиморфты: бір
жерде мекендейтін қоңыздар әртүрлі бояуды құрайтын біртұтас қауымдастыққа
жатады. Табиғатта адалидің шағылысу қалай болып жатқаның, алғаш рет өткен
ғасырдың басында Германияда зерттелді, ал 1961 жылы кеңес зоологы және
генетик Янис Янович Лусис ауқымды байқауларынан алған нәтижелерін Мәскеуде
және Ригада жариялады. Оның деректері жұптардың кездейсоқ пайда
болмайдһтынын дәлелдейді.
Мұндай зерттеулерді жүргізу үшін ең жақсы орын – Ялтаның теңіз
жағалауы. Жүздеген метр теңіздің жағасында созылып жатқан бұталар тамариска,
онда маусым айында шуақты күндері көптеген жұптар құрылады. Біздің есепке
сәйкес, н қызыл және қара қоңыздардың қатысуымен мұнда аралас жұптар
әлдеқайда көбірек туындайды, 48%-жағдайында емес, ал 62% жағдайында
күтіледі.
Бұдан басқа, тағы бір қызықты нәтиже алынған. Біз жұптардың пайда
болуын тек Ялтада ғана зерттеген жоқпыз, сондай- ақ Севастопольде, мұнда
поауляцияда қара қоңыздар айтарлықтай төмен - 25%-ға. Бұл екі қалада жиі
шағылысатын, сирек бояулы қоңыздар: Ялтада - қызылдар, Севастопольде -
153
қаралар. Басқаша айтқанда, аса сирек кездесетін түрлер үшін, осы қоғамдастыққа
сырт келбеті үлкен табысқа жеткізді.
Достарыңызбен бөлісу: |