Жаратылыстану-математикалық бағытта бейіндік-бағдарлы білім

12

Типтік оқу жоспарының алғашқы екі бөлігі (базалық және бейіндік пәндер)

инварианттық компоненттің, ал соңғы бөлігі (қолданбалы курстар) вариативтік

компоненттің құрамына енеді.

Бейіндік 

оқытудың

базалық

пәндері

және 

олардың

мазмұны

жаратылыстану-математикалық

және

қоғамдық-гуманитарлық

бағыттарда

біркелкі  болады. Ал,  бейіндік  пәндердің білім  мазмұны  оқушылардың

мүдделерін, қабілеттері  мен қажеттіліктерін  есепке  ала  отырып  тиімді

педагогикалық жағдайлар  жасауға  бағытталады.  Сонымен қатар,  ол  барлық

оқушыларды  жоғары  оқу  орындарының сәйкесінше  мамандықтарында  кәсіби

білім алуға қажетті дайындық деңгейімен қамтамасыз етеді.

Жаратылыстану-математикалық бағыттағы бейіндік  пәндер және  олардың

мазмұны: оқушы  тұлғасының интелектуалдық  әлеуетін  дамыту  мақсатында

физика-математикалық және химия-биологиялық білім беруді; бағдар бойынша

базалық пәндерді тереңдетіп  оқытуды;

қоршаған әлемді  түрлендірудегі

математиканың, информатиканың, физиканың, биологияның және  химияның

рөлі 

туралы 

түсініктерін

қалыптастыруды;

оқушылардың

логикалық,

математикалық, 

ғылыми-жаратылыстану, 

инженерлік 

ойлауын

қалыптастыруды, әртүрлі өмірлік  жағдайларға  және  болашақ кәсіби қызметіне

қажетті оқушылардың аналитикалық, практикалық біліктері  мен  дағдыларын

жетілдіруді; оқытуды  бейіндендіруге  жағдай  жасауды және  оқушыларды  одан

әрі кәсіби өзін-өзі анықтауға, өзін-өзі дамытуға  даярлауды қамтамасыз етеді

[22, 23].

Жаратылыстану-математикалық білім  жалпы  білімнің құрамдас бөлігі

болғандықтан, оны іріктеудің негізгі ұстанымдарына: білім мазмұнының қоғам

сұраныстары  мен  талаптарына  сәйкестігін; ғылымилығы  мен  жүйелілігін;

ізгілігі  мен құндылығын;  кіріктірілгендігі  мен  реттілігін;  білім  мазмұны

құрылымының

білім  берудің

барлық

деңгейіндегі

сабақтастығы  мен

үздіксіздігін; оқытудың мазмұндық және  процессуалдық жақтарының бірлігін,

оқыту  мен  практиканың байланысын  жатқызамыз. Білім  мазмұны  осы

ұстанымдарға бағынуы  тиіс, өйткені  мазмұнды  таңдау  мен  оның  құрылымын

түзудің дұрыстығы  оқытудың тиімділігі  мен  сапасына  ықпал  ететін  аса

маңызды фактор болып табылады [13, 24].

12  жылдық мектептегі  жаратылыстану-математикалық білім  мазмұнын

таңдап  алу  мен  оның  құрылымын  түзудің тұжырымдамалық негіздері

жаратылыстану-математикалық білім  беруді

құзыреттілік тәсіл  негізінде

дамытудың теориялық моделін құруға мүмкіндік берді (1-сурет).

Құрылған модель  мақсаттық, мазмұндық, процессуалдық және  нәтижелік

құраушылардан тұрады,  сондай-ақ онда  жаратылыстану-математикалық білім

беруді  дамытудың кезеңдері, құзырлардың құраушылары,  жаратылыстану-

математикалық білімді игерудің білу, түсіну, қолдану, білік деп бөлінетін төрт

деңгейі қамтылған.  Оқытудың күтілетін  нәтижесі  ретінде  алған  білімінің,

кәсіби  дағдыларының негізінде өмірдің  өзгермелі  жағдайларында  еркін

бағдарлай  алатын, өзінің алған  білімін  іске  асыруға, өзін-өзі дамытуға  және

адамгершілік  тұрғыда өз бетінше  дұрыс, жауапты  шешім қабылдауға қабілетті

тұлға қалыптастыру көрсетілген.

13

1-сурет – Жаратылыстану-математикалық білім беруді құзыреттілік тәсіл

негізінде дамытудың теориялық моделі

Іс-әрекеттік

Білу

Түсіну

Қолдану

Жаратылыс-математикалық білім мазмұнының құрамдас бөліктері

Мотивациялық

Танымдық

Эмоцияоналдық-құндылық

Жаратылыс-математикалық білім беруді дамытудың педагогикалық шарттары

«Математика және

информатика»,

«Жаратылыстану» білім

салалары бойынша білім

беру және оқу

бағдарламалары, ОӘҚ

Құзырлылық тәсілді

жүзеге асырудағы

тұрғалық және іс-

әрекетке бағдарланған

педагогикалық

технологиялар

Нәтижеге бағдарланған

білім беру идеялары мен,

оқытудың дамытушы

технологияларын

меңгерген құзырлы

мұғалім

Оқушы мен мұғалімнің

бірлестікте өнімді қызмет етуіне,

оқушының өз бетімен танымдық

іс-әрекетін білімдерін кіріктіре

пайдалануға мүмкіндік беретін

педагогикалық орта

Әлеуметтік

ҚАЖЕТТІЛІК

МАҚСАТ -

жаратылыстану-

математикалық білім

беруді дамыту

Қоғам

Оқушы

Мектеп

Қоғамның

жасөспірімдерді 

оқыту 

мен

тәрбиелеуге

қоятын

әлеуметтік  тапсырысы

ретіндегі ұлттық мақсат

Өмірлік маңызы  бар  жағдаяттарды  шешуге

негіз болатын білімдік мақсат

Жалпы  білім  беретін  пәндердің

мазмұны

арқылы 

жүзеге 

асырылатын 

білім 

беру

қызметтеріндегі оқыту мақсаты

Құзырлардың құраушылары

Білім,

білік,

дағды

Іс-әрекет

тәсілдері

Шығармашылық

іс-әрекет

Құндылық

бағдарлар

Өзін-өзі

ұйымдастыру

Іс-әрекеттік

мотивтер

НӘТИЖЕСІ: алған білімінің, кәсіби дағдыларының негізінде өмірдің өзгермелі жағдайларында еркін бағдарлай алатын,

өзінің алған білімін іске асыруға, өзін-өзі дамытуға және адамгершілік тұрғыда өз бетінше дұрыс, жауапты шешім

қабылдауға қабілетті тұлға

Жаратылыс-математикалық білім беруді дамыту кезеңдері

Мотивациялық

бағдарлаушы

Іс-әрекеттік

орындаушылық

Рефлексивті-

бағалаушылдам

ытуға, табиғат

жайлы ық

Жаратылыс-математикалық білімді игеру деңгейлері

Білік

14

Сонымен 12  жылдық мектептегі жаратылыстану-математикалық бағытта

бейіндік-бағдарлы

оқытуды  дамытудың

басымды  бағыттарын  былайша

тұжырымдауға болады:

– оқушылардың

жекелей

қабілеттері  мен  бейімділіктерін

ертерек

айқындау және тұлғалық пен кәсіби қалану болашағын ертерек жоспарлау;

– жоғары сынып оқушыларының өздігінен практикалық іс-әрекет ету мен

өзін-өзі дамыту бойынша білімдерін қолдану үшін түйінді құзыреттіліктері мен

қабілеттерін дамыту;

– бейіндік  мектепте  оқуға  ынтаны  күшейту,  жаңашыл  ойлау  мен  сыни

тұрғысынан ойлауды, өзіндік білім алуды қалыптастыру;

– білім  беру  мазмұнының  қолданбалы  сипатын  нығайту  және  білім  беру

үдерісі үшін оқу-өндірістік жағдай  жасау  арқылы  оқушылардың тереңдетілген

түрдегі кәсіби-бейімделген оқуын ұйымдастыру [24];

– жоғары  мектеп  компонентін  «Бейіндік  мектеп»  бағдарламасының

мазмұнына 

кіріктіру 

жолымен,

жаратылыстану-математикалық

бағытта

оқушылардың жоғары  оқу  орнында  оқуларын  жалғастыру үшін  оңтайлы

жағдаймен қамтамасыз ету [3];

– кредиттік оқыту жүйесінің элементтерін енгізу және кәсіптік мектеп пен

өндіріс саласының арасындағы әлеуметтік  серіктестікті  дамыту  жолымен

инновациялық

технологиялар  мен

қазіргі  заманғы

өндірістің

бастапқы

негіздерін игеру;

– ауыл  жастарының мүдделерін  ескере  отырып,  ауылды  сақтау  мен

дамыту мақсатында мамандықтардың алғашқы деңгейін ертерек игерулері үшін

ауылдық аймақтарындағы оқушыларға жағдайлар жасау;

– еліміздің индустриалдық-инновациялық дамуын  және  экономиканың

дамуының өңірлік ерекшеліктерін ескере отырып, өмірлік келешектерді саналы

түрде анықтауға оқушыларды дайындау;

– типтік  оқу  жоспарының вариативтік  компоненті  мазмұнын  кеңейту

жолымен  оқыту  мазмұнын  саралау  және  жеке  білім  беру  бағдарламаларын

жүзеге асыру;

– оқушылардың жаңашылдықпен  ойлауын  және  креативтілігін, өздігінен

ғылыми-зерттеу  және  жобалау  іс-әрекеттерін жасау, өздігінен  білім  алу

дағдыларын қалыптастыру.

1.3  Жаратылыстану-математикалық бағыттағы  бейіндік  пәндердің

білім мазмұнына қойылатын талаптар

12  жылдық мектепте  бейіндік-бағдарлы  білім  берудегі  бейіндік  пәндер

және  олардың мазмұны әр  бағытта  (жаратылыстану-математикалық және

қоғамдық-гуманитарлық бағыттар) әртүрлі  болады,  яғни  бейіндік  пәндер

жоғары  сыныптағыларды  оқыту  бағыты  мен  мамандандыруды қамтамасыз

етеді. Сонымен қатар, бейіндік пәндер:

– оқыту бағыттарына сәйкес білім мазмұны сараланған түрде болады;

– инварианттық компоненттің  құрамына  еніп,  оқу бағдарламалары  мен

оқу-әдістемелік кешендері мемлекеттік деңгейде әзірленеді;

15

– жаңашыл  және

практикаға

бағытталған

қолданбалы  мазмұнды

қамтиды;

– көптілді оқыту арқылы жүзеге асырылады;

– орта  мектеп  пен  жоғары  оқу  орнының сабақтастығы  пәндердің білім

мазмұнының кіріктірілуі арқылы қамтамасыз етіледі.

Жалпы  орта

білім  беру  деңгейінде  бейіндік-бағдарлы  оқытудағы

жаратылыстану-математикалық және қоғамдық-гуманитарлық бағыттарының

білім мазмұны білім алушылардың мүдделерін, қабілеттері мен қажеттіліктерін

есепке  ала  отырып  тиімді  педагогикалық жағдайлар  жасауға  бағытталады.

Сонымен қатар, ол барлық оқушыларды жоғары оқу орындарының сәйкесінше

мамандықтарында кәсіби білім алуға қажетті дайындық деңгейімен қамтамасыз

етеді.

Жаратылыстану-математикалық бағыттағы білім  беру мазмұны  мынадай

мақсаттарға жетуді көздейді [9, 11, 12]:

– бейіндік пәндерді тереңдетіп оқытуды қамтамасыз ету;

– оқушылардың  қабілеттерін,  жеке  бейімділіктері  мен қажеттіліктерін

ескеріп оқыту мазмұнын жіктеу, оқушылардың жаратылыстану-математикалық

даму ортасын жасау;

– қоршаған әлемді танып  білу  мен түрлендірудегі  математиканың,

информатиканың, физиканың, биологияның, химияның және  географияның

рөлі туралы түсініктерін қалыптастыру;

– оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамыту;

– бейіндік  пәндер  арқылы оқытуды  бейіндендіруге  жағдай  жасау  және

оқушыларды  одан әрі  кәсіби өзін-өзі анықтауға, өзін-өзі дамытуға және өз

мүмкіндігін жүзеге асыруға даярлау.

Жаратылыстану-математикалық бағыттағы бейіндік пәндер:

– оқушы тұлғасының интелектуалдық әлеуетін дамытуды;

– оқушылардың логикалық, математикалық, алгоритмдік,  операциялық,

ғылыми-жаратылыстану, инженерлік ойлауын қалыптастыру мен дамытуды;

– әртүрлі өмірлік жағдайларға  және  болашақ кәсіби қызметіне қажетті

оқушылардың

аналитикалық,

практикалық

біліктері 

мен 

дағдыларын

жетілдіруді;

– математиканың, информатиканың, физиканың, химияның есептерін

практикалық пайдалануға  бағыттауды  және  олардың практикалық мәнін

түсінуді;

– оқушылардың математикалық және  физикалық моделдеу  аппаратын

меңгерудегі құзыретті, білімді, білікті және дағдыларды қалыптастыруды;

– әртүрлі

сипаттағы

қолданбалы  физика-математикалық

моделдерді

тұжырымдаудың практикалық дағдыларын дарытуды;

– физика-математикалық,  ғылыми-жаратылыстану  пәндерін  пәнаралық

байланыстарды  сақтай  отырып,  тереңдетіп  және  кеңейтіп  оқытуды,  білім  беру

деңгейлерінде білім мазмұнындағы сабақтастықты;

– оқушылардың 

ғылыми-жаратылыстану 

білімінің

заманауи

тұжырымдамасын меңгеруі;

16

– физика-математикалық

және

ғылыми-жаратылыстану 

білім

мазмұндарының жоғары  білім  деңгейінің мазмұнымен  сабақтастығын  және

сәйкес  саласы  бойынша  оқуын  жалғастыру  мен  мамандығын  таңдауға

даярлығын;

– танып  білудің  қазіргі  заманғы ғылыми-жаратылыстану әдістерін  және

оларды оқу қызметінде практикалық қолданылуын меңгеруді;

– қиындығы жоғары  теориялық және қолданбалы  сипаттағы  есептерді

шешудің практикалық дағдыларын дамытуды;

– ғылыми-жаратылыстану  объектілерді  және үдерістерді  моделдеу  мен

зерттеу дағдылары мен қабілеттерін дамытуды қамтамасыз етуі тиіс.

Жаратылыстану-математикалық бағыттағы бейіндік  пәндер инварианттық

компоненттегі  «Математика  және  информатика»,  «Жаратылыстану»  білім

салалары  және  вариативтік  компоненттегі қолданбалы  курстар  бойынша

пәндердің мазмұнымен жүзеге асырылады.

«Математика  және  информатика»  білім  саласындағы  бейіндік пәндердің

мазмұны:

мектептік  білім  беру  деңгейлеріндегі  сабақтастықты,  математика мен

информатиканы оқытуда пәнаралық және пәнішілік байланыстарды;

қазіргі қоғамда  адамның күнделікті өміріне  және  еңбек қызметіне

қажетті,  сабақтас  пәндерді  оқуға, үздіксіз  білім  беру  жүйесінде  оқуын

жалғастыруға 

жеткілікті 

математикалық

білім 

мен 

біліктер 

жүйесін

оқушылардың берік және саналы меңгеруін [25];

математиканың даму  тарихымен  және  математикалық идеялардың

дамуымен  таныстыру,

ғылыми-техникалық

прогресстегі  математиканың

маңыздылығын түсіну арқылы математика құралдарымен тұлғаның мәдениетін

тәрбиелеуді [25];

оқыту  уәждемесін  арттыруға,  оқушының  қабілеттерін,  мүмкіндіктерін,

қажеттіліктері мен мүдделерін жүзеге асыруға мүмкіндік беретін білім беру тек

білімдік компонентке ғана емес, алдымен әрекеттік компонентке бағдарлануын;

практикалық

мағыналы  математикалық

біліктер  мен  дағдыларды

меңгеруді  және  оларды  математикалық пен  математикалық емес  есептерді

шешуде қолдануды [25];

информатиканы және басқа да мектеп пәндерін оқыған кезде ақпараттық

және телекоммуникациялық технологияларды пайдаланып нақтылы объектілер

мен үдерістердің моделдерін қолдану және түрлендіре білу, қазіргі ақпараттық-

коммуникациялық технологиялар  және  визуалды  программалаудың теориялық

негіздері бойынша базалық білім жүйесін меңгеру;

әртүрлі формаларда ұсынылған ақпаратты қабылдау мен сыни талдауын,

математика  мен  информатиканың  әртүрлі  тілдерін  (ауызша,  символдық,

аналитикалық, графикалық) пайдалану қабілетін дамытуды;

болашақ кәсіби қызметіне,  сонымен қатар  жоғары  мектепте  одан әрі

оқуын  жалғастыруға қажетті  деңгейде  логикалық және  операциялық ойлауды,

алгоритмдік  мәдениетті,  кеңістіктік  елестерді,  сыни  тұрғысынан ойлауды,

функционалдық сауаттылықты дамытуды;

17

әртүрлі  бағыттағы

ғылыми  жобаларды  орындау  кезінде  түрлі

математикалық  әдістер  мен  ақпараттық технологияларды  пайдалана  білу

біліктігін жүйелі дамытуды;

оқу  пәндерінің даму әлеуетін, қолданбалы  және  практикалық бағытты

күшейтуді,  пәнді  оқытудағы  негізгі  екі:  математикалық білім  беру  мен

математика мен ақпараттық-коммуникациялық технология көмегімен  білім

беру функцияларын үйлестіріп жүзеге асыруды қамтамасыз етуі тиіс.

«Жаратылыстану» білім саласындағы бейіндік пәндердің мазмұны:

– алдыңғы  білім  беру  деңгейлерінде  жаратылыстану-ғылыми пәндер

бойынша игерген білімді жүйелеуді және жалпылауды;

– мектептік  білім беру  деңгейлеріндегі сабақтастықты және жоғары  білім

беру деңгейінде оқуын жалғастыруға дайындықты;

– қазіргі

заманғы

коэволюциялық,

синергетикалық

парадигмаға

негізделген ғылыми-жаратылыстану  білім  берудің жаңа  тұжырымдамасының

элементтерін меңгеруді [23];

– «табиғат-қоғам-адам-техносфера» 

мегажүйесін 

тұрақты 

және

гармониялық дамуын қамтамасыз  етудің  құндылықтары  мен  мақсаттарына

жетуге бағытталуын [23];

– ноосфералық-гуманитарлық

дүниетанымды 

және 

экологиялық

мәдениетті қалыптастыруды;

– Қазақстанның

индустриялдық-инновациялық

дамуында 

пайдалану

тұрғысынан жаңа ғылыми ауқымды технологияларды меңгеруге бағытталуын;

– адамның  өнімді қызметін ұйымдастыру  және  оның мәдениетін  дамыту

құралы

ретінде

ғылыми-жаратылыстану  білімдері  мен  заңдылықтарын

практикалық қолдануды;

– әлемді

танып 

білудің 

ғылыми-жаратылыстану 

және 

басқадай

компоненттерін  ауқымды  кіріктіру  негізінде әлемнің тұтас ғылыми  бейнесін

қалыптастыратын

іргелі

ғылыми-жаратылыстану  білімдері  мен

ғылыми

танымның әдіснамасын меңгеруді [23];

– тұрақты  танымдық  қажеттіліктер  мен  мүдделерді,  креативтілікті,  сыни

тұрғысынан ойлауды, өздігінен білім алуға даярлығын дамытуды;

– оқыту  және  жобалық зерттеулерді  орындау үдерісінде  ақпараттық-

коммуникациялық

технологияларды 

пайдалану 

дағдыларын 

дамытуды

қамтамасыз етуі тиіс.

18

2 Оқытуды  бейіндендіруді  есепке  ала  отырып,  жаратылыстану-

математикалық бағыттағы сыныптарда пәндерді оқытудың әдістемесі

2003-2004  оқу  жылынан  бастап  Республика  бойынша  12  жылдық білім

беруге  көшудегі  эксперименттік  жұмыстар  жүзеге  асырылуда. Қазіргі  уақытта

эксперимент өтіп  жатқан  мектептердің саны – 104,  барлық мектептердің

сыныптарда  5784  оқушы  оқиды. Қазақ тілінде  оқытатын  мектептерде – 3  551,

орыс тілінде оқытатын мектептерде – 2 233.

2013-2014 және 2014-2015 оқу жылдарында 12 жылдық білім беруге көшу

бойынша  эксперименттік  жұмыстар  жалғастырылып,  11-12  сыныптарда

бейіндік  оқыту  жаратылыстану-математикалық және қоғамдық-гуманитарлық

бағыттар бойынша жүзеге асырылатын болады.

12 жылдық оқытуға көшу бойынша жүргізілген эксперименттік жұмыстар

мен әзірленген оқулықтар  мен  оқу-әдістемелік кешендері  бойынша әдіскер-

ғалымдар мен практик-мұғалімдердің тиімді ұсыныстары мен пікірлері [26, 27,

28],  12  жылдық білім  берудің тұжырымдамалық негіздері  арқылы  12  жылдық

мектептің білім  беру  деңгейлері  бойынша  білім  мазмұны  мен  оқушылардың

дайындық деңгейіне қойылатын талаптар, әдістемелік нұсқаулар анықталды.

Осыған  орай,

жалпы  орта  білім  беру  деңгейінде

жаратылыстану-

математикалық бағыттағы  сыныптарда  бейіндік  пәндер  мен қолданбалы

курстарды  оқытудың  әдістемелік  ерекшеліктерін білім  салалары  бойынша

ұсынамыз.

2.1 «Математика және информатика» білім саласы пәндерін оқытудың

әдістемелік ерекшеліктері

«Математика және информатика» білім саласының мазмұны  «Математика

(алгебра және анализ бастамалары, геометрия), «Информатика» пәндері арқылы

жүзеге асырылады.

Математика (алгебра және анализ бастамалары, геометрия)

Математика 

жаратылыстану

ғылымдарының

көшбасшысы 

ретінде

қоғамның

дамуына 

белгілі 

бір 

дәрежеде 

ықпал 

етеді. 

Сондықтан,

жаратылыстану-математика бағытындағы сыныптарда математика пәнін оқыту

оқушылардың жоғары оқу орнында болашақ мамандығы бойынша білім алуын

жалғастыруға қажетті  математикалық білім  мен  біліктіліктің белгілі  деңгейін

қамтамасыз етуі тиіс.

Математикалық білім  беру  мазмұны  оқушылардың бойында қоршаған

әлем туралы біртұтас түсініктің қалыптасуына, оқушылардың интеллектуалдық

қабілеттерін дамытуға  ықпал  ететін  жалпы ғылыми  біліктерді  меңгеруіне

бағытталады. Қоршаған әлемдегі және  сабақтас  пәндердегі үдерістер  мен

құбылыстардың математикалық моделін  интерпретациялау мен құрастыру

біліктігі  теориялық мәселелерді  зерттеуде  және қолданбалы  есептерді  шығару

барысында қолданылады. Математиканы  оқытуда қалыптасқан  теориялық

сұрақтар  мен  есептерді  шешудің зерттеу  аппараты  жаратылыстану-математика

пәндерін оқыту үшін үлкен рөл атқарады.

19

Жалпы  орта  білім  деңгейінде математиканы оқыту  келесі мақсаттарға

жетуге бағытталған [25]:

салалас пәндер  мен қолданбалы  есептерді  шығару  және  сипаттау үшін

математикалық модельдерді құрастыру мен зерттеу;

математикалық материалдар  бойынша  есептерді  шығару  алгоритмдерін

өздігінен құру және орындау;

практикалық жағдайларда қолдануға қажетті  математикалық білім  мен

біліктер жүйесін дамыту;

практикалық есептерді  шығару құралы  ретінде  математикалық тілді

меңгеру;

практикалық сипаттағы есептеулерді орындау;

математикалық

формулаларды

қолдану  және  жеке  жағдайларды

жалпылау негізінде математикалық формулаларды өздігінен құру.

Жаратылыстану-математикалық бағыттағы  сыныптарда  математика  пәнін

оқыту, оқушыдан математика бойынша білім мен біліктілігінің белгілі деңгейін

талап  ететін,  мамандық бойынша  оқу  орнында  оқушының оқуын  жалғастыру

мүмкіндігін қамтамасыз  етуі  тиіс. Сондықтан,  жаратылыстану-математикалық

бағыттағы  11-12  сыныптарда оқытылатын  математика  пәнін  игеру  жоғары оқу

орнындағы математика курсын игеріп  кететіндей  етіп, қалыпты  көшіп  отыруы

қамтамасыз ететіндей  жүргізілуге  көңіл  бөлінуі керек.  Осы  себептерге

байланысты,  математика  бағдарламасын  тізбектердің шегі  мен  функцияның

нүктедегі  шегі,  комплекс  сандар,  комбинаторика,  векторлық

алгебра,

аналитикалық геометрия тарауларымен  толықтыру қажеттілігі  туындады.

Жоғары  оқу  орындарында  бастапқы  кезеңде  математиканың осы  тараулары

оқытылатындықтан, бірінші курста студенттердің оқуды бастап кетуі барынша

жеңілдейді.

Мамандыққа  бейімдеудің мектептен  басталуы да қоғамдық қажеттіліктен

туындаған. Осы бейімдеу математикалық мазмұн сабақтастығын іске асыру мен

мамандарды дайындаудың жаңа мүмкіндіктерін береді. Мазмұн сабақтастығын

іске  асыру үшін  мынадай қағидаға  сүйену  керек  деп  санаймыз: қандай  да

математикалық мазмұн  жоғары  оқу  орнында қайта қарастыруды  талап

етпейтіндей  етіліп  немесе  тоқтаған  жерінен  ары

қарай  жалғастыруға

болатындай  етіп  берілуі  керек,  яғни мектеп  пен  жоғары  оқу  орындарындағы

математикалық білім  беру  мазмұнының сабақтастығы  екі  бағытта  жүзеге  асуы

тиіс (2-сурет):

1)  жоғары  оқу  орнының оқытушылары  жоғары  оқу  орындарында

материалдарды мектепте оқылған материалдармен байланыстырады;

2)  орта  мектеп  мұғалімдері  мектеп  материалдарын  жоғары  оқу

орындарында игерілген материалға байланыстырады.

2-сурет

Орта мектеп математика

курсы мазмұны

Жоғары оқу орнындағы

математика курсы мазмұны

20

Оқу мазмұнындағы сабақтастықты жүзеге асыру жаңа мен бұрыннан таныс

білімдердің  өзара  байланысына  жол  ашып,  сүйенуді,  іріктеліп  алынған  оқу

материалын қолдануды және одан әрі дамытуды қажет етеді.

Осы  айтылғандарды  іске  асыру  бойынша,  математика ғылымының дамуы

үшін алдымен  математиканы  тереңдетіп  оқытуға  мүмкіндік  болатындай  орта

қалыптасуы керек.  Осы  ортада  оқытудың

жүйелі

әдіс-тәсілдері  керек.

Мектептің соңғы  сатысында  жоғары  мектепке  тән  оқыту  формалары  мен

әдістерін қолдану,  ақпараттық және  коммуникациялық технологияларды

қолдануға негізделген  оқыту  аймағын қалыптастыру,  түлектің бейіні  бар

саланы  нақты  анықтауға  мүмкіндік  беретін  тәсілдерді қолданып  сол  саламен

терең айналысуға мүмкіндік жасалуы тиіс.

Сонымен,  орта  мектептің жаратылыстану-математикалық бағытындағы

математика  мен  жоғары  математиканың сабақтастығын қамтамасыз  ету үшін

мынадай жұмыс түрлерін жүргізу қажет [29, 30, 31]:

жоғары оқу орындары мен орта мектептер белсенді түрде қарым-қатынас

жасау (мектепте математикадан арнайы курс бағдарламаларын құрастыру және

оны жүргізу, кеңестер беру, қашықтықтан оқыту, семинарлар және т.б.);

жоғары  оқу  орындарымен  және  мұғалімдердің біліктілігін  арттыру

институтымен қарым-қатынас жасау (дәрістер оқу, семинарлар ұйымдастыру);

математика  пәндерін  оқыту  кезінде  мектеп  курсы  бойынша  сәйкес

мәселелерге үнемі  талдау жасап  отыру  керек;  логикалық, математикалық-

әдістемелік байланыстарды  ашып  көрсету;  белгілі  фактілер  мен ұғымдарды

студенттердің есіне қайтадан  жаңғыртуға  байланысты  біртекті ұғымдарды,

ережелер мен теоремаларды салыстыра, олардың жалпы және ортақ жақтарын,

айырмашылықтарын тағайындау;

мектептің математика  курстарынан  алынған  есептерді  студенттердің

өзіндік және  бақылау  жұмыстарына,  екінші  жағынан,  жоғары  математика

курсынан  алынған  есептерді  жоғары  сынып  оқушыларының  өзіндік  және

бақылау жұмыстарына енгізу;

жоғары сынып оқушыларын жоғары оқу орындарының оқыту әдістерімен

және  тәсілдеріне  толығымен  даярлау,  яғни  оқытудың дәрістік-семинарлық

түрлерін қолдану;

мектептің математика  курстарында қолданыс  тауып  жатқан,  оқулықтар

мен бағдарламалардың ерекшеліктеріне көбірек назар аудару.

Жаратылыстану-математикалық бағыттағы  сыныптарда  математика  пәні

осы бағыттар «Алгебра және анализ бастамалары» және «Геометрия» курстары

бойынша  бөлініп  оқытылады.  Бұл  пәндердің  өзіндік  мақсаты  мен  міндеттері,

мазмұндық бағыттары, білім мазмұны мен әдістемелік ерекшеліктері бар.

жүктеу/скачать 0,99 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: